ونزوئلای سعودی

شما بازیگران این دگرگونی بزرگ ملی هستید كه ونزوئلا را به یكی از كشورهای بزرگ جهان تبدیل می‌سازد... ونزوئلایی بزرگ، چون كه همه ونزوئلایی‌ها می‌توانند كار كنند.
یك ونزوئلای بزرگ چون آینده و رفاه هر عضو جامعه ملی ما تامین خواهد شد. یك ونزوئلای بزرگ چون ما می‌دانیم چگونه از ابزارهای علم و فناوری برای متحول كردن منابع طبیعی كشورمان استفاده كنیم به طوری كه ما- با شخصیت و صدای خاص خودمان- به باشگاه ملت‌های بزرگ جهان می‌پیوندیم.
● ایجاد یك دولت نفتی
برای ونزوئلا، رونق نفتی سال۷۴-۱۹۷۳ مترادف امروزی شهر رویایی ال‌دورادو بود. ناگهان و به طرزی غیر منتظره، ۱۰‌میلیارد دلار به خزانه ملی سرازیر شد. این ثروت اتفاقی با پیروزی قاطع كارلوس آندره پرز نامزد ریاست جمهوری حزب اكسیون دموكرایتكا مصادف گشت. در حالی كه نتایج انتخابات به رییس‌جمهور جدید بالاترین اختیارات مردمی را در تاریخ این دموكراسی جوان اعطا می‌كرد رونق نفتی نیز منابع مالی در حد و اندازه‌ای نصیب این كشور كوچك دوازده‌میلیون نفری كرد كه هرگز سابقه نداشت. پرز كه قدرتش ظاهرا نامحدود بود به سرعت متهورانه‌ترین و جاه‌طلبانه‌ترین برنامه توسعه‌ای كه آمریكای لاتین تا آن زمان به خود دیده بود را آغاز كرد. به نظر می‌رسید هیچ چیز نمی‌تواند سر راه وی قرار بگیرد. یكی از وزرای كابینه پرز در فوریه ۱۹۷۸ به نویسنده كتاب گفت: پرز بیشتر اوقات با هیجان به نزدیكترین مشاوران خود می‌گفت «ما عزم تغییر جهان را داریم!»
مانند آنهایی كه پیش از پرز به دنبال ال‌دورادو می‌گشتند، او برنامه‌های خود را بر تصاویری از یك آینده ممكن و شدنی بنا نهاده بود به جای اینكه به فهم و درك كامل مشكلات در زمان حال برسد. او با یادآوری گذشته‌ها می‌گفت «من تصویری روشن از ونزوئلای بزرگ دارم، تصویری كه متفاوت از اوضاع گذشته كشورمان خواهد بود. تصویر ونزوئلایی كه مدرن و صنعتی خواهد بود. (مصاحبه در مارس۱۹۷۹) او نخستین رییس‌جمهور بعد از رمولو بتانكورت بود كه نگاه كلی با شكوهی از تحولات سیاسی و اقتصادی لازم برای تحقق نوسازی شتابان یك كشور نفتی داشت- او با سرعت تلاش كرد تا از درآمدهای نفت برای تبدیل این تصویر روشن به سیاست‌های دولت استفاده كند. هرچیزی به نظر شدنی می‌آمد، هیچ چیز خیلی دشوار نبود.
اما پرز خیلی سریع با موانعی برخورد كرد كه نه پول نفت سرگیجه‌آور و نه محبوبیت مردمی‌اش توانست بر آن موانع غلبه كند. تصمیمات قوه مجریه پرز، رفتار شهروندانی كه بر آنها حكمرانی می‌كرد و حتی تصویری از آینده كه عرضه می‌كرد با الگوهای گذشته نفتی شدن، شكل‌گیری غلط دولت و تحكیم نامطمئن حكومت، عواملی عمیقا ریشه‌داری بودند كه فائق آمدن بر آنها برای محبوب‌ترین روسای جمهور نیز دشوار بود. این ساختارمندی انتخاب معمولا ساخته رییس‌جمهور نبود، آن محصول صدها تصمیمات گذشته پیشینیان بود. اما به اندازه كافی قوی بود كه ترجیحات، فرایند تصمیم‌گیری و سیاست‌های وی را شكل بدهد.
تعجبی ندارد كه وقتی در پایان نخستین دوره ریاست جمهوری، عملكرد خود را می‌سنجید، مردی كه بر بزرگترین رونق نفتی كشورش ریاست می‌كرد و پارامترهای توسعه را برای دهه‌های آینده تعیین می‌نمود، آگاهی یافتن خویش از این محدودیت‌ها را چنین آشكار ساخت: «من امیدها و انتظارات مردم را بالا بردم و ایمان به كشورمان را ایجاد كردم. اما بسیاری كارها بود كه من نمی‌توانستم انجام دهم؛ كارهایی كه با تمام پول نفت قادر به تغییر آنها نبودم.» (مصاحبه در كاراكاس، مارس۱۹۷۹). سال‌ها بعد در فاصله‌ای كوتاه قبل از اینكه در دوره دوم ریاست جمهوری مجبور به ترك قدرت شود او حتی با سرزنش كردن بیشتر خود چنین گفت: «افزایش قیمت برای هر كسی بد است اما بدتر از همه برای كشورهای در حال توسعه‌ای است كه نفت دارند. آن یك دام است. (مصاحبه، دانشگاه استنفورد، ۱۹۹۱.)
این طور نیست كه رییس‌جمهور هشدارهای اولیه درباره خطرات توسعه مبتنی بر نفت را دریافت نكرده باشد. خوان پابلو پرز آلفونزه، صاحبنظر با صراحت كه از نخستین منتقدان دولت جدید بود به خاطر می‌آورد «او چنان رفتار می‌كرد كه گویی ما هیچ قفسی نداریم، گویی كه ما می‌توانیم از گذشته حقیرانه خویش خلاصی یابیم. گویا ما به هر علتی با بقیه آمریكای لاتین تفاوت داریم. البته ما متفاوت هستیم. ما بیشتر به عربستان سعودی شبیه هستیم تا به برزیل. ما ونزوئلای سعودی هستیم.» (مصاحبه در كاراكاس، نوامبر ۱۹۷۸.) چنین هشدارهایی در زمانی كه ونزوئلا واقعا غرق در پول نفت بود تاثیری نداشت. پرز دریافته بود حتی روسای جمهوری كه از این ثروت لذت می‌برند، ترجیحات شكل گرفته و تصمیمات خویش را در چارچوب یك دولتی می‌گیرند كه برخی گزینه‌ها را بیش از بقیه تشویق می‌كند، برخی انتخاب‌ها را بیش از سایر انتخاب‌ها پاداش می‌دهد و از انجام برخی اقدامات موقتا یا دائما جلوگیری می‌كند.
این فصل چگونگی ایجاد یك دولت نفتی در ونزوئلا را بررسی می‌كند. هدف اینست تا تعیین تاریخی را به بحث نظری كه مطرح كردیم بیفزاییم. ما این‌كار را با بررسی فرایند شكل‌گیری دولت پیش از ورود شركت‌های نفتی، تاثیر تشكیلات جزیره مانند نفتی و دگرگونی دولت بین۱۹۲۰ و جنگ جهانی دوم انجام می‌دهیم. این فصل با توصیف ظرفیت نابرابر دولت در ونزوئلا، اولا بر غیبت گروه‌های با منافع متمایز از دولت یا حتی هرگونه ابزار سلطه متمركز یا غیر شخصی كه شباهت دوری با یك دولت مدرن تا همین اواخر داشته باشد تاكید می‌كند، دوما شیوه بهره‌برداری از نفت حوزه اختیارات دولت را گسترش داد، قدرت را در قوه مجریه متمركز ساخت و اقتدار دیوانسالاری را تحلیل برد، و سوما ظهور نهایی یك اجماع برای مداخله بر اساس توزیع رانت‌های نفت تا به فعالیت‌های غیرنفتی یارانه دهد.

نویسنده: تری کارل
مترجم: دکتر جعفر خیرخواهان

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد