منازعه قدرت در پاکستان

شدت نگرانی حکومت مرکزی پاکستان برای مدیریت اوضاع تا حدی است که تعداد قابل توجهی از نیروهای ارتش پاکستان از مرزهای با هند به مناطق بحرانی منتقل شده اند و مولانا فضل ا... در منطقه سوات، حکم جهاد علیه حکومت را صادر کرده است.آنچه بدیهی است اینکه تحولات پاکستان چه از منظر منازعه قدرت و چه از منظر تغییرات ژئوپلتیک با مدیریت اقدامات پنهان غربی، بازتاب های مهمی در محیط و معادله منطقه ای به جای می گذارد.
خانم بی نظیر بوتو یک روز پس از موعدی که قرار بود دادگاه عالی پاکستان در مورد مشروعیت انتخاب مجدد ژنرال مشرف اعلام رای کند وارد پاکستان و شهر کراچی شد. در حالی که اسلامگراهای پاکستان مخالفت تاریخی با خانم بوتو دارند و وی را تهدید به قتل کرده بودند در همان هجدهم اکتبر در یک عملیات انفجاری و انتحاری همزمان، ۱۳۹ کشته و ۵۵۰ زخمی از بین طرفداران خانم بوتو مورد اصابت قرار گرفتند. خانم بوتو دستگاه های امنیتی پاکستان را که با افراطی ها سمپاتی دارند را متهم کرد و خواستار پاکسازی آن شد.
ژنرال مشرف که هنوز رای دادگاه عالی در تایید انتخاب خود را دریافت نکرده، برای خلع سلاح بوتو در شعار مبارزه با تروریسم، دست به عملیاتی در شمال پاکستان زد که واکنش طرفداران القاعده و طالبان با گسترش منطقه نفوذ در تعدادی از شهرها و دره سوات در شمال غربی پاکستان از طرف مولانا فضل ا... و اجرای تعدادی عملیات های انتحاری در شهرهای مرکزی پاکستان، نشان داده شد. یکی از پایگاه های استراتژیک هوایی پاکستان در نزدیکی اسلام آباد که بمب های هسته ای و هواپیماهای F۶۱ نیز در آن استقرار دارند، هدف عملیات انتحاری گروه های افراطی بودند که نگرانی حکومت و طرف های خارجی را برانگیخت و اعزام چند هزار نیرو و عملیات هوایی در دره سوات را موجب گردید. فضای امنیتی حاصل از این درگیری ها، موجب شد تا ژنرال مشرف در حقیقت پروژه خود را به پیش برده و ضمن برکناری قاضی افتخار چودری از ریاست دادگاه عالی و انتصاب قضات دیگری در ترکیب کلی آن، حالت فوق العاده را نیز در سراسر پاکستان اعلام نماید. در واقع اعلام حالت فوق العاده سه روز زودتر از موعد اعلام رای دادگاه عالی و پس از تغییر برخی قضات آن صورت گرفت که موجب همگرایی در اعتراض همزمان گروه های لائیک و اسلامگرا شد و تظاهرات وکلا و طرفداران احزاب مردم و جماعت اسلامی و جمعیت علمای اسلام با سرکوب و دستگیری پلیس مواجه شد.
از آنجا که دادگاه عالی بنا به اعتراض گروه های معارض احتمالا به سوی صدور رای منفی در مورد مشروعیت انتخاب مشرف حرکت می کرد، وی با استفاده از اختیارات خود در شرایط فوق العاده، از یک سو تمایل خود را مبنی بر مقابله با جریان های افراطی و از سوی دیگر تامین سازوکارهای لازم برای اخذ رای مثبت دادگاه عالی و فراهم کردن زمینه های انتخابات پارلمانی در نیمه ماه فوریه سال ۲۰۰۸ (اواخر بهمن ماه) را نشان داد.
مضافا اینکه ژنرال مشرف که کناره گیری از فرماندهی ستاد ارتش را به صدور رای دادگاه عالی منوط کرده بود، در شرایط فعلی، اجرای تعدیلاتی در بخش های قضایی، پارلمانی و حکومتی را نیز مشروط کرده است.
خانم بوتو که در بدو ورود به کراچی با شعار پایان دیکتاتوری نظامی و نماد خط اعتدال و همراهی با آمریکا و ملتزم به مبارزه با القاعده و حمایت از فعالیت های ناتو در افغانستان معرفی کرده، در شرایط فعلی که ژنرال مشرف با گروه های افراطی طرفدار طالبان درشمال پاکستان درگیر است، محمل دمکراسی و آزادی های مدنی را پایه اعتراضات خود قرار داده و خواستار تظاهرات گسترده در هفته جاریست و از کشورهای غربی و آمریکا درخواست فشار به مشرف را نموده است.
آمریکا، اتحادیه اروپا و بان کی مون دبیرکل سازمان ملل (که معمولا در دوره تصدی خود، از سرمشق سیاست خارجی آمریکا تبعیت می کند) به اقدامات ژنرال مشرف اعتراض کرده و تلویحا نیز وی را به قطع کمک های خود تهدید کرده اند.
بدیهی است که اگر فشار سیاسی- امنیتی اسلامگراها در کنار لائیک ها علیه مشرف ادامه یابد و پلیس و ارتش پاکستان در مقابل طرفداران و اقدامات آنها قرار گیرند، فضای حاصله، پاکستان با ثباتی را حداقل در کوتاه مدت تصویر نخواهد کرد و لذا تلاش های حکومتی برای آتش بس در مناطق وزیرستان و دره سوات با میانجیگری برخی گروه های اسلامگرا و یا بی طرف کردن جریان های معتدل اسلامی در پاکستان، برای عبور از این مرحله، از گزینه های مطرح ژنرال مشرف است. چنانچه دادگاه عالی رای تایید خود را طی روزهای آینده صادر کند، مسئله زمان اجرای انتخابات پارلمانی و کناره گیری ژنرال مشرف از فرماندهی ارتش نیز به آرام کردن اوضاع کمک خواهند کرد.
مسئله مهم در تحولات اخیر پاکستان این است که همزمان با تحرک جریان های طرفدار طالبان و القاعده در شمال پاکستان، پیشروی و تسلط نیروهای طالبان در دو استان جنوب شرقی افغانستان نیز به ویژه در استان خراه شکل گرفته است و یک نوار گسترش جغرافیایی نفوذ در دو سوی مرز توسط گروه های پشتون را نشان می دهد.
از سوی دیگر برخی گزارش ها حاکیست، همانند اقدامی که نیروهای امنیتی انگلیسی در واگذاری موسی قلعه به نیروهای طالبان در چند ماه قبل داشتند، هم اکنون نیز مذاکرات و توافق های ۶ بندی بین MI۶ سرویس اطلاعات خارجی انگلیس در استان هلمند با طالبان در جریان است. اگر چه برخی اخبار، حکایت از عدم رضایت آمریکایی ها با این گفت وگوها دارد، ولی ظاهرا نتیجه مذاکرات به برهم خوردن رابطه طالبان و پاکستان منتهی شده و یا حداقل پاکستان قصد دارد، صحنه را اینچنین نشان دهد.
قابل ذکر اینکه انگلیسی ها چه در افغانستان و چه در عراق از ماه ها قبل کفه و وزن فعالیت های پنهان و اطلاعاتی خود را نسبت به حضور و عملکرد نظامی افزایش داده اند و یک نقش و کارکرد پنهان در تحولات این مناطق به اجرا می گذارند.
مقامات امنیتی و دیپلمات های آمریکایی در پاکستان نیز علنا از فقدان حاکمیت در مناطق قبایلی و وزیرستان و پشتون سخن می گویند و از قدرت گرفتن اسلامگراها در حکومت ابراز نگرانی می کنند.
نمی توان پذیرفت که تلاش های اطلاعاتی انگلیسی به دور از چشم و تایید آمریکایی ها صورت پذیرد، که اگر چنین باشد، باید به دنبال پاسخ به این سوال باشیم که این مذاکرات و توافقات احتمالی کدام ما به ازا را دارند؟ آیا در صحنه افغانستان به موازات ضعف حکومت کرزای، یک تحول امنیتی- سیاسی توسط انگلیسی ها در حال تدارک است یا این رایزنی ها با سمت گیری تغییر ژئوپلتیک در مرزهای پاکستان و یا در محیط داخلی آن دنبال می شود؟ به هرحال شدت نگرانی حکومت مرکزی پاکستان برای مدیریت اوضاع تا حدی است که تعداد قابل توجهی از نیروهای ارتش پاکستان از مرزهای با هند به مناطق بحرانی منتقل شده اند و مولانا فضل ا... در منطقه سوات، حکم جهاد علیه حکومت را صادر کرده است.
آنچه بدیهی است اینکه تحولات پاکستان چه از منظر منازعه قدرت و چه از منظر تغییرات ژئوپلتیک با مدیریت اقدامات پنهان غربی، بازتاب های مهمی در محیط و معادله منطقه ای به جای می گذارد.

هادی مجیدی
صبح‌ صادق

منبع : سایت بصیرت