حرکت لاک پشتی مرسولات پستی

شاید شما هم قصه تكراری پیشگامی ما ایرانیان در عرضه خدمات پستی را شنیده اید و لابد در كتاب تاریخ دوره راهنمایی خوانده اید كه «ایرانیان نخستین ملتی بودند كه در تاریخ اقدام به تأسیس چاپارخانه و به معنای امروزی پست منظم نمودند.»
مرحوم میرزا تقی خان امیركبیر، صد و پنجاه سال پیش به تأسی از فرنگ و تمدن غربی پست نوین ایران را پایه گذاری كرد. اما تصدیق بفرمایید كه تن هر مادر مرده ای هم كه جای آن مرحوم در عمارات فین خوابیده بود، از بابت خدمات پستی آیندگانش گاهی در گور به لرزه درمی آمد و این دیگر تعارف و اما ندارد. اگر باور نمی كنید، سری به قبض آب و برق و گاز و تلفن تان بزنید تا متوجه شوید كه از زمان صدور قبض توسط اداره مربوطه تا رسیدن آن به دست شما چند روز فرق و فاصله هست. بگذریم از اینكه آخرین قبض تلفن یك بنده خدایی كه در اداره پست شمیرانات با او آشنا شدم، سه روز بعد از پایان مهلت پرداخت به دستش رسیده بود!
پست برای همه
در باب معنای كلمه «پست» گفته اند كه این كلمه برگرفته از كلمه «پوستاس» است كه در سانسكریت آمده و به معنای ثابت است و در زبان لاتین آن را «پوستا» یافته اند و به ایستگاه هایی كه در آن اسب یدكی برای مسافرت نگهداری می شده، اطلاق گردیده است. تشكیلات رسمی پست در ایران به معنای واقعی آن از سال ۱۲۹۲ هجری قمری و ۱۲۵۴ هجری شمسی و توسط میرزا علی خان و با همكاری گوستاو ریدرز، مستشار اتریشی پست خانه ایران، تأسیس و آغاز به كار كرد و ناصرالدین شاه در سال ۱۲۹۷ هجری قمری آن مؤسسه را مبدل به وزارت پست نمود. در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی هم قانون پست در ایران توسط هیأت دولت «علاءالسلطنه» به تصویب نهایی رسید. در ۵ مرداد سال ۱۲۹۴ هجری شمسی مجلس به آن رأی مثبت داد و از آن زمان پست كار خود را به صورت رسمی در ایران آغاز كرد و در حال حاضر سرانه مرسولات در ایران ۷‎/۸ درصد است كه در آغاز به كار دولت خاتمی ۴‎/۸ درصد بوده و قرار است كه تا پایان برنامه چهارم توسعه سرانه مرسولات به ۲۰ درصد افزایش یابد كه این جهش ۱۲‎/۲ درصدی با توجه به مشكلات پیش روی این صنعت در ایران، نیازمند حمایت جدی و فوق العاده دولت به این صنعت است.
با این همه حتی اگر شركت پست ایران موفق شود در پایان چهار سال آینده به این مهم دست یابد، باز هم فاصله ما از سایر كشورهای پیشرفته همچنان باقی است. چرا كه رقم فعلی سرانه پست در خاورمیانه ۱۷ و در دنیا بیش از ۷۰ مرسوله برای هر نفر است و نشان دهنده فاصله استانداردهای پستی ما با دنیاست.
