عقب نشینی ارتش آلمان نازی در العلمین

۶۵ سال پیش در روز ۲۳ اکتبر سال ۱۹۴۲ میلادی پس از چند ماه نبرد سنگین و خونین در العلمین واقع در کشور مصر ، مارشال اروین رومل ، فرمانده ارتش آلمان نازی در آفریقا به نیروهای خود در مقابل ارتش هشتم بریتانیایی ژنرال مونتگمری فرمان عقب نشینی را داد.
این نخستین توقف و عقب نشینی ارتش های آلمان نازی پس از جنگ برق آسایی بود که منجر به اشغال بخش اعظم قاره اروپا و حوزه مدیترانه توسط آلمان نازی شده بود.
از آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ میلادی نیروهای آلمانی همواره مهاجم بوده و در تمام جبهه ها بدون شکست پیشروی کرده بودند.
العلمین نخستین جبهه ای بود که آلمان نازی ناگزیر به عقب نشینی از آن شد.
در دسامبر سال ۱۹۴۰ میلادی ، بریتانیایی ها از طریق خاک مصر که تحت قیمومت بریتانیا بود دست به حمله علیه لیبی ، مستعمره ایتالیا زدند و پس از نابود کردن ۳ لشکر ایتالیایی تا طبروق پیش رفتند.
ایتالیایی ها از متحد خود آلمان نازی درخواست کمک می کنند و به این ترتیب ، ژنرال اروین رومل در آوریل سال ۱۹۴۱ میلادی با یک لشکر سبک و یک لشکر زرهی آلمان وارد طرابلس پایتخت لیبی می شود.
ژنرال رومل ، فرمانده نابغه جنگ های صحرایی موفق می شود نیروهای آنگلوساکسون را به استثنای یک لشکر کانادایی که در طبروق تحت محاصره قرار گرفته بود از خاک لیبی بیرون براند.
در پاییز سال ۱۹۴۱ میلادی ، پس از حمله هیتلر به خاک شوروی ، بریتانیایی ها از موقعیت استفاده کرده و بار دیگر طبروق را اشغال می کنند.
ژنرال اروین رومل بار دیگر در دسامبر سال ۱۹۴۱ میلادی نیوهای بریتانیا را به عقب می راند و ماه بعد هیتلر را متقاعد می کند تا نیروهای پشتیبانی شامل سرباز و تانک را در اختیار او بگذارد.
پس از رسیدن قوای کمکی رومل با نیروهای متحد ایتالیایی دست به یک تهاجم به سوی نیل می زند.
موازنه قوا در ۲ سوی جبهه تقریبا برابر بود.متفقین دارای ۱۲۵ هزار نیرو و ۷۴۰ دستگاه تانک بوده و قوای محور ۱۱۳ هزار سرباز و ۵۷۰ دستگاه تانک در اختیار داشتند.
با این حال ارتش هشتم بریتانیا به فرماندهی ژنرال مونتگمری که در مقابل حمله برق آسای رومل غافلگیر شده بود ، هر لحظه در خطر فروپاشی قرار داشت.
نیروهای بریتانیایی به دلیل مقاومت قهرمانانه و غیرمنتظره یک واحد کوچک سربازان فرانسوی از مهلکه نجات یافتند.
این واحد کوچک شامل ۵۰۰۰ سرباز قبلا تحت فرمان دولت ویشی فرانسه اشغال شده بودند اما با به صحنه آمدن ژنرال شارل دوگل ، فرمانده فرانسه آزاد به او پیوستند و تحت فرمان ژنرال کوئنینگ نخستین گردان فرانسه آزاد را تشکیل دادند.
این واحد در فوریه سال ۱۹۴۲ میلادی یک قلعه قدیمی عثمانی به نام بیرحکیم را در وسط صحرا تصرف کرده و دستور داشتند از ناحیه جنوب مانع هرگونه تلاش قوای محور برای محاصره کردن نیروهای متفقین شوند.
در روز ۲۷ مه سال ۱۹۴۲ میلادی برای نخستین بار موضع این واحد توسط لشکر زرهی آریته ایتالیا مورد حمله قرار می گیرد.
نیروهای فرانسوی دست به مقاومت شدیدی زده و ایتالیایی ها را ناگزیر می کنند با به جا گذاشتن ۴۰ دستگاه تانک عقب نشینی کنند.
نیروهای ایتالیایی چندین بار دیگر به بیرحکیم حمله کرده اما هر بار حملاتشان بی نتیجه بود.
در روز ۱۱ ژوئن سال ۱۹۴۲ میلادی ، ژنرال مونتگمری که توانسته بود به نیروهای خود سروسامان دهد به این گردان اجازه داد به ماموریت خود خاتمه دهند.
سربازان فرانسوی موفق شدند در تاریکی شب به نیروهای بریتانیایی ملحق شوند.
مقاومت قهرمانانه این واحد ۵۰۰۰ نفری در مقابل یک لشکر ایتالیایی به لشکر هشتم بریتانیا فرصت تجمع در خط دفاعی دوم خود را در مقابل واحه العلمین در مصر داد.
جنگ شدیدی میان قوای متفقین و نیروهای آلمان و ایتالیا در العلمین درمی گیرد.
العلمین در فاصله ۱۰۰ کیلومتری غرب بندر اسکندریه و دلتای نیل واقع شده بود و محلی بود که در آنجا یورش آلمانی ها و ایتالیایی ها به طور قطعی درهم می شکند.
هیتلر به رومل که آن زمان درجه مارشالی داشت دستور می دهد به هر قیمتی مقاومت کند اما مارشال رومل با اتکا به اعتبار فوق العاده اش حاضر نبود بی جهت جان سربازانش را فدا کند و به نیروهای تحت فرمانش دستور عقب نشینی از العلمین را داد.
مارشال رومل توانست با عقب نشینی توام با جنگ ارتش تحت فرمانش را در نظم و بدون دادن تلفات زیاد به تونس برساند.
به این ترتیب ، در روز ۲۳ اکتبر سال ۱۹۴۲ میلادی پس از چندماه نبرد سنگین و خونین در العلمین مارشال اروین رومل به ارتش خود فرمان عقب نشینی در مقابل ارتش هشتم بریتانیایی ژنرال مونتگمری را می دهد.
این نخستین عقب نشینی نیروهای آلمان نازی از آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ میلادی محسوب می شد.
مقاومت یک واحد کوچک نظامی فرانسه آزاد در قلعه بیرحکیم یکی از عوامل عمده پیروزی متفقین در نبرد العلمین بود.
در لندن ، در مقابل جمعیتی که از شادی این پیرزوی به شدت به هیجان آمده بودند ، وینستون چرچیل ، نخست وزیر بریتانیا گفت:«این پایان نیست ، حتی آغاز پایان نیست ، بلکه پایان آغاز است».

بهرام افتخاری

منبع : روزنامه جام‌جم