کف روزها

● مروری بر آثار بوریس ویان نویسنده معاصر فرانسوی
«انسان مرده چیز خوبی است، کامل است، خاطره یی ندارد، به انتها رسیده است، انسان تا نمرده باشد کامل نیست.»
▪ علف سرخ- بوریس ویان
زندگی و آثار بوریس ویان (۱۹۵۹-۱۹۲۰) نویسنده معاصر و جوان مرگ شده فرانسوی را شاید بتوان گونه یی «زندگی تراژیک» نامید.
در تمامی طول زندگی گونه یی بداقبالی عجیب بر دوشش سنگینی می کرد. همه چیز از تابستان ۱۹۴۶ شروع شد زمانی که نویسنده به درخواست ناشرش و برای رقابت با کتاب های سیاه انتشارات گالیمار رمانی را منتشر کرد که برای او و همسرش موفقیت و ثروت غیرقابل تصوری به ارمغان آورد و نام ویان را یک شبه بر سر زبان ها انداخت. «برمی گردم تا بر گورهایتان تف کنم» بوریس ویان این رمان را با نام مستعار «ورنون سالیوان» منتشر کرد و به منظور ایزگم کردن نام ترجمه از یک نویسنده امریکایی را زیر اثر خود گذاشت.
داستان این کتاب به دو مقوله مهم تبعیض نژادی و خشونت می پرداخت و این دو موضوع تا پایان عمر دغدغه اصلی آثار مهم ویان است.
برمی گردم تا بر گورهایتان تف کنم داستان زندگی مرد سیاه پوستی است در یکی از شهرهای جنوبی امریکا که دو زن سفید پوست را مورد آزار و اذیت قرار می دهد و در نهایت آن دو را می کشد. کتاب ویان در فرانسه بلافاصله با واکنش تندی مواجه شد و به خاطر برخی صحنه های خلاف عرف و اخلاق مورد هجوم تند معلمان و متولیان اخلاق عمومی جامعه فرانسوی قرار گرفت. شدت ماجرا به اندازه یی بود که ویان با پرونده سازی روبه رو شد و مدتی در زندان به سر برد و مجبور شد جریمه مالی سنگینی بپردازد.
نفرین حاصل از چاپ این کتاب تا آخر عمر گریبان ویان را رها نکرد و از این پس سراسر زندگی نویسنده در گونه یی دربه دری و آوارگی سپری شد. ویان به غیر از نویسندگی نوازنده برجسته ترومپت بود و اموراتش را بیشتر از راه نوازندگی در کاباره های پاریس می گذراند.
عصر و زمانه یی که این نویسنده عمر خود را در آن سپری کرد منتقدان و مورخین ادبی فرانسه دوران شکست روحی و یاس معنوی برای فرانسویان می دانند. ویان را شاید بتوان آینه و نمادی از نسل مایوس و شکست خورده یی دانست که آمال و آرزوهایش با اشغال فرانسه و تحقیر ملی که این اشغال در پی داشت بر باد رفته بود. او آمال و آرزوهای این نسل شکست خورده را در آثارش بازتاب می داد.
در غالب نوشته های مهم این نویسنده شاهد مبارزه یی نابرابر و غیرعادلانه میان انسان و تقدیری شوم و بی رحم هستیم و سرانجام قربانی اصلی در این میان انسان است چرا که در نبردی نابرابر از تقدیر و سرنوشت خود شکست می خورد و در هم می شکند. بازتاب اندیشه های جبرگرایانه ویان با رنگ و لعاب سوررئالیستی آمیخته می شود و گاه نیز نویسنده با کاربرد تکنیکی ظریف به ناگاه حال و هوای داستان را به هم می زند و حس و حالی گوتیگ و وهم آمیز به داستانش می دهد بهترین نمونه این سبک در آثار بوریس ویان کتاب «پاییز در پکن» است.
یکی دیگر از درونمایه های مهم آثار این نویسنده نفرت از جنگ است اصولاً هجو نظامی گری و اندیشه های میلیتاریستی در آثار نویسندگان این نسل از ادبیات فرانسه (که تجربه جنگ را با گوشت و استخوان خود دریافته بودند) به کرات دیده می شود و برای اینکه مثالی به دست داده باشیم می توان به آثار سلین، روبر برازیاک و پی یردریولاروشل اشاره کرد که دو نفر آخر متاسفانه در زبان فارسی کاملاً ناآشنا هستند و آثارشان ترجمه نشده است. بوریس ویان در کتاب «مهمانی ژنرال ها» در قالب نمایشنامه یی کمدی به ریشخند افکار و عقاید کودکانه پیرامون جنگ می پردازد و در این کتاب بیشتر از تمامی آثارش راه ریشخند و تمسخر را دنبال می کند.
در رمان «دل شکن» به زندگی زنی روستایی به نام کلمانتین می پردازد و رابطه پیچیده یی که بین او، همسرش و روانکاوی به نام ژاکمور رقم می خورد را شرح می دهد.
ژان ایونادیه منتقد و مورخ برجسته ادبی درباره رمان دل شکن چنین اظهار نظر می کند؛ «دل شکن کتابی است بی ترحم و با این حال دارای چنان فی البداهگی و طراوتی است که با لذت خوانده می شود؛ چون نویسنده سنگینی و شیطنت بانشاطی را در هم می آمیزد، با بی قیدی می اندیشیم که آنچه او درباره مردان و زنان می گوید نامربوط است. اما در واقع، به خوبی می دانیم که هر آنچه می گوید بسیار درست است.»
از آنجایی که تا به امروز تنها یک نمایشنامه «همان چای ژنرال ها» به ترجمه زنده یاد هوشنگ حسامی و یک داستان به ترجمه دکتر ابوالحسن نجفی از آثار بوریس ویان به فارسی برگردانده شده متاسفانه قدر و منزلت والای این نویسنده مدرن و سنت شکن در نزد مخاطبان فارسی زبان مهجور و مکتوم مانده است. نویسنده یی که عمر کوتاهش را در مرز رویایی عشق به جاز و ادبیات سپری کرد.

عنوان مقاله برگرفته از رمان مهم بوریس ویان است.
آرش نقیبیان

منبع : روزنامه اعتماد