با شرط پروانه نمایش دائمی سه زن را به جشنواره فجر می فرستم

منیژه حکمت در آستانه حضور فیلمش در جشنواره برلین برای شرکت دادن اثر خود در جشنواره فیلم فجر اما و اگر های بسیاری دارد. او اصرار دارد که پیش از تقاضای حضور در جشنواره امسال، پروانه دائم نمایش فیلمش را از وزارت ارشاد بگیرد تا با خیال راحت تری در جشنواره شرکت کند؛ جشنواره یی که آن را یک رقابت نابرابر می داند.
به هرحال حکمت، جدای از حضور سینمایی اش طی سال های گذشته، گاه گداری سری هم به دنیای سیاست زده که نمونه آن ساخت فیلم «صد سال پارلمان» است. در واقع این دغدغه یی است که ظاهراً هیچ گاه دست از سر او برنمی دارد چون همین حالا هم تمام برنامه هایش را کنسل کرده تا به تبلیغ برای اصلاح طلبان در انتخابات مجلس بپردازد. او می گوید آنها تنها کسانی هستند که می توانند ایران را به سمت ساختاری درست هدایت کنند. شرح گفت وگو را بخوانید.
▪ ظاهراً شما هنوز برای فرستادن فیلم سه زن به جشنواره فجر امسال اقدامی نکرده اید.
ـ بله، من منتظر پروانه نمایش دائمی فیلمم هستم. تنها در این صورت است که حاضرم فیلم را به جشنواره بفرستم.
▪ چرا؟
ـ چون پروانه نمایشی که برای حضور فیلم در جشنواره می دهند موقت است و فقط برای حضور در جشنواره است. بعد از آن یک هیات بازبینی دوباره باید فیلم را ببیند تا به آن پروانه نمایش دائم بدهد و این چیز خوبی نیست، چون مشخص نمی شود که آن هیات بازبینی واقعاً چه تصمیمی برای فیلم خواهد گرفت. البته حسن نیت مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد سلامی و همچنین مسوولان بنیاد فارابی به من ثابت شده است و نمی توانم منکر آن شوم.
چون یکسری مشکلات اولیه برای پروانه ساخت به وجود آمد که با یاری این مسوولان حل شد و همچنین بعد از آن امکانات لازم در اختیارم گذاشته شد و می توانم بگویم راحت فیلم «سه زن» را ساختم.
▪ خانم حکمت، این اصرار شما برای گرفتن پروانه دائم نمایش واقعاً چقدر ضرورت دارد؟ من و شما می دانیم که حتی در صورت داشتن پروانه دائم هم اگر بخواهند جلوی اکران فیلم را بگیرند، می توانند. این اتفاقی بود که برای فیلم سنتوری داریوش مهرجویی افتاد. آن فیلم هم پروانه نمایش دائم داشت. ما حتی موارد بدتر از این هم داشته ایم، مثلاً فیلم مارمولک که دو هفته روی پرده سینماها بود و بعد پایین کشیده شد. پس داشتن پروانه دائم نمایش نمی تواند تضمین چندان محکمی برای نمایش فیلم باشد.
ـ بله، ولی من آدم قانونمندی هستم. درست است که این قوانین مشکلاتی دارد ولی من به آن احترام می گذارم. می دانم که ممکن است بعد از گرفتن پروانه دائم نمایش هم مسائلی رخ دهد که امکان اکران را از فیلمم بگیرد ولی در این صورت من یک برگه قانونی دارم. اگر مسوولان طبق شعارهایی از قبیل سینمای ملی و انسجام ملی رفتار کنند و واقعاً به تحقق این شعارها پایبند باشند این فیلم راحت می تواند اکران شود، حتی می خواهم بگویم باید امکانات زیادی هم در اختیارش قرار بگیرد. در فضای موجود که کمتر کسی به فکر طرح موضوعات اصلی است و بیشتر دست اندرکاران سینما به فکر عرضه و تقاضا هستند مسوولان باید به فیلم هایی که دغدغه هویت ایرانی دارند و به طرح مسائلی از این دست می پردازند، توجه بیشتری نشان دهند.
▪ فکر می کنید در صورت فرستادن فیلم سه زن به جشنواره توسط شما، هیات بازبینی اجازه حضور این فیلم را در جشنواره بدهد آن هم با شایعاتی که امسال در مورد سختگیری های این هیات وجود دارد؟ مثلاً در مورد پوشش و ظاهر بازیگران زن و...
ـ فکر نمی کنم هیات بازبینی با این فیلم مشکلی داشته باشد. یعنی اگر هیات بازبینی دغدغه سینمای ملی داشته باشد، نباید این فیلم را از جشنواره حذف کند. ببینید در زمینه هایی باید تکلیف ما روشن شود. سیما و تصویر نمی تواند جدا از شرایط و حضور افراد مختلف در جامعه حرکت کند. فیلمساز اجتماعی هم جدا از شرایط حاکم بر جامعه نیست و نمی تواند باشد.
فیلمسازی که دوربین را برمی دارد و به خیابان می رود همان چیزی را به تصویر می کشد که واقعیت دارد. نمی دانم با مساله حجاب چرا این چنین برخورد می شود. در واقع این برای من هم جای سوال است. آن حجابی که مثلاً ما در تلویزیون می بینیم واقعاً آیا حجاب اسلامی است؟
آن هدبندهایی که بسته می شود و به جای آن یک آرایش و گریم غلیظ و وحشتناک روی صورت انجام می گیرد نمی تواند نمونه خوبی برای حجاب باشد. آیا واقعاً همان چهار تار مو مشکل دارد؟ این همه مساله ماست؟ اینکه همه را مثل هم کنیم و با یک گریم وحشتناک روی صورت بفرستیم جلوی دوربین حجاب اسلامی نیست. این ظاهرسازی و ریاکاری است و ریاکاری در تفکر من هیچ جایی ندارد.
▪ کمی در مورد «سه زن» توضیح می دهید؟
ـ «سه زن» در واقع روایت سه نسل از زنان جامعه ماست. سه نسلی که خود را به نوعی در این فیلم پیدا می کند و شامل نسل جوان، نسل میانه و نسل گذشته می شود.
▪ پس می توان آن را یک نوع فیلم فمینیستی به حساب آورد؟ اصلاً شما قائل به وجود سینمای فمینیستی در سینمای ایران هستید و خودتان را یکی از فعالان این عرصه می دانید؟
ـ نه، من این طوری نگاه نمی کنم، یعنی مساله من جنسیت نیست. راستش خودم هم بعضی وقت ها از خودم پرسیده ام چرا در همه کارهای من زنان محور اصلی را تشکیل می دهند؟ و بعد از کمی دقت به این نتیجه رسیده ام که من در فیلم هایم مشکل بشریت را مطرح کرده ام.
این انسان است که در جامعه و طبقه یی آسیب می بیند و وظیفه فیلمساز است که با ابزارش یعنی دوربین این معضل را بازتاب دهد. در واقع من شخصاً تفاوتی بین زن و مرد قائل نیستم، دغدغه ام انسان است اما واقعیت این است که زنان ما مشکلات زیادی دارند. آنها در جامعه نمود درخشانی دارند و حضورشان نه فقط در ایران که در کل جهان حضور پررنگی است، مشکل اصلی قوانین و عرف و سنتی است که به صورت خواسته یا ناخواسته به نفع مردان و زیان زنان شکل گرفته و همین نکته است که زنان و مسائل شان را سینمایی تر می کند.
به همین خاطر است که ما می بینیم حتی مردان فیلمساز هم دغدغه زنان را دارند و در مورد آنها فیلم می سازند. اگر یک آمار بگیریم می بینیم که بیشتر فیلم های مطرح ما به خصوص پس از انقلاب حول محور زنان شکل گرفته و برای آن نمونه های بسیار زیادی را می توان آورد.
در واقع ما نمی توانیم یک مملکت مدرن داشته باشیم و عدالت اجتماعی را برقرار کنیم بدون اینکه در آن زنان را جزء محورهای اصلی قرار ندهیم. واقعیت این است که ما بدون حضور زنان اصلاً کشور خوبی نداریم و با جامعه یی روبه رو خواهیم بود سرشار از ناهنجاری ها و همین ناهنجاری هاست که دغدغه فیلمساز می شود. ببینید امروز در جامعه ما زنان از خانه بیرون آمده اند به رغم تمام مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد. هفتاد درصد دانشگاه ها را زنان تشکیل می دهند، آنها از هر امکانی که هست بهره می گیرند تا حضور خودشان را در اجتماع تثبیت کنند و این، سینماست. این برخورد و تضاد متعلق به سینماست به همین خاطر جذاب ترین فیلم ها همانطور که گفتم حول محور زنان خلق شده است. از فیلم های عباس کیارستمی و داریوش مهرجویی گرفته تا جعفر پناهی و رخشان بنی اعتماد.
▪ یعنی شما معتقدید فیلم سه زن صرفاً یک فیلم زنانه یا فیلمی در مورد مسائل زنان نیست؟
ـ اگر بخواهیم می توانیم مشکلات این سه نسل را به مردان هم تعمیم دهیم. سرگردانی و گسست نسل ها در جامعه ما چیزی نیست که فقط مربوط به زنان باشد، چون مشکل اصلی ما جنسیت نیست، هویت است. شاید تصویر زنان زیباتر باشد ولی این لباس کاملاً در قامت مردان هم اندازه می شود.
▪ شما می خواهید در این فیلم چه چیزی را مطرح کنید؟
ـ ببینید، بدون نگاه به گذشته نمی توان حرکت درستی به سوی آینده داشت. واقعیت این است که نسل میانی ما، یعنی نسل من، در طول سال هایی که گذشت دو هزار سال عمر کرده است. آن هم با اتفاق هایی که برای او افتاد مثل انقلاب، جنگ، تحریم و... تمام بحث من در این فیلم این است که با نادیده گرفتن تجربه های این نسل نمی توان حرکت رو به جلویی داشت.
ضمن اینکه یک بحث هم با نسل خودم دارم. می دانید، آدم های نسل من خیلی آدم های مسوولیت پذیری هستند. آدم هایی که فکر می کنند فقط از دست خودشان تمام کارها برمی آید در حالی که من گمان می کنم این نسل نخبه و روشنفکر در واقعیت نمی داند چه کار باید بکند.
▪ یعنی با نوعی سرگردانی مواجه شده است؟
ـ بله، آن احساس مسوولیتی که نسل ما دارد باعث شده فکر کند نسل جوان هم باید درست مانند او باشد. آنها مدام به نسل جوان انتقاد می کنند که چرا مثل ما نیستند؟ چرا باید باشند؟ این ما هستیم که باید به دنبال آنها بدویم تا خودمان را به افکار و عقاید و طرز فکرشان برسانیم. به همین خاطر است که شما می بینید نسل جوان حضور بسیار پررنگی در فیلم «سه زن» دارند.
▪ معمولاً فیلم هایی که با موضوعاتی این چنین ساخته می شوند یا به ورطه شعار می افتند یا سیاست، شما توانسته اید فیلم تان را از این بلاها مصون کنید؟
ـ این فیلم کاملاً رئال است و همه نسل ها می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. من سعی کردم اصلاً در آن شعار ندهم و سیاست زده هم نشوم. در واقع خواستم حرف صادقانه خودمان را با خودمان بگویم. به همین خاطر احساس می کنم این فیلم برای همه نسل ها کاملاً ملموس است. اصلاً از این فیلم های فرهنگی که فقط در دو سینما اکران می شوند، نیست و با همه ارتباط برقرار می کند. من به گیشه اعتقاد دارم و معتقدم اگر از شرایط خوبی هنگام اکران برخوردار باشد با تمام طبقات اجتماعی و عامه مردم ارتباط برقرار می کند.
▪ فکر می کنید چه سرنوشتی در جشنواره داشته باشد؟ آیا انتظار یا پیش بینی کسب سیمرغ را برای «سه زن» دارید؟
ـ راستش من در مورد جشنواره خیلی بحث دارم. ببینید اگر همه فیلمسازان کشور در یک شرایط مساوی فیلم می ساختند آن وقت کلمه رقابت معنای خودش را در سینمای ما پیدا می کرد. اما آیا فیلمی که با یک و نیم میلیارد سرمایه طی شش ماه ساخته می شود با فیلم منی که برای هر یک برداشت اضافه مدام باید قلبم بلرزد و ظرف دو ماه کار را ببندم واقعاً یکسان است که بعد بخواهند با یکدیگر رقابت هم بکنند؟ نود درصد از فیلمسازان ما شبیه من هستند و تنها ۱۰ درصد خواص هستند که از امکانات آن چنانی برخوردارند. این ۱۰ درصد قابل رقابت با ما نیست، اگر ما هم امکانات این ۱۰ درصد را داشتیم می توانستیم در یک رقابت عادلانه با آنها قرار بگیریم.
▪ برنامه آینده تان بعد از فیلم «سه زن» چیست؟
ـ راستش من حالا دیگر تمام تلاشم را معطوف به تبلیغات انتخابات مجلس می کنم و امیدوارم همه زنان ایران به ائتلاف اصلاح طلبان به خصوص ائتلاف سی درصدی زنان اصلاح طلب رای دهند. این راهی است که می توان به کمک آن به شرایط برابر و بهتری رسید و به همین خاطر از کسانی هستم که برای اصلاح طلبان در انتخابات مجلس تبلیغات وسیعی خواهم کرد.
پای این موضوع هم ایستاده ام و اعتقاد دارم اصلاح طلبان تنها گروهی اند که می توانند ایران را به ساختار درستی نزدیک کنند و خالصانه از مردم ایران می خواهم که به نمایندگان اصلاح طلب رای دهند.

الهه خسروی یگانه

منبع : پرشیا فیلم کانادا