چشم اندازهای آفریقای۲۰۰۷

آفریقا با مشكلات غیرمعمولی روبه رو است كه دهها سال طول خواهد كشید تا برطرف شوند. ۴۴ درصد مردم این قاره در فقر شدید زندگی می كنند و بیش از ۲۵۰ میلیون نفر در شرایط غیربهداشتی در حومه شهرهای بزرگ به حیات ادامه می دهند. این رقم تا قبل از سال۲۰۲۰ دوبرابر خواهد شد. در ناحیه جنوب صحرا،كمتر از یك چهارم مردم در خانه های خود به برق و آب آشامیدنی دسترسی دارند. فساد، بویژه در كشورهای صادركننده نفت و سنگ های قیمتی غوغا می كند. دوسوم مبتلایان به ویروس ایدز در جهان آفریقایی هستند- حدود سی میلیون نفر- كه بازیگران یك تراژدی انسانی محسوب می شوند و نتایجی مخرب بر روی فعالیت های اقتصادی دارند.
با وجود این همانطور كه در اتیوپی شاهد هستیم، نشانه هایی وجود دارد كه می توان تا حدی به آینده قاره به اصطلاح ناامید، با دیده خوشبینی نگریست. دوسوم مردم آفریقا در كشورهایی زندگی می كنند كه در ده سال اخیر، دست كم ۴‎/۵ درصد رشد داشته اند و از رشد ۲درصدی اندوه بار دهه های هشتاد و نود، فاصله گرفته اند؛ ورود سرمایه خارجی ظرف چند سال دو برابر شده و به ۱۹ میلیارد دلار رسیده است، در عین حال، ارسال پول توسط مهاجران آفریقایی به ۸ میلیارد دلار در سال افزایش یافته است. چشم اندازها در كوتاه مدت رضایت بخش خواهند بود:سازمان همكاری و توسعه اقتصادی محاسبه می كند كه اقتصاد آفریقا در سال جاری میلادی حدود ۵‎/۷ درصد رشد خواهد كرد و سال آینده شدت بیشتری خواهد گرفت. برآورد مراجع اقتصاد جهانی از این رقم نیز فراتر می رود و افزایش تولید ناخالص داخلی این قاره را در سال۲۰۰۷ ، ۶‎/۷ درصد پیش بینی می كند كه در تاریخ اخیر بی سابقه خواهد بود.
جان پیج، رئیس بخش آفریقا در بانك جهانی تصریح می كند: «وضعیت كنونی اقتصاد آفریقا در بیست و پنج سال اخیر بی سابقه بوده است. وضع اقتصاد كلان در تمام قاره نسبتاً خوب است، تورم تحت كنترل است و در بیشتر كشورها بسیاری از اصلاحات ساختاری در حال به ثمر رسیدن است.
جو مساعد بین المللی، موفقیت طرحهای كاهش بدهی كشورهای آفریقایی و افزایش قیمت موادخام و صادرات محصولات كشاورزی سه فاكتوری هستند كه به تحریك فعالیت اقتصادی در سالهای اخیر كمك كرده است. جنیفر بلاند، اقتصاددان این مرجع اقتصاد جهانی، تصریح می كند: «اقتصاد كلان آفریقا هرروز وضعیت بهتری پیدامی كند. پیشرفت های زیادی حاصل شده است، اما مسأله این است كه دیگر كشورها با سرعت بیشتری درحال پیشرفت هستند.
پیج معتقد است كه آفریقا آرام اما مطمئن درحال پیوستن به اقتصاد جهانی است و تأكید می كند: «خبر بد این است كه هنوز یك سوم آفریقایی ها در كشورهایی زندگی می كنند كه رشد اقتصادی آنها پائین تر از نرخ افزایش جمعیت است و درواقع درآمد سرانه درحال كم شدن است.»
سازمانهای بین المللی براین عقیده اند كه شدت رشد كنونی كافی نیست و باید حداقل به ۸ درصد در سال برسد تا هدف موردنظر هزاره در خصوص فقر حاصل شود. اقتصاددانان جهان هشدار می دهند: «رشد واقعی مداوم باید در زیرساختهای ملی كشورهای آفریقایی شكل گیرد.»
در قاره ای كه فرهنگها، مناطق آب و هوایی و ساختارهای اجتماعی بسیارمتنوعی وجوددارند، یافتن نقاط مشترك دشوار است. در صحرای جنوبی آفریقا، كشورهایی مانند كامرون، اوگاندا، اتیوپی، بوركینافاسو و موزامبیك توانسته اند رشد مداوم خود را بالاتر از فاكتورهای مشخص شده حفظ كنند.
