دنیای کوچک کهنسالی

شب سردی بود. اتومبیل سفید به نشانی مورد نظر رسید. كمی جلوتر، یك اتومبیل پلیس با روشن كردن چراغ گردان به آن علامت داد.
مامور پلیس به طرف آنها آمد و به دو مردی كه داخل آن نشسته بودند، گفت: خیلی وقت است كه منتظر شما هستیم. این مرد بی پناه چند ماه است كه اینجا كنار خیابان می نشیند. حالا كه زمستان است و هوا سرد شده، در یك پیت حلبی آتش روشن می كند. مغازه داران می ترسند كه شعله ها باعث وقوع آتش سوزی بشود و مغازه ها خسارت ببینند. این مرد وضعیت مناسبی ندارد. كارت شناسایی هم همراهش نیست. ببینید چه كاری از شما ساخته است .مردها از اتومبیل سفید پیاده شدند و به طرف بی سرپناه رفتند. ریش و موی بلند نامرتب و صورت كدر او نشان می داد كه ماه هاست استحمام نكرده است. آن دو مرد از او خواستند همراه آنها برود، اما مرد بی پناه مخالفت كرد و گفت كه از آنجا تكان نمی خورد. چند دقیقه بعد مردها با كمك پلیس ها زیر شانه های او را گرفتند و با تهدید و زور سوار آمبولانس كردند.در آسایشگاه او را به حمام بردند و موهایش را كوتاه كردند. او ۲۰ سال قبل همه دندان هایش را كشیده بود. دندانپزشك های افتخاری كهریزك، لثه های او را برای جذب دندان مصنوعی آماده كردند. مددكاران و پزشكان هر روز تلاش می كردند روح و جسم او را تقویت كنند.از روزی كه مددكاران كهریزك به درخواست نیروی انتظامی به میدان حسن آباد رفتند و آن مرد را به كهریزك آوردند، دو سال می گذرد. به سختی می توانم باور كنم مردی كه اكنون مقابلم ایستاده و به دوربین عكاسی گلناز بهشتی زل زده، همان مرد است.شما در ذهن خود چه تصوری از كهریزك دارید؟آیا مانند آنچه در سریال های تلویزیونی دیده اید فكر می كنید؟! در تصورتان كهریزك جایی است كه فرزندان دلسنگ با بی مهری، پدر و مادر پیرشان را به آنجا می سپارند و دیگر هرگز به ملاقات آنها نمی روند؟ اگر اینطور فكر می كنید، باید بدانید ذهنیتی كه درباره كهریزك دارید كاملا اشتباه است. در آغاز تاسیس مركز سالمندان كهریزك، با انتشار خبر تاسیس محلی برای اسكان بی پناهان، روزانه ده ها بی پناه از شهرهای مختلف كشور به این مركز خیریه معرفی می شدند. مركز خدمات خیریه ای ۱۰هزار متری كه ۳۳ سال قبل مرحوم دكتر حكیم زاده در كهریزك تاسیس كرد، حالا مجموعه ای با وسعت ۴۰۰ هزار متر مربع (۴۰ هكتار) است. آرامگاه او در كنار یكی از ساختمان های بزرگ و قدیمی خانه سالمندان و معلولان كهریزك است.خانه سالمندان و معلولان كهریزك جایی نیست كه خانواده ها افراد مسن را به آنجا بسپارند و بروند. كهریزك كسی را نمی پذیرد. هر كس می شنود كه كسی یكی از والدینش را به خانه سالمندان سپرده است، ابتدا ناراحت می شود و سپس به یاد كهریزك می افتد. خانه های سالمندانی كه در فیلم ها می بینید، كهریزك نیست. كهریزك برای سالمندان و معلول هایی ساخته شده است كه به دلایل مختلفی در جامعه جایی برای زندگی ندارند. روزانه ده ها سالمند یا معلول جسمی- حركتی بالاتر از ۱۸ سال به كهریزك معرفی می شوند. كسانی كه بی پناه هستند یا خانواده ها به دلیل مشكلات مالی- اجتماعی توانایی نگهداری از آنها را ندارند؛ اما تصمیم ورود فرد به آسایشگاه، با بخش پذیرش نیست. كمیته بررسی شرایط سالمند كه از مددكار، روان شناس، فیزیوتراپیست، پرستار و متخصص كاردرمانی تشكیل شده است، پس از بررسی توان جسمی و ذهنی سالمند معرفی شده تشخیص می دهد كه او می تواند در لیست انتظار پذیرش قرار گیرد یا هنوز توانایی و صلاحیت زندگی در جامعه خارج از آسایشگاه را دارد. ظرفیت خانه سالمندان كهریزك تكمیل است. تاكنون پیش آمده كه وقتی هنگام خالی شدن یك تخت با خانواده سالمندی كه در لیست انتظار ثبت نام كرده بود تماس گرفته شده، آنها گفته اند كه فرد متقاضی ماه ها قبل در خانه فوت شده است.۱۶۰۰ نفر سالمند و معلول در مجموعه كهریزك زندگی می كنند. قسمت های مختلف این مجموعه توسط خیرین ساخته شده است. امروز بیش از یكصد هزار نیكوكار ایرانی، هموطنان خارج از كشور و نیكوكاران دیگر از سراسر دنیا با كمك های خود از كهریزك حمایت می كنند. در محوطه مجموعه پارك ، آلاچیق و ساختمان هایی وجود دارد كه توسط خیرین ساخته شده است. ۹۴۰ نفر نیروی رسمی كهریزك هستند و ۷۰۰ نفر از نیكوكاران نیز به نوبت در دلجویی و پرستاری از بیماران، كاركنان آسایشگاه را همراهی می كنند. در اینجا یك گروه ۴۰ نفره در آشپزخانه فعالیت می كنند و روزانه برای ۲۵۰۰ نفر، صبحانه، ناهار و شام طبخ می كنند. خیلی از كالاها و اجناسی كه در این مجتمع استفاده می شود- از لیوان های پلاستیكی تا دستگاه های مختلف - توسط خیرین اهدا شده است. گروه ۲۰۰۰ نفری بانوان نیكوكار از كهریزك حمایت می كنند كه پیش از این، در پی زلزله های رودبار و بم با تایید سازمان ملل متحد، ساماندهی كودكان بی سرپناه و تعیین پدر و مادرخوانده برای آنها را در سوابق خود دارند. دو بانوی نیكوكار مقیم لندن، دو دستگاه اتومبیل برقی چهار نفره را به كهریزك اهدا كرده اند. محسن پزشكی- مدیر روابط عمومی- ما را با یكی از اتومبیل ها به بازدید از بخش های مختلف مجموعه می برد. وارد راهرو بیرونی آسایشگاه یكی از بخش ها می شویم. زن ها روی نیمكت یا صندلی چرخ دار نشسته اند. در طول راهرو به همه سلام می كنیم. آنها مدیر روابط عمومی را می شناسند و به او سلام می كنند. كمی جلوتر، پیرزنی روی صندلی چرخ دار نشسته و با تلفن كارتی شماره می گیرد. پزشكی اتومبیل برقی را مقابل او متوقف می كند و سلام می كند. پیرزن می گوید كه به بیمارستان تلفن می زند. پسرش ماه ها در كما بوده و حالا به هوش آمده، ولی اكنون خانه اش را از دست داده و اثاثیه اش در خیابان است. پیرزن می گوید كه می خواهد ترتیبی بدهد تا پسرش را هم به آسایشگاه كهریزك بیاورند. او هر روز به بیمارستان تلفن می زند و حال پسرش را از پرستاران جویا می شود.در انتهای راهرو، من و عكاس از پزشكی مدیر روابط عمومی جدا می شویم تا از بخش ها بازدید كنیم.در اولین بخشی كه وارد آن می شویم، كسانی نگهداری می شوند كه كمترین توانایی جسمانی و روحی را دارند. در یك اتاق پیرزنی را می بینیم كه روی تخت دراز كشیده است. تلویزیون روشن است و كارتون پخش می كند. فضا و نور اتاق به گونه ای است كه تا به حال بهترین طراحان دكور سینما در ایران نتوانسته اند چنین فضاسازی و نورپردازی كاملی خلق كنند؛ اتاقی كه هر جا و در هر ساختمانی هم كه باشد، باز همان احساس را القا می كند. اتاقی بزرگ با چند تخت فلزی كه نور عجیبی از پشت پرده پنجره ها می تابد و آن را روشن كرده است؛ تخت ها خالی است. از پنجره بیرون را نگاه می كنیم و چند نفر را كنار یك درخت می بینیم. از بخش خارج می شویم. چند پیرزن روی صندلی چرخ دار زیر سایه درخت هستند. كمیته بررسی شرایط سالمند تلاش می كند بیمارانی كه تحرك برای آنها كمتر خطر دارد، هر روز از تخت جدا شوند تا مدتی را در فضای آزاد سپری كنند.به بخش دیگری می رویم و وارد اولین اتاق می شویم. همه روی تختخواب هستند. از پشت، كسی صدایمان می زند؛ برمی گردیم. پیرزنی خواهش می كند یك تكه ملحفه لوله شده را از زیر كمرش خارج كنیم. جلو می روم و به آرامی ملحفه را بیرون می كشم و آن را كنارش روی تخت می گذارم؛ تشكر می كند. این كوچكترین كاری است كه می شد برای او انجام داد. در اتاقی دیگر همه روی تخت نشسته اند. داخل می رویم و با صدای آهسته سلام می كنیم. یكی از پیرزن ها به من می گوید كه از ده سال قبل، از دو دختر و یك پسر برادرش نگهداری می كرد. یك روز در خیابان با یك موتوسوار تصادف می كند و پاهایش آسیب می بیند. او وقتی گریه و التماس های خانواده موتورسوار را می بیند، در كلانتری رضایت می دهد. از آن روز، دو سال است كه در آسایشگاه زندگی می كند. در اتاق دیگری یك پیرزن از ما خواهش می كند به او كمك كنیم. جلو می رویم. نمی تواند كشو میز كنار تخت را باز كند، چون دستگیره ندارد. به سختی آن را باز می كنیم. یك عینك، چند كتاب، مهر و تسبیح داخل آن است.مدیر روابط عمومی می آید و همراه او به قسمت دیگری می رویم. در راه، چند پیرزن كه روی نیمكت نشسته اند گلایه می كنند كه یكی از پیرمردها سر به سر آنها می گذارد. پیرمرد یك نیمكت آنطرف تر نشسته و با صدای بلند می خندد.در كهریزك كمتر كسی را می توان یافت كه بیكار باشد. وضعیت سالمندان توسط مددكار، روان شناس، فیزیوتراپیست و متخصص كاردرمانی بررسی می شود و آنها در كارگاه های مختلف مشغول به كار هستند. بعضی ها قطعه زمینی در اختیار دارند و به كشاورزی مشغول هستند.۵۰۰ نفر روزی ۴ ساعت در كارگاه های مختلف مشغول به كار هستند. این كارگاه ها سال ها پیش، ابتدا با هدف سرگرمی سالمندان و معلولان ایجاد شد، اما امروز بیشتر این كارگاه ها به تولید انبوه رسیده اند و كاركنان آن در بخش های مونتاژ قطعات الكترونیكی، رایانه، دوزندگی و ... حتی حقوق دریافت می كنند. این كارگاه ها علاوه بر تامین لباس كار پرسنل و بیماران كهریزك، از شركت ها، كارخانه ها و بیمارستان های دیگر نیز سفارش دریافت می كنند. آنها در كلاس های قرآن، موسیقی، سرودخوانی، سوادآموزی وجلسات شعرخوانی شركت می كنند. به مناسبت های مختلف، جشن هایی در مجموعه برپا می شود. بنیاد سینمایی فارابی تجهیزات نمایش فیلم را به كهریزك اهدا كرده و هر روز ۳ فیلم نمایش داده می شود. تعدادی از معلولان جوان كهریزك از اعضای تیم های ملی ورزشی معلولان كشور هستند. جوانان معلول به مدرسه ای كه خیرین در بیرون از مجموعه ساخته اند می روند و كنار بچه های روستا درس می خوانند؛ در كنكور شركت می كنند و به دانشگاه می روند و می توانند برای خود زندگی مستقل تشكیل بدهند. معلولان با یكدیگر ازدواج می كنند و می توانند در سوئیت های داخل مجموعه كهریزك زندگی كنند. علاوه بر كتابخانه و مدرسه ها، درمانگاه كهریزك با وجود تخصص های مختلف نیز روزانه مراجعه كنندگانی از روستاهای اطراف دارد كه با هزینه های بسیار كم یا رایگان مورد معاینه و مداوا قرار می گیرند. در آینده ای بسیار نزدیك اولین مركز تحقیقاتی، پرورشی، نگهداری و درمانی ام .اس با حمایت مالی دو خیر مقیم خارج از كشور و همكاری انجمن ام. اس ایران با ظرفیت ۱۲۰ تختخواب در كهریزك به بهره برداری خواهد رسید. تا امروز بنای ۶۰ درصد از ساختمان مجموعه كهریزك ۲ با ظرفیت ۱۵۰۰ تختخواب انجام شده و فاز اول آن تا پایان سال ۸۴ افتتاح خواهد شد.نمی توان گفت آدم ها می خواهند در كهریزك زنده بمانند؛ باید گفت آنها در جامعه ای كوچكتر زندگی می كنند، اما جامعه ای كه در ۳۳ سال گذشته، با كمك های مردم به فعالیت خود ادامه داده است. هزینه های جاری مجموعه خانه سالمندان و معلولان كهریزك، سالانه شش و نیم میلیارد تومان است كه ۸۲ درصد این مبلغ از كمك های نقدی یا جنسی مردم تامین می شود. از ۱۸ درصد دیگر، ۱۷ درصد كمك های دولتی، نیمه دولتی یا خصوصی است كه از این میان بیشترین كمك از سوی سازمان بهزیستی كشور است. برخی سالمندان كه توان مالی پرداخت كمك هزینه را دارند، یك درصد باقیمانده هزینه ها را تامین می كنند. وقتی از مدیر روابط عمومی پرسیدم اگر كمك های مردمی ناگهان قطع شود، چه اتفاقی رخ می دهد، پاسخ داد: من بیشتر از ۲۰ سال است كه اینجا كار می كنم. مرحوم حكیم زاده همیشه می گفت اگر كمك های مردمی به ضخامت یك تار مو هم برسد، این رشته هرگز پاره نخواهد شد. ما تا به حال به روزی فكر نكرده ایم كه كمك های مردمی قطع شود و فكر هم نخواهیم كرد .كهریزك به هرچیزی كه در دنیای ما وجود دارد، نیاز دارد. ۹ مهرماه روز جهانی سالمند است و جشن بزرگی در خانه سالمندان كهریزك برپا خواهد شد. اگر تا به حال تصور دیگری درباره آن داشتید، باید بدانید كه كهریزك خانه كسانی است كه نمی توانند بیرون از آن زندگی كنند. كهریزك همیشه به كمك های مردمی نیازمند است. كهریزك همیشه به صندلی های چرخ دار بیشتری نیاز دارد تا سالمندان از تخت جدا شوند و در فضای سبز، زیر درخت بنشینند. آب لوله كشی مجموعه كهریزك خوراكی نیست اما آب لوله كشی تهران، با تلاش مسئولان تا یك سال دیگر آنجا می رسد. آیا تا آن روز، یك كمپانی تولیدكننده آب معدنی می تواند نیاز آب شرب كهریزك را متقبل شود؟ آیا اتوبوسی بهتر وجود دارد كه سالمندان با آن به گردش بروند؟
تولد كهریزك
سالها پیش یكی از پزشكان بیمارستان فیروزآبادی شهر ری چند سالمند كه در خیابان های این شهر پراكنده بودند را جمع كرد و در خانه ای اسكان داد. او مدتی بعد در یك روستای دورافتاده، ساختمانی تهیه كرد و آوار ه های منطقه زیارتی ری را در آنجا پناه داد كه خوراك و پوشاك آنها از بیمارستان فیروزآبادی فراهم می شد. او مدتی بعد با زمین داران و افراد خیر منطقه كهریزك ارتباط برقرار كرد و موفق شد ۱۰ هزار متر زمین از آنها بگیرد.
فرورتیش رضوانیه

منبع : روزنامه همشهری