روسیه در جستجوی بازارهای جدید انرژی

توسعه شبكه خطوط لوله نفت و گاز برای افزایش صادرات انرژی به كشورهای اروپایی و خاوردور در اولویت سیاست های اقتصادی روسیه قرار گرفته است.رییس جمهوری روسیه اعلام كرده كشورش تا پایان امسال از نظر میزان استخراج و تولید نفت، عربستان سعودی را پشت سرخواهد گذاشت و در مكان نخست جهانی قرار می گیرد.
روسیه در زمان حاضر بطور میانگین روزانه ۹میلیون بشكه نفت استخراج می كند كه بیش از نیمی از آن صادر می شود.این كشور از نظر ذخایر كشف شده گاز در مكان نخست و از نظر منابع نفت در مكان دوم جهانی قرار دارد.بر اساس اطلاعات وزارت صنایع و انرژی روسیه، این كشور در سال ۲۰۰۶میلادی ۶۴۲میلیون تن نفت خام و بیش از ۶۴۵میلیارد مترمكعب گاز استخراج كرد. در روسیه حدود ۳۰پالایشگاه نفت فعالیت دارند كه این رقم یك ششم پالایشگاههای آمریكا است، به همین دلیل بخش عمده نفت استخراجی روسیه بصورت خام صادر می شود.
روسیه با توجه به این مساله و بویژه مساله وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی، حداكثر توجه را به صادرات نفت و استمرار حضور در بازار جهانی نفت دارد و در این راستا اصل متنوع سازی در مسیر ترانزیت نفت را در اولویت سیاست های اقتصادی قرار داده است.خطوط انتقال نفت روسیه تحت كنترل شركت دولتی «ترانس نفت» این كشور فعالیت می كند و شبكه لوله های گاز نیز به شركت انحصاری گازپروم تعلق دارد.شركت دولتی گازپروم تنها شركت تولید و صادركننده گاز روسیه است كه داراییهای آن به ۳۰۰میلیارد دلار می رسد.شركت گازپروم در سال گذشته ۲۸۶میلیارد مترمكعب گاز در روسیه توزیع كرد و ۱۵۱میلیارد مترمكعب نیز به كشورهای اروپایی صادر كرد.
در زمان حاضر اتحادیه اروپا عمده ترین واردكننده نفت و گاز روسیه است و بیش از ۴۰درصد گاز و ۳۰درصد نفت مورد نیاز خود را از این كشور وارد می كند.به گزارش ایرنا نفت خام روسیه از طریق خط لوله «دروژبا» بطول پنج هزار كیلومتر با عبور از خاك بلاروس و اوكراین به كشورهای لهستان، آلمان، مجارستان و چك صادر می شود.گاز روسیه نیز از طریق شبكه خطوط لوله واقع در بلاروس و اوكراین به كشورهای اروپایی تحویل می گردد.
روسیه همچنین از طریق خط لوله گاز «جریان آبی» با ظرفیت سالانه ۱۶ میلیارد مترمكعب به تركیه گاز تحویل می دهد و رییس جمهوری روسیه دو سال پیش، افزایش ظرفیت این خط لوله تا ۲۴میلیارد مترمكعب را پیشنهاد كرد.صادرات نفت و گاز روسیه به كشورهای اروپایی در زمان حاضر با مشكلاتی از جمله اختلافات با كشورهای محل ترانزیت شامل بلاروس و اوكراین مواجه است. این اختلافات در دو سال اخیر به حد منازعه بین این كشورها و روسیه رسید كه بر اثر آن صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا به مدت چند روز متوقف شد.
تلاش های دامنه دار آمریكا برای جلوگیری از افزایش وابستگی اروپا به مواد سوختی روسیه كه خطر نزدیكی این كشورها به مسكو را برای واشنگتن ایجاد می كند از مشكلات دیگر صادرات نفتی روسیه به شمار می رود.از جمله این تلاش ها، تحریك كشورهای اروپایی برای جلوگیری از احداث خط لوله نفت روسیه به یونان و بلغارستان است كه مانع از اجرای این پروژه شده است. روسیه مسایل مهمی نیز در انتقال نفت و گاز دریای خزر به بازارهای جهانی دارد.مهمترین مساله روسیه در این منطقه، توقف صادرات نفت از طریق خط لوله گاز باكو- نووراسییسك است.این خط لوله با عبور از منطقه قفقاز شمالی روسیه به بندر نووراسییسك در ساحل دریای سیاه منتهی می شود و به دلیل راه اندازی خط لوله نفت باكو- جیحان-تفلیس، صادرات نفت از آن طریق متوقف شده است.
به نظر كارشناسان، آمریكا با تلاش برای دور زدن شبكه های انتقال نفت و گاز از روسیه قصد دارد این كشور را از مزیت راهبردی انرژی محروم كند.یك مقام روس اخیرا گفت: آمریكا با خطوط لوله ای كه از روسیه به كشورهای دیگر كشیده می شود مخالف است اما از خطوط نفت و گاز غیر روسی حتی در صورت غیراقتصادی بودن حمایت می كند.روسیه برای مقابله با این گونه تلاش های رقابت جویانه و حفظ موقعیت خود در بازار انرژی جهان در سه جهت فعالیت می كند.در وهله اول این كشور تلاش می كند تا حد امكان از احداث خطوط نفت و گاز در دریای خزر باتوجه به امكان آلودگی این آبگیر مهم جلوگیری كند.
