زندگی دوباره نارنجی ها در خیابان

ماجرا از روزی آغاز شد كه سازمان تاكسیرانی تهران بالاخره پس از سال ها تصمیم گرفت تا استفاده از تاكسیمتر را در تمام تاكسی های گردشی پایتخت اجباری كند. اگرچه این طرح در دوره های مختلف و طی سال های گذشته مورد توجه قرار گرفته بود و بسیاری از تاكسی ها نیز تاكسیمترها را البته به دستور سازمان تاكسیرانی نصب كرده بودند، اما هیچ گاه نحوه استفاده از آن نه به رانندگان تاكسی ابلاغ شد و نه از شهروندان خواسته شده بود به ضوابط اجرای این طرح پایبند باشند. اما هنگامی كه تیموری، رئیس سازمان تاكسیرانی در روزهای اول تیرماه، از ضرورت این اقدام سخن به میان آورد، باز هم تصاویری در ذهن شهروندان تهرانی جان گرفت كه نشان از بی سرانجام بودن آن داشت.
هنوز به نیمه تیرماه نرسیده، سازمان تاكسیرانی اعلام كرد كه تمام تاكسی ها باید دارای دستگاه كوچكی باشند كه تاكسیمتر نام داشت. بلافاصله سیل خودروهای نارنجی و زرد رنگ در حوالی خیابان خاوران به صف شدند تا این دستگاه را دریافت و نصب كنند.
اگرچه این تصور بدیهی بود كه پس از گذشت چند هفته و سپس چند ماه این طرح و ضرب الاجل ها و دستورالعمل های تحكم آمیز مربوط به آن خیلی زود فراموش شود و دوباره این اتومبیل های نارنجی بدون توجه در خیابان های پایتخت، خرامان به حركت در آیند و نرخ های متعدد و گاه سرسام آور را برای جابه جایی مسافر در پایتخت طلب كنند. همه این تصورات تنها ابتدای یك ماجرای شگفت انگیز است. ماجرایی كه به رغم تمام بحث ها و نقدها و نظرها، به جایی رسید كه هم اكنون بهانه ایست براین نوشتار.
●آنها گم شده اند
چه كسی تصور می كرد، بازرسان سازمان تاكسیرانی تهران كه به صورت محسوس و نامحسوس رانندگان تاكسی های تهران را كنترل می كنند، در كمتر از دو ماه خبری شگفت انگیز و جالب را به اطلاع مدیرعامل سازمان تاكسیرانی برسانند و او نیز با جدیت هر چه تمامتر، این خبر را به اطلاع مردم برساند. «بیش از چهار هزار تاكسی در تهران مفقود شده است.» شاید این خبر در ابتدا چندان قابل باور نباشد. مگر می شود تصور كرد كه در تهران به رغم بزرگ بودن و گستردگی جغرافیایی اش، چهار هزار تاكسی گم شود. تاكسی هایی كه به نوعی دارای ویژگی و مشخصه اند، چگونه می تواند در میان ۵/۲ میلیون خودروی تهران دیده نشود.
بازرسان سازمان تاكسیرانی تهران، با نظارت خود بر تاكسی های گردشی به منظور اطمینان از استفاده رانندگان تاكسی ها از تاكسیمتر، متوجه شدند كه تعداد بسیاری از تاكسی ها عملاً در سیستم حمل و نقل عمومی شهر جایی ندارند. تاكسی هایی كه قرار است در خدمت جابه جایی شهروندان باشند و بتوانند ۲۰ درصد از حمل و نقل عمومی این شهر بزرگ را به دوش بكشند، مدت هاست كه از این چرخه دور افتاده اند و تنها كاری كه انجام نمی دهند، جابه جایی مسافر است.
شاید این رقم چندان زیاد نباشد، اما هنگامی كه بدانیم تنها ۲۴ هزار تاكسی گردشی در سطح شهر تهران در حال فعالیت اند، اندكی بیشتر متوجه این كمبود می شویم.
●یك ماجرای عجیب
می توان تصوركرد، در حالی كه بازرسان سازمان تاكسیرانی در حال انجام وظیفه هستند، متوجه یك دستگاه تاكسی می شوند كه به آرامی در خیابان های پایتخت حركت می كند. شاید آنها از روی كنجكاوی یا انجام وظیفه تصمیم می گیرند تا آن را متوقف كنند و از استفاده این خودرو از تاكسیمتر اطمینان حاصل كنند. همین بهانه كافی است تا دست به كار شوند. آنها پس از توقف تاكسی مورد نظر، در كمال ناباوری متوجه می شوند كه این تاكسی، اصلاً تاكسیمتری ندارد تا بتواند از آن استفاده كند. از سویی تاكسی مورد نظر به جای حمل و مسافر و جابه جایی شهروندانی كه ساعت ها كنار خیابان منتظر ایستاده اند به حمل لبنیات پرداخته است. در واقع راننده تاكسی، نه تنها مسافر جابه جا نمی كند، بلكه تاكسی اش بیشتر به هیئت یك وانت درآمده تا بتواند، ماست و دوغ و شیر را حمل كند. پس از اندكی كنجكاوی آنها متوجه می شوند كه راننده محترم تاكسی، علاوه بر مالكیت این خودروی نارنجی رنگ پرطرفدار، صاحب مغازه لبنیاتی است. آقای راننده به دلیل آن كه مغازه اش در محدوده طرح ترافیك است، به جای آن كه وانتی بخرد و از آن برای حمل ونقل كالای مورد نظرش استفاده كند، یك دستگاه تاكسی خریداری كرده است و از آن به منظور تأمین اجناس مغازه اش و حتی رفت و آمد خود استفاده می كند.
البته این اولین گام بود. بازرسان سازمان تاكسیرانی در طول بازرