هنر نویسندگی

مجید روشنگر پژوهشگر و منتقد و مؤلف آثاری چون «عینیت در پژوهش های اجتماعی» و «شعر و سیاست» و مترجم آثاری چون «دلواپس شادمانی تو هستم» از جبران خلیل جبران، كه سال ها نشریه فرهنگی «بررسی كتاب» را در ایران منتشر می كرد و اكنون بیش از دو دهه است كه این نشریه را با كیفیتی ممتاز و مطالب ادبی و فلسفی متنوع به زبان فارسی در آمریكا منتشر می كند. مجید روشنگر هم اكنون نیز كتابی با عنوان «هنر نویسندگی» را به وسیله انتشارات مروارید در آستانه انتشار دارد كه دیدگاه های برجسته ترین نویسندگان جهان چون ماریو بارگاس یوسا، فوئنتس، كوندرا، نادین گوردیمر و ... را در باره هنر نوشتن در بر می گیرد. مقدمه این كتاب را مرور می كنیم.
● سرآغاز
كارلوس فوئنتس، نویسنده و رمان نویس سرشناس مكزیكی، در نامه ای به میلان كوندرا، نویسنده و رمان نویس سرشناس چك می نویسد كه دنیای ما، بدون وجود رمان، دنیای پستی خواهد بود.
با چنین برداشتی به نقل از كارلوس فوئنتس می بینیم كه او معتقد است هنر نویسندگی یا رمان نویسی می تواند چنان نقشی ایفا كند كه جامعه ای را از خطر شكست برهاند و به تعالی زندگی مردان و زنان آن جامعه یاری رساند.
در پاسخ این پرسش كه چه شرایطی لازم است كه كسی نویسنده یا رمان نویس اصیل شود، بیشتر خبرگان و دست اندركاران هنر نویسندگی عقیده دارند شرط اول نویسندگی داشتن نوعی قریحه ذاتی و فطری است. مانند موهبتی كه یك خواننده خوش صدا از آن بهره مند است. با این همه، فقط داشتن استعداد طبیعی به تنهایی كافی نیست و چنین استعدادی نیازمند تعلیم و آموزش است تا پرورده شود.
هر قدر هم قریحه و استعداد ذاتی فراوان باشد، تا با دانش پژوهی و تجربه اندوزی در نیامیزد، راهی به جایی نمی برد. بسیاری از كسان با قریحه در نویسندگی و رمان نویسی بوده اند كه براثر ناآگاهی از فوت و فن ها و ناآشنایی با آموزش های لازم نویسندگی، در همان گام های اول از كار خود دلسرد شده و نوشتن را رها كرده اند. در دنیای امروز، در بیشتر دانشگاه های معتبر، درس نگارش و كارگاه داستان نویسی از كرسی های رسمی دانشگاهی به شمار می رود. برخی از دانشگاه های آمریكایی امروزه فقط به دلیل همین كارگاه های نویسندگی و داستان نویسی شهرت بین المللی یافته اند.
دانشگاه سان فرانسیسكو، دانشگاه نبراسكا، دانشگاه میشیگان، دانشگاه واشینگتن در شهر سن لویی، دانشگاه وزلی در اوهایو، دانشگاه بوستون، دانشگاه ایالتی فلوریدا، دانشگاه ورمونت، دانشگاه شارلوت در كارولینای شمالی، دانشگاه نیواورلئان و ده ها دانشگاه و كالج در آمریكا كرسی های نویسندگی دارند و به دانشجویان رشته نگارش و داستان نویسی تا درجه دكتری دانشنامه می دهند. در دو سه دهه اخیر، در كشور ما نیز كلاس ها و كارگاه های داستان نویسی رونق قابل ملاحظه ای یافته و نویسندگان از آنها استقبال زیادی كرده اند و جامعه فرهنگی ما دریافته است كه بسیاری از قریحه های نهفته نویسندگی در این كلاس ها بهتر شكوفا می شوند.
از همه این ها مهم تر و مؤثر تر وجود كتاب ها و منابع معتبر درباره آموزش حرفه نویسندگی و بررسی و تحلیل كار نقد ادبی و فوت و فن رمان نویسی است. هر چند در دو سه دهه اخیر در این زمینه كارهای مهمی صورت گرفته و چندین كتاب خوب نقد ادبی به فارسی ترجمه شده است، اما به نظر می رسد ما هم چنان از این بابت فقیریم و به كتاب ها و منابع تازه تری نیاز مندیم.كتاب «هنر نویسندگی» با عنایت به همین نیاز تهیه و تدوین شده است.
یكی از ویژگی های این كتاب، تازه بودن آراء و نظریه های ارائه شده از سوی نویسندگانی است كه تقریباً همگی از شخصیت های بزرگ ادبی یكی دو دهه اخیرند و خوانندگان از این طریق با جریان های مدرن آرای ادبی در عالم نویسندگی و شیوه ها و شگردهای تازه رمان نویسی از طریق برخورد مستقیم با تجربه های این نویسندگان آشنا می شوند.
تمامی نوشته های این كتاب- به جز یك ترجمه از استاد نجف دریابندری و یك ترجمه از استاد صفدر تقی زاده و یك گفت وگو با ناهید كبیری- پیش از این در فصلنامه بررسی كتاب (ویژه هنر و ادبیات) كه به سردبیری من منتشر می شود به چاپ رسیده اند.
گرچه این مقاله ها در آن جا در اختیار خوانندگان است، اما گردآوری آنها در این كتاب دسترسی به آنها را آسان تر می كند. این رسمی رایج است كه مقاله های ارزشمند چاپ شده در فصلنامه های ادبی در یك دوره بعد یك جا به صورت كتاب در اختیار خوانندگان قرار می گیرد و این سنت سابقه دیرینه دارد.
در پایان امید است كه كتاب هنر نویسندگی بتواند در پرورش و بارآوری استعدادهای آن دسته از جوانانی كه مشتاق نوشتن و آماده شكوفایی هستند ابزار مفیدی به حساب آید كه اگر چنین باشد، اجر من و دوستانم به دست آمده است و به نقل از ای.ال.دكتروف، فراموش نكنیم كه در این قرن هول انگیز ما به شهودی نیاز داریم و هر نویسنده یك شاهد است.

مجید روشنگر

منبع : روزنامه ایران