در راستای اجرای این سیاست، روسیه از احداث خط لوله گاز ترانس كاسپیسك از تركمنستان به آذربایجان و تركیه جلوگیری كرده و مخالفت خود با كشیده شدن خطوط لوله نفت از قزاقستان با عبور از دریای خزر را اعلام كرده است.دریای خزر دارای سه تا چهار درصد ذخایر نفت و چهار تا شش درصد ذخایر گاز جهان است و باتوجه به عدم اطمینان ذخایر خلیج فارس برای غرب اهمیت فراوان دارد.
به نظر تحلیلگران بین المللی، قرار گرفتن كشورهای قفقاز در مسیر انتقال منابع انرژی خزر به بازارهای جهانی بر اهمیت ژئوپلیتیك این منطقه می افزاید.روسیه برای افزایش صادرات نفت و گاز به اروپا، دسترسی مستقیم به این بازارها و نیز كاهش یا حتی قطع وابستگی به كشورهای مسیر ترانزیت یعنی اوكراین و بلاروس، در صدد راه اندازی خطوط لوله نفت و گاز از طریق دریای بالتیك و بدون استفاده از امكانات این دو كشور است.
در زمان حاضر كارهای احداث پایانه نفتی بندر «پریمورسك» در ساحل خلیج فنلاند رو بپایان است و تا پایان سال ۲۰۰۸مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت كه كمك زیادی به بی نیازی روسیه از خطوط نفتی بلاروس برای صادرات نفت به اروپا خواهد كرد.روسیه همچنین سال گذشته كار احداث خط لوله گاز اروپای شمالی بطول ۱۵۰۰ كیلومتر كه گاز این كشور را از طریق دریای بالتیك به آلمان و در فاز بعدی به چند كشور اروپایی دیگر انتقال خواهد داد آغاز كرد.
روسیه قصد دارد از این خط لوله برای صادرات گاز استخراجی از حوزه گاز «اشتوكمان» در دریای بارنتز كه بزرگترین حوزه گاز جهان شناخته شده به آلمان استفاده كند و این تصمیم عصبانیت آمریكا را برانگیخت.حوزه گاز اشتوكمان سه تریلیون و ۷۰۰میلیارد مترمكعب ذخیره گاز دارد و روسیه قبلا به آمریكا وعده بهره برداری از آن داده بود ولی شركت گازپروم ماه دسامبر گذشته تصمیم به بهره برداری مستقل از این حوزه گاز گرفت.
«ولادیمیر پوتین» اخیرا به «آنگلا مركل» وعده داد با راه اندازی خط لوله گاز اروپای شمالی، كشور آلمان به عمده ترین توزیع كننده گاز روسیه در اروپا تبدیل خواهد شد.لازم به ذكر است اخیرا موسسات اعتباری اروپا از دادن اعتبار و وام برای احداث این خط لوله راهبردی خودداری كردند.آمریكا مخالف خط لوله گاز اروپای شمالی است و اخیرا معاون وزیر خارجه این كشور، دولت آلمان را از ادامه اجرای این پروژه برحذر داشت.
محور سوم تلاش های روسیه برای مقابله با حضور فعال این كشور در بازار جهانی انرژی، توسعه صادرات نفت و گاز این كشور به كشورهای خاور دور با احداث خطوط لوله است كه اهمیت راهبردی خاصی برای این كشور دارد.«ولادیمیر پوتین» اخیرا با اشاره به بحث های مطرح در اروپا مبنی بر استفاده ابزاری روسیه از صادرات انرژی گفت: اگر اتحادیه اروپا درصدد متنوع سازی منابع انرژی وارداتی می باشد روسیه نیز مصمم به متنوع سازی بازارهای صادرات نفت و گاز خود است.رییس جمهوری روسیه با اشاره به ممانعت كشورهای اروپایی ازمشاركت شركت گازپروم در بازار انرژی از جمله جلوگیری فرانسه از مشاركت این شركت روسی در خصوصی سازی شركت «گاز دفرانس» آن را تبعیض آمیز خواند.
وی در همین ارتباط صادرات گسترده نفت و گاز روسیه به كشورهای خاور دور از جمله چین، ژاپن و كره جنوبی از ذخایر انرژی منطقه سیبری را بااهمیت دانست. اروپا با عصبانیت این مقاصد روسیه را زیرنظر دارد و آن را نوعی شانتار علیه خود اعلام كرد.به نظر كارشناسان، این حركت مسكو در راستای متنوع سازی بازارهای نفت و گاز صادراتی خود در جهان صورت می گیرد و روسیه تلاش دارد با توجه یكسان به اروپا و خاور دور از امكان اعمال فشار بر كشور خود از سوی آمریكا و غرب جلوگیری كند.

منبع : روزنامه ابرار اقتصادی