مشكلات ادامه دارد
البته دیر رسیدن مرسولات پستی عمده ترین ضعف و مشكل شركت پست در میان مردم تلقی می شود و در سال های اخیر بسیاری از مردم برای رهایی از این مشكل قدیمی و دامنه دار متوسل به شیوه های دیگری از جمله روی آوردن به پیك های موتوری و غیره شده اند. ضمن آنكه انصافاً مشكلات امروزی پست نسبت به گذشته بسیار كمتر شده است. حتی برخی از دست اندركاران شركت پست پا را از این هم فراتر گذاشته و معتقدند كه «شركت پست جمهوری اسلامی، هم در داخل و هم در بین كشورهای خارجی از جایگاه خوبی برخوردار شده است و تحولات بسیار زیادی در سال های اخیر در جهت ارتقای خدمات پستی صورت گرفته كه شایسته تقدیر است.» اینها حرف های «حسین مهری»، مدیركل پست استان تهران است. او می گوید: هم اكنون شركت پست جایگاه اجتماعی، علمی و فرهنگی والایی در بین جامعه كسب كرده و وقت آن رسیده كه همسو با تحولات تكنولوژی و فناوری ارتباطات و سیر تحولات مختلف در سرویس های پستی، ارتقای كیفیت را نیز به نحو احسن اجرایی كنیم.»با این همه حتی مدیركل پست استان تهران هم به ضرورت بالا بردن سرعت ارسال مرسولات معترف است و می گوید: «باید ساز و كارهای لازم را برای ارتقای سطح خدمات پستی به شهروندانی كه خواهان سرعت در ارسال مرسولات خود هستند، فراهم آورد.»او برای رسیدن به آرمان تقویت بخش توزیع، كاهش زمان توزیع مرسولات پیشتاز را ضروری می داند و به كاهش ۱۲ ساعتی سرعت ارسال مرسولات در تهران از ۲۴ ساعت در گذشته ابراز رضایت می كند.با این حال یكی از مقامات عالی سابق شركت پست كه به دلیل استعفا خواهان ذكر نامش نیست، نظر دیگری درباره پست در ایران دارد. او می گوید: به طور كلی در فرهنگ ما استفاده از پست جایگاه خودش را پیدا نكرده است و مردم عادت ندارند كه كارهایشان را از طریق پست انجام دهند و بیشتر علاقه مند پیگیری حضوری و شفاهی هستند.»از نظر او متوسط سرانه ارسال مرسوله در ایران بسیار پایین تر از متوسط جهانی آن است و می گوید: «این رقم در دنیا بیش از ۴۰۰ مرسوله و در ایران ۷‎/۸ در بخش دولتی و به طور قطعی كمتر از ۱۰ است. باید استفاده از خدمات پستی افزایش یابد و دستگاه های دولتی نیز به مكاتبات مردم اولویت بدهند، تا درآمد پست اضافه شود و كیفیت خدمات بالاتر برود. در عین حال افزایش سرعت خدمات رسانی در شركت پست نیازمند رضایت كارمندان این شركت از نظر مالی است كه این امر تاكنون در ایران محقق نشده است.»بخش پایانی صحبت های این مسؤول سابق مورد تأیید «سعید فائقی»، مدیرعامل شركت پست نیز هست. او می گوید: «شركت پست متكی بر عملیات پرسنلی است و كلیه عملیات پذیرش، حمل و توزیع مرسولات پستی توسط نیروی انسانی انجام می شود و ۹۰ درصد هزینه های این شركت، هزینه های پرسنلی است.»
گرچه از انتقاداتی كه فائقی مطرح كرده است، مسأله عدم توجه به ضرورت افزایش قیمت خدمات پستی است و رابطه عدم رضایت كارمندان این شركت را با این مسأله، مستقیم می داند و می گوید: «در بودجه سال ۸۲ پیش بینی شده بود كه قیمت خدمات پستی ۱۰ درصد افزایش یابد كه متأسفانه دیوان عدالت اداری این افزایش را لغو كرد و در بودجه سال ۸۳ هم افزایش ۱۰ درصدی قیمت ها پیش بینی شده بود كه به دلیل جو منفی كه علیه دولت وجود داشت، شورای اقتصاد این میزان را به ۵ درصد كاهش داد كه در مجموع باعث ایجاد ۱۷ میلیارد تومان كسری بودجه در بخش پست شد.»در بودجه سال ۸۴ هم قیمت خدمات پستی افزایش قابل ملاحظه ای نداشت و شركت پست در مجموع سه سال از ۲۵ درصد درآمدهایش محروم شد و این در حالی است كه به قول فائقی «هزینه های این شركت نه تنها كاهش نیافته، بلكه همچنان رو به افزایش است.» او می گوید: «برای پست یك نامه عادی شهری ۳۰ تومان دریافت می شود، در حالی كه قیمت تمام شده آن در كشور ۱۰۰ تومان و قیمت بین المللی آن ۲۴۰ تومان (۳۰ سنت) است.» با این حساب نباید خیلی از این موضوع كه در برخی از شهرهای ایران تعداد مأموران پستی خیلی كمتر از حد استاندارد است، تعجب كرد. مثلاً در شهرستان «خرم بید» كلاً ۲ نامه رسان وجود دارد كه آنها روزانه باید حدود ۲۰ كیلومتر مسافت را طی كنند تا مراسلات مردم را به دست آنها برسانند.
مشكلات دیگر
از مشكلات دیگر خدمات پستی در ایران، ارسال بسته ها و نامه ها به كشورهای خارجی و یا برعكس آن دریافت پاكت ها و بسته های پستی از سایر كشورها به ایران است. در حال حاضر بابت ارسال هر بسته پنج كیلویی از راه زمینی، هشت هزار تومان و از راه هوایی سی هزار تومان توسط شركت پست از متقاضیان دریافت می شود. این در حالی است كه زمان رسیدن هر بسته تأثیر مهمی در اثرگذاری آن محموله دارد و برخی از ایرانیان مقیم خارج به دلیل بالا بودن هزینه پستی، از ارسال مرسولات خود به ایران از طریق پست صرفنظر می كنند.در این باره «مهندس نادر صابری وند»، معاون فنی مدیرعامل شركت پست معتقد است: علت گرانی هزینه پست از خارج به داخل، آن است كه هیچ یك از كشورهای خارجی در ایران شعبه پستی ندارد. حال آنكه كشورها بر اساس یك برنامه جهانی، می توانند نسبت به ایجاد شعبه پستی در كشورهای دیگر اقدام كنند و این اتفاق نیز در برخی از كشورها رخ داده است. اما ایران این مورد را نپذیرفته و در سایر كشورها نیز شعبه ندارد.از نظر او شركت های خصوصی پست در تمام دنیا وجود دارند كه نسبت به ایجاد شعبه های پستی در سایر كشورها اقدام می كنند، البته در ایران نیز شركت های خصوصی در این زمینه فعالیت دارند.با این همه در مراجعه ای كه من به یكی از دفاتر اصلی خدمات پست داشتم، برخی از شهروندان همچنان از نامشخص بودن سرنوشت بسته های پستی كه سال پیش از طریق پست به خارج كشور ارسال كرده بودند، گلایه داشتند و یكی از آنها مدعی شد كه از آبان ماه سال گذشته بسته ای را برای اقوام خود به مقصد آلمان پست كرده و هنوز علی رغم پیگیری های مكررش، بسته پستی به مقصد نرسیده و تكلیف آن روشن نیست. او می گوید، پس از بارها مراجعه به مركز پستی، مسؤول مربوطه به وی گفته است كه اشكال از پست آلمان است كه در این زمینه همكاری نمی كند.نكته جالب در خصوص ارسال مراسلات به خارج از كشور این است كه شركت پست طبق قانون هیچ مسؤولیتی در قبال تأخیر بسته های پستی و پرداخت غرامت به جز در مورد سرویس های خاص كه توسط پست پیشتاز «گارانتی» می شود، ندارد و در دنیا هم بابت تأخیر مرسوله پستی غرامت پرداخت نمی شود. گرچه به گفته یكی از مسؤولین شركت پست، علت اصلی تأخیرهای فراوان در ارسال بسته های پستی به مقاصد خارجی، علاوه بر نبود دفاتر پستی كشورهای مقصد در ایران، كمبود پروازها به برخی مقاصد خارج از كشور و نیز بی توجهی برخی شركت های هواپیمایی نسبت به حمل به موقع مرسوله های پستی است. وی می گوید: از آنجا كه بسیاری از شركت های هواپیمایی توجهی به اولویت حمل مرسولات پستی نمی كنند، حمل مرسولات گاهی با تأخیر انجام می شود.شلوغی و تجمع مردم در مراكز پستی بویژه در روزهایی كه ثبت نام كنكور و موبایل و... است و محدود بودن خدمات پستی در خصوص مقولاتی چون خدمت سربازی و... از دیگر مشكلات پستی كشور است كه باید تا پایان برنامه چهارم قاعدتاً حل شود.
احمد جلالی فراهانی

منبع : روزنامه ایران