اصلاح طلبان و گزینه ای غیرعقلایی

امروزه عوامل بسیاری برنظام تصمیم گیری در عرصه های مختلف دخالت دارد که جهت نیل به هدف، دولت ها، گروه ها، سازمان ها و... را ناگریز ساخته که مقادیر متنابهی از امکانات محدودشان را مصروف آن نمایند.
اعمال سیاسی نیز از این قاعده مستثنی نیست و هرعمل سیاسی مستلزم تحمل هزینه و بهایی است.
اگر چه اقتصاددانان شهرت بیشتری در استفاده از تفکرات عقلایی- کمی دارند اما تمایل دانشمندان علوم سیاسی نیز در سال های اخیر به استفاده از شیوه های تفکر ریاضی- اقتصادی برای پیش بینی و سنجش پدیده های سیاسی افزایش یافته است. از جمله نظریاتی که در عرصه سیاست بر مبنای تلفیق ریاضیات و منطق سازمان یافته، نظریه بازی ها ست.
نظریه بازی ها شامل تصمیم گیری در موقعیت های تعارضآمیز است این تصمیم گیری باید با ملحوظ نمودن استراتژی های رقیب و نیز عملکرد احتمالی خود باشد. هر تصمیم باید بر مبنای این پیش فرض اتخاذ گردد که اقدام حریف نا مساعدترین اقدام خواهد بود.
اگرچه موقعیت های متعارض چندان ساده و قابل حل نیستند اما ما برای آنکه بتوانیم راه حل های مناسب در یک تعارض را بیابیم می باید با حذف گزینه های کم اعتبار ونامحتمل موقعیت تعارض را ساده کنیم.
متداول ترین تفکیک مقدماتی که در نظریه بازی ها صورت پذیرفته است; تفکیک میان بازی با حاصل جمع صفر و بازی با حاصل جمع غیر صفر است.
در بازی با حاصل جمع صفر هر امتیازی که یک بازیکن از دست می دهد; بازیکن دیگر بدست می آورد.
این بازی را به عبارت دیگر بازی برد - باخت می گویند و عنصر تعارض گزینه حاکم بر بازی است، اما در بازی با حاصل جمع غیر صفر، جمع جبری بردها و باخت ها ضرورتا صفر نیست و در این بازی برخلاف بازی با حاصل جمع صفر، هم برای عنصر تعارض جا هست و هم برای عنصر همکاری.
دراین بازی پرداخت های مختلف با ارزش های متغیری از خوب، بسیار خوب، بد و بسیار بد می تواند وجود داشته باشد. میزان پرداخت ها بستگی به این دارد که بازیکنان تا چه اندازه نسبت به یکدیگر همکاری می ورزند و درجات مختلف همکاری و تعارض را چگونه با یکدیگر تلفیق می نمایند.
بازی با حاصل جمع غیر صفر می تواند بازی با حاصل جمع منفی (باخت - باخت) و یا حاصل جمع مثبت (برد - برد) باشد.
اما یک بازی از نظر تعداد بازیگران می تواند یک نفره مثل بازی انسان در مقابل حوادث طبیعی و دو یا چند نفره مثل رقابت های مختلف انسانها باشد.
اما بازی انتخابات ازجمله بازی های با مجموع صفر در میان رقیبان است. از این منظر نیز می توان تحرکات انتخاباتی اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری آتی را تجزیه و تحلیل نمود. برخی از حالات مختلف این بازی به شرح ذیل است:
۱) چنانچه اصلاح طلبان با ائتلاف میان خود موجبات ایجاد فضای دو قطبی در انتخابات را فراهم آورند و اصولگرایان (محافظه کاران) بر کاندیدای واحد اجماع نکنند یک بازی دو قطبی با مجموع صفر میان اصلاح طلبان و محافظه کاران انجام خواهد پذیرفت که قطب دیگر بازی (اصولگرایان) از آنجا که بازی با مجموع منفی را (به دلیل تقسیم نیروها) در درون برگزیده، از توان رقابت کمتری برخوردار خواهد بود. (گزینه بسیار خوب برای اصلاح طلبان و بد برای محافظه کاران)
۲) چنانچه ترکیب بندی همانند گزینه ۱ اتفاق افتد اما در جناح محافظه کار علاوه بر تقسیم نیروها ، تخریب یکدیگر نیز اتفاق بیفتد. (گزینه بسیار خوب برای اصلاح طلبان و بسیار بد برای محافظه کاران)
۳) چنانچه ائتلاف میان اصلاح طلبان صورت نپذیرد اما محافظه کاران ائتلاف نمایند. (گزینه بسیار خوب برای محافظه کاران و بد برای اصلاح طلبان)
۴) چنانچه ترکیب بندی همانند گزینه ۳ اتفاق افتد اما در جناح اصلاح طلب علاوه بر تقسیم نیروها، تخریب یکدیگر نیز اتفاق بیفتد. (گزینه بسیار بد برای اصلاح طلبان و بسیار خوب برای محافظه کاران)
۵) چنانچه در هیچکدام از جناح های سیاسی ائتلاف صورت نپذیرد (گزینه ای با استراتژی های غیرقابل پیش بینی اما به سود حامیان دولت کنونی )
بر این اساس در میان گزینه های عنوان شده ، غیرعقلایی ترین گزینه برای اصلاح طلبان گزینه ۴ است که چنین گزینه ای در مقطع کنونی متاسفانه در حال تبدیل نمودن فضای بازی درون گروهی اصلاح طلبان به یک بازی با مجموع منفی با گزینه های بسیار بد است. نظیر آنچه در تخریب محمد خاتمی، مهدی کروبی و میرحسین موسوی سه چهره شاخص اصلاح طلبان برای کاندیداتوری در انتخابات آتی ریاست جمهوری درحال وقوع است.

نویسنده : علی شهرویی

منبع : روزنامه کیهان