اما در همین حال كشورهای دیگری همچون ساحل عاج، روی لبه تیغ و یا مانند زیمبابوه در آستانه از هم پاشیدن هستند. جمهوری دموكراتیك كنگو، كه سال گذشته نخستین انتخابات خود را برگزاركرد، برای كاهش بدهی عظیم خود و توازن بودجه تقلیل یافته بخاطر چند دهه جنگ داخلی، مبارزه می كنند. زیرساختها و ماشین تولید زئیر از هم پاشیده است، بویژه كه در شرق این كشور شبه نظامیان هنوز فعال هستند.آفریقای جنوبی، یكی از بزرگترین اقتصادهای قاره، رشد خود را به لطف قدرت مصرف و سرمایه گذاری حفظ كرده است. ظهور یك طبقه متوسط سیاه، كه تا حد زیادی نتیجه اقدامات دولت مبنی بر گسترش برابری است، موجب افزایش قدرت خرید خانواده ها و درنتیجه، بخشهای ساخت و ساز و خدمات رسانی شده است.
نفت عاملی كلیدی درتحولات اقتصادی آن دسته از كشورهای آفریقایی است كه برای نخستین بار در تاریخ فراوانی را لمس می كنند. صادركنندگان نفت خام، مانند نیجریه، آنگولا، سودان و گینه استوایی رشد درخشان تری نسبت به دیگر كشورها دارند. كشف بسترهای فراوان نفتی به گینه استوایی و آنگولا اجازه می دهد از رشد مداوم چشمگیری برخوردار باشند. گینه استوایی (مستعمره سابق اسپانیا) با ۲۰‎/۹ درصد رشد و آنگولا (مستعمره سابق پرتغال) با ۱۷‎/۶ درصد رشد درصدر این فهرست قرار دارند. اما نعمت نفت جنبه تاریكی نیز دارد. سازمان های بین المللی و NGOها به طور خستگی ناپذیر نگرانی خود را از فساد در استفاده از منابع حاصل از فروش نفت ابراز می كنند. كنت رافینگ، هماهنگ كننده گزارش مربوط به اقتصاد آفریقا كه هر سال از سوی سازمان همكاری و توسعه اقتصادی منتشر می شود، در این باره می گوید: «چالش كشورهای (آفریقایی) صادركننده نفت، سرمایه گذاری درآمدهای حاصل از این محصول در بخش آموزش، بهداشت و زیرساخت ها است، تا بدین وسیله بتوانند منابع رشد اقتصادی خود را تنوع بخشند.»
دولت های آفریقایی، NGOها و بسیاری از اقتصاددان ها در خصوص كمك وعده داده شده توسط گروه ۸ در نشست اخیر در آلمان ناامید هستند. ماكس لاوسن، مدیر اكسفام، وعده اخیر كشورهای ثروتمند در مقایسه با وعده هایی كه در سال ۲۰۰۵ در گلن ایگلز داده اند ۲۷ میلیارد دلار كاهش یافته است.
وی تصریح می كند: «با حرف و ادعا زندگی كسی نجات پیدا نمی كند. این زمانی حاصل می شود كه كشورهای ثروتمند به وعده های خود عمل كنند. كسانی كه با كشورهای گروه ۸ همكاری می كنند، برای توسعه آفریقا كمك بیشتری می طلبند. آفریقا نیازمند آن است و بهانه ای برای كاهش كمك ها وجود ندارد.»
آفریقا در زمینه سیاسی پیشرفت های زیادی كرده است. ۲۵ سال پیش فقط ۳ كشور دموكراتیك در این قاره وجود داشت: سنگال، بوتسوانا و موریس. اما امروز در بیش از ۴۰ كشور انتخابات برگزار می كنند و به رغم این كه بسیاری از این انتخابات ها نمونه نیستند، تا حدی به حفظ ثبات سیاسی كمك می كنند. شمار درگیری های مسلحانه نیز به طور قابل توجهی در دهه اخیر كاهش یافته و این مسأله فضای امنیتی و زمینه مناسب را برای توسعه به وجود آورده است.
شركت های كوچك با وجود این كه سیستم بوروكراسی موانع مختلفی را بر سر راهشان قرار می دهد، كار خود را به عنوان موتور رشد آفریقا آغاز كرده اند. علت شكل گیری شركت های كوچك سرمایه گذاری بخش خصوصی و موانع قانونی و مالی است كه روند انباشت سرمایه را كند می كند. شركت های بزرگ، قادر به غلبه بر این موانع و تحمل نوسانات محیط متلاطم آفریقا بوده اند، اما شركت های متوسط عملاً وجود ندارند.
در پایان سؤالاتی مطرح می شود: موانع و نیازمندی های واقعی اقتصاد آفریقا كدامند؟ برای از میان برداشتن مشكلات و هموار كردن راه به سوی رفاه چه چیزی ضرورت دارد؟ هری برودمن، كارشناس بخش آفریقا در بانك جهانی، نیازهای آفریقا را چنین برمی شمارد:
- ایجاد فضای مساعدتر برای ظهور شركت های رقابتی تر
- اصلاحات عمیق سیاسی برای بهبود عملكرد ادارات عمومی
- بازارهای كاری انعطاف پذیرتر و بازارهای مالی قوی تر
- بهبود زیرساخت ها، بویژه با هدف وحدت قاره ای
- ایجاد یك فضای اقتصادی منحصر به فرد در كشورهای جنوب صحرا

بلاسكنر گاستلو‎
ترجمه: مهدی صفری ‎
منبع:ال پائیس [

منبع : روزنامه ایران