جهان وطن آمریکایی

تجدیدنظر طلبی و دگرگونه گفتن از سوی كسانی كه پیش ازاین حرف و سخنی دیگر می‌زدند، دیگراصل روزگار شده است.زمانی هر كس هرچه می‌گفت تا ابد ادامه می‌داد و می‌گفت حرف من همان است كه گفته بودم. دیر گاهی نیست كه شاید در اثر دنیایی كه مدام رنگ به رنگ می‌شود و شاید هم در اثر القائات پسامدرنی، اكنون بحث این است كه هر كس در افكار و گفتار خود تجدیدنظر كند راه را به درستی رفته و جمله پیروان بیشتری دارد.
جهانی شدن و آنچه كه <مك لوهان> تحت عنوان دهكده جهانی مطرح كرده بود، اكنون به این شكل خود را نمایان كرده كه حتی بسیاری از كسانی كه پیش از این در اردوگاه چپ منزل داشتند لا‌اقل اندكی به راست غلتیده‌اند. از این دسته می‌توان به <آنتونیونگری> فیلسوف چپگرای ایتالیایی اشاره كرد كه در اثر مشتركش با <مایكل‌هارت> به تجدید نظر‌هایی در عقایدش دست زده است.
<نوام چامسكی> بحث برانگیزترین روشنفكر آمریكایی كه در ایران بسیار شناخته شده است و همواره از موضع منتقدانه‌اش نسبت به سیاست‌های دولت آمریكا، در ایران ستایش شده است، در آخرین اثری كه درباره او در ایران منتشر شده مسائلی را روشن می‌كند كه بسیار جالب توجه‌اند.
اثر جدید، <جاه طلبی‌های امپراتوری> نام دارد كه توسط <دیوید بارسامیان> گردآوری شده است. در واقع این كتاب، حاصل ۹ گفت‌وگوی <بارسامیان> با نوام چامسكی است. این گفت‌وگو‌ها در خلا‌ل ۲۲ مارس ۲۰۰۳ تا ۸ فوریه ۲۰۰۵ انجام شده و حاوی جدیدترین اندیشه‌های نوام چامسكی است.
چامسكی را همه به‌عنوان منتقدی ابدی می‌شناسند. كسی كه به همه چیز نقد وارد می‌كند. او در این رابطه‌ گوی رقابت را از بسیاری روشنفكران ربوده است. او كه به عنوان یك زبانشناس برجسته نیز در دنیا مطرح است، در دانشگاه ‌MIT تدریس می‌كند.
انتقاد گاه و بی‌گاه او خشم مقامات كاخ سفید را نیز برانگیخته است. اما این كتاب زوایایی از چامسكی را مشخص می‌كند كه تاكنون تاریك مانده بودند هرچند كه این زاویا هم بسیار اندك هستند.
چامسكی در گفت‌وگو با بارسامیان دوباره زبان به انتقاد از آمریكا می‌گشاید. اساسا كتاب با همین انتقادها آغاز می‌شود. بارسامیان پیشگفتار را برمبنای اظهارنظر چامسكی درخصوص ساقط كردن هواپیمای ایرباس ایران توسط موشك آمریكایی در خلیج‌فارس می‌گذارد. این نوع آغاز نشان می‌دهد كه بارسامیان قصد دارد در نهایت گفت‌وگو‌ها به كجا ختم شوند. سوال اول، اولین مصاحبه <آثار منطقه‌ای تجاوز به عراق و اشغال آن چیست؟> است. این سوال نشان می‌دهد كه گفت‌وگو‌های بارسامیان قصد دارند به كجا ختم شوند. آخرین سوال می‌تواند نشان دهد كه بارسامیان در پی چیست؟
<آینده چگونه است؟> و مفهومی نزدیك به این سوال، آخرین سوالی است كه در <جاه طلبی‌های امپراتوری> از نوام چامسكی پرسیده می‌شود. چامسكی به این ترتیب از سوی بارسامیان نقشی سقراطی به خود می‌گیرد. او اكنون نقد می‌كند، دیروز را فراموش می‌كند و اندك فرمایشاتی نیز درباره آینده و نوع تلا‌ش برای رسیدن به آینده‌ای مطمئن‌تر دارد.
چامسكی در امروز وقتی به مسائل حاد بین‌المللی می‌پردازد به شدت موضع انتقادی می‌گیرد و سیاستمداران كشورش را ناكارآمد می‌داند. او سران كاخ سفید را متهم می‌كند به اینكه در پی ایجاد هنجار‌ها و قانون جدیدی برای اداره جهان هستند.
وی همچنین در ادامه این اظهارات كه در راستای انتقاد و فقط انتقاد از سیاست‌های بین‌المللی ایالا‌ت متحده آمریكا و دولت‌های بزرگ صورت می‌گیرد، معتقد است كه قدرت در دنیای امروز حرف اول و اصلی را می‌زند و توان ایجاد حق از همین راه میسر است. از این رو او به نقد مدلی برمی‌خیزد كه هر آنچه آمریكایی است را خوب و جهانی می‌داند و هر آنچه غیرآمریكایی را زشت و مضر. او می‌گوید چرا هر آنچه كه قدرتمندان و سران كاخ سفید می‌گویند می‌تواند به عنوان حقوق بین‌الملل مطرح باشد و هر آنچه دیگران می‌گویند نه. از نظر او جنایت‌های آمریكا در صربستان كمتر وحشیانه‌تر از جنایت‌های روسیه در خاك خودش، چچن نیست.
اما روسیه جنایت جنگی مرتكب می‌شود ولی در صربستان بر روی سربازان آمریكایی جنایت جنگی واقع می‌شود. از این رو چامسكی نازیسم را بی‌هیچ تعارفی همپای سیاست آمریكا و دولت‌های بزرگ می‌داند.
به هر حال آنچه در <جاه‌طلبی‌‌های امپراتوری> آمده است آخرین اظهارت غیرروزنامه‌ای نوام چامسكی در ایران محسوب می‌شود. البته این كتاب هم به شدت روش و ایده‌ای ژورنالیستی را پی‌گرفته و بر سبك و سیاق خود چامسكی بنا شده است. چامسكی رابطه ویژه‌ای با روزنامه‌ها دارد. زبانشناسی برجسته با روابط عمومی قوی محسوب می‌شود. اما پیش از همه او یك آمریكایی است. اما آمریكایی ضد جنگ. از این‌رو شاید بهتر باشد تجدیدنظر را در خود جست‌وجو كنیم نه در چامسكی و اندیشه‌هایش. مایی كه تاكنون گمان می‌كردیم او روشنفكری افسارگسیخته و جهان وطن است شاید نباشد.

فرشاد قربانپور شیخانی

منبع : روزنامه اعتماد ملی