دشوارترین انتخاب تاریخ پاکستان

امروز پاکستان انتخاباتی را برگزار می کند که نه فقط برای مردم این سرزمین که برای محافل سیاسی جهان اهمیت شایان دارد. بسیاری از سیاستمداران در آئینه این انتخابات پاسخ سؤالات مهمی را می جویند که درباره آینده سیاسی این کشور آشوب زده مطرح است.
انتخابات امروز به ظاهر رقابتی برای به دست آوردن کرسی های پارلمان است اما اغلب ناظران معتقدند که جریان پیروز در این انتخابات، رشته امور دولت را نیز در دست خواهد گرفت و از سوی جهانیان به عنوان «قدرت برتر» در صحنه پاکستان به رسمیت شناخته خواهد شد.
انتخابات امروز پاکستان، از هر نظر در تاریخ ۶۰ ساله این سرزمین منحصر به فرد است، چنان که رسانه های پاکستان توصیف کرده اند هیچ انتخاباتی این اندازه قربانی نگرفته است.
از همین روست که آحاد شهروندان پاکستانی امروز در حالی به حوزه های رأی گیری می روند که فاصله صندوق های رأی با میدان های جنگ و نزاع به کمترین حد ممکن رسیده است. ترور بی نظیر بوتو به عنوان مهم ترین رویداد خونین در مسیر این انتخابات باعث شد نامزدان انتخابات در فضایی از اضطراب و دلهره بازی رقابت را پیش برند.
ویژگی شگفت این انتخابات در این است که پاکستانی ها دو پدیده متضاد رقابت سیاسی و جنگ نظامی را همزمان تجربه می کنند.
در حالی که غوغای رقابت سیاسی در ایالت های چهارگانه این کشور برپاست در سوی دیگر کشمکش خونین میان ارتش این کشور و شبه نظامیان تندرو در نواحی قبیله ای آن جریان دارد.
بنابراین انتخابات بزرگ ۱۸ فوریه پاکستان با انتظارات بزرگی در داخل و خارج روبه رو است، افکار عمومی داخل پاکستان برآنند که این انتخابات تکلیف دو رشته رویارویی بزرگ سیاسی و نظامی میان دولت و شورشیان مسلح از یک سو و دولت مشرف با احزاب سیاسی بویژه حزب مردم را از سوی دیگر روشن سازد.
جهان خارج بویژه بلوک غرب نیز در پی آن است که این انتخابات به یافتن راهبردی مؤثر و راهگشا برای مخاطرات فزاینده ای بینجامد که شبه نظامیان تندرو و نیروهای متحد طالبان آفریده اند.
بنابراین به موازات صف آرایی جناح های داخلی در این انتخابات یک صف بندی گسترده در سطح بین المللی پیرامون این رویداد شکل گرفته است که در ضلع اصلی این صف بندی، آمریکا قرار دارد.
● امیدها و نگرانی های واشنگتن در رقابت ۱۸ فوریه
از میان دولت ها و بازیگران خارجی پیش از همه آمریکایی ها انتخابات اخیر را بازی سرنوشت برای خود خوانده اند.
دولت بوش که در هفت سال پس از ۱۱ سپتامبر به عنوان حامی مشرف ایفای نقش کرده است در این انتخابات نیز همچنان از جبهه دولت مشرف پشتیبانی می کند. بوش اخیراً گفته است: «هیچ مدرکی در دست نداریم که بتوانیم مشرف را متهم به تقلب در انتخابات کنیم. خود او نیز تلویحاً به من گفته است که قصد دارد انتخاباتی کاملاً آزاد را برگزار کند.»
این موضع بوش برخلاف مواضع احزاب منتقد دولت بود که معتقدند دولت در ماه های اخیر طوری ترتیب کارها را داده است که آرا به سمت حزب مسلم لیگ شاخه قائد اعظم یعنی حزب مشرف سرازیر شود.
در هر حال دولت آمریکا که همواره مشرف را به عنوان یکی از همراهان خود در جنگ علیه تروریسم معرفی کرده است، به انتخابات امروز چشم دوخته است و امیدوار است مشرف همچنان در جایگاه خود مستحکم بماند. اما در عین حال مراقب است ببیند اگر جناح رقیب او قدرت گرفت این خواسته چگونه محقق می شود. زیرا تاکنون وقایع آن گونه که واشنگتن پیش بینی می کرد، پیش نرفته است و پس از این نیز فقط باید منتظر حوادث بعدی بماند.
دولت آمریکا در طول این مدت بسیار تلاش کرد تا پیمان نانوشته بین مشرف و بی نظیر بوتو را درباره تقسیم قدرت در پاکستان احیا کند. وقتی بی نظیر بوتو در ماه اکتبر وارد پاکستان شد و در بدو ورود از سوءقصدی که به جان وی شد، جان سالم به در برد اما ۱۴۰ تن از هوادارانش را به کام مرگ فرستاد، هواداران بوتو در سراسر پاکستان شروع به شکایت کردند که از جان بی نظیر بوتو محافظت لازم به عمل نیامده است و دولت در ایجاد امنیت برای وی کوتاهی کرده است. حتی حامیان بوتو در خارج از مرزهای پاکستان همچون حسین حقانی، استاد دانشگاه بوستون، دادخواستی را تحویل بوش دادند که از وی می خواست پلیس امنیتی ویژه ای برای بوتو گسیل دارد. اما مشرف زیر بار چنین چیزی نرفت و مدعی شد پلیس پاکستان خواهد توانست از عهده چنین کاری برآید. اما چنین نشد و روز ۲۷ دسامبر بی نظیر بوتو که فقط به وسیله داوطلبان امنیتی حزب مردم پاکستان اسکورت می شد، مورد سوءقصد واقع و ترور شد. در نتیجه این سوءقصد انتخابات که قرار بود یک هفته بعد برگزار شود، به تأخیر افتاد و این تعویق در واقع چیزی نبود جز به هم خوردن نقشه سیاسی واشنگتن.
● صف آرایی بزرگ احزاب
در آخرین روزهای رقابت انتخاباتی رهبران سیاسی به یارگیری گسترده دست زدند. حزب مسلم لیگ شاخه قائد اعظم که حزب مشرف نیز هست، بیش از هر چیزی روی حامیان حزب متحده قومی حساب می کند، امروز مشرف به خاطر رویارویی با نواز شریف که سال ۱۹۹۹ وی را از نخست وزیری خلع کرد، به یاری این حزب احتیاج دارد.
حزب مسلم لیگ شاخه نواز هم هر چند سعی کرده همراه و متحد حزب مردم پاکستان - حزب بی نظیر بوتو - باشد اما هر دو حزب منافع خاص خود را نیز در نظر دارند. در همین حال حزب مردم پاکستان نیز معتقد است: مشرف قدرت کنترل افراطی های کشور را از دست داده است. حزب مردم برخلاف نوازشریف می گوید اگر مشرف انتخابات را آزادانه برگزار کند، در عملیات علیه این افراطی ها با مشرف متحد خواهدشد.
حزب ملی عوامل نیز که تشکیلاتی ملی گرا و پشتون از استان شمال غربی است از دیگر احزاب شرکت کننده در این انتخابات است. بقیه احزاب پاکستان این انتخابات را بایکوت کرده اند.
● بدبینی ها و خوش بینی ها به انتخابات
بعد از ترور بی نظیر بوتو، افکار عمومی جهان معتقدند وقایع پاکستان در حال حاضر به گونه ای پیش رفته که حزب مسلم لیگ شاخه قائد اعظم دیگر هیچ راه انتخابی را فراروی خویش نمی بیند و ناگزیر، نخواهد توانست انتخاباتی به معنای واقعی آزاد را برگزار کند. حتی برای به تأخیر افتادن انتخابات نیز بدگمانی هایی وجودداشت. در چنین رقابتی که جناح دولت به شدت تضعیف شده نقش ارتش نیز بسیار موردتوجه قرار گرفته است.
ارتشی که حالا زیرنظر ژنرال پرویز اشفاق کیانی فعالیت می کند، به لحاظ سیاسی در ابتدای کار کیانی به سربازانش چنین دستور داده است که باید کاملاً خود را دور از مسائل سیاسی نگه دارند. این برای کشوری که در طول تاریخ ۶۱ ساله خود ۳۳ سال حکومت نظامیان را تجربه کرده است، بسیار معنادار است.
از بدگمانی های معمولی که پیش از همه در رسانه های غرب به آن دامن می زنند تقلب در انتخابات است. «ریچارد بوشر»، مشاور امنیت ملی آمریکا در جنوب آسیا معتقد است اگر بخواهیم نمره ای را بدین لحاظ به انتخابات امروز دهیم، می توان نمره ای میانه را برای آن قائل شد. ضمن این که می توان قدرت تبلیغات نداشتن برای احزاب مخالف را نوعی تقلب مخفی دانست. زیرا پس از ترور بی نظیر بوتو احزاب مخالف بخاطر ترس از عدم امنیت، موفق به برگزاری سخنرانی های تبلیغاتی نشدند. حتی آصف علی زرداری، شوهر بی نظیر بوتو، هنگامی که تصمیم گرفت سخنرانی تبلیغاتی داشته باشد از جلیقه ضدگلوله استفاده کرد.
تقلب در انتخابات یکی از دغدغه های بی نظیر بوتو نیز بود. او در روزی که ترور شد از اسنادی سخن گفت که حاکی از برخی حرکات مشکوک انتخاباتی بود. مطابق این گزارش ها مأموران امنیتی بر مخالفان حزب مسلم لیگ شاخه اعظم در پنجاب و سند فشار وارد آورده بودند که باید یا معاندت خود را کنار بگذارند یا رنگ و صبغه سیاسی خود را تغییر دهند. در هفته های اخیر پس از ترور بی نظیر نیز مدارکی وجوددارد که نشان می دهد روالی که بی نظیر بوتو گفته بود، همچنان در این مناطق ادامه داشته است و مرگ دو پشتون و تنش بین سخنگوی پشتون ها و سخنگوی اردوها نیز حاکی از همین مسئله است و این که همه اینها با هدفی سیاسی دنبال می شود.
مخالفان معتقدند علاوه بر همه اینها دولت موقتی که اکنون پاکستان تحت امر آن حرکت می کند نیز در ماه های اخیر حامی و همراه حزب مسلم لیگ شاخه قائد اعظم بوده است. در همین راستا حزب مردم پاکستان می گوید تاکنون ۱۲۰۰ شکایت برای کمیته انتخابات فرستاده است اما تاکنون هیچ جوابی دریافت نکرده است. یکی از این شکایت ها مربوط به بیلبوردهای تبلیغاتی بوده است که بزرگ تر از آنچه که قانون تعیین می کند، بوده اند. از دیگر مواردی که باعث شکایت حزب مردم پاکستان شده، این است که بسیاری از کاندیداهای حزب مسلم لیگ شاخه قائد اعظم از بستگان افراد حاضر در کمیته ناظر برانتخابات هستند. سناتور انواربیگ از حزب مردم می گوید: طبق تحقیقات او بیش از صد تن از کاندیداهای انتخابات چنین شرایطی را دارند.
● امیدهای رنگ یافته و رنگ باخته
تا پیش از ترور بی نظیر بوتو هرکدام از احزاب نسبت به انتخابات امیدهایی داشتند که حالا رنگ و روی آنها تغییر یافته است. حزب مسلم لیگ شاخه نواز که زمانی رقیب حزب مردم به شمار می آمد حالا با ترور بی نظیر، تبدیل به حامی این حزب شده است و همین می تواند برای حزب مردم امتیازی مثبت باشد. در مقابل امیدهای مشرف رنگ باخته است. حتی نظرسنجی های خارجی حاکی از آن است که مردی که گمان می رفت می تواند کشورش را از افتادن به ورطه سقوط و سراشیبی و چنددستگی برهاند، در این انتخابات از کمترین حامیان برخوردار خواهد شد.
از دیگر احزابی که امیدشان در گذر زمان رنگ باخت، احزاب افراطی بودند . آنها که گمان می رفت با ائتلاف با یکدیگر نیروی قدرتمندی را تشکیل دهند، انتخابات را تحریم کردند یعنی مجلس متحده عمل که شامل شش حزب مذهبی و سنتی تحت رهبری افرادی مانند قاضی حسین احمد است .
افراطی گرایان پاکستان امیدهای خود برای کسب جایگاه در پارلمان را از دست دادند. این برای غربی ها امیدی درخشان است.
به هرحال انتخابات امروز در ۶۴ هزار حوزه انتخاباتی برگزار می شود و وعده داده شده است تا صبح فردا نتایج شمارش آرا اعلام شود. تا پیش از ترور بی نظیر گمان می رفت ۳۰ تا ۴۰ درصد مردم به انتخابات اقبال نشان دهند اما حالا به نظر می رسد، شمار این درصدها به نحو قابل توجهی بالا رفته باشد.

بنفشه غلامی

منبع : روزنامه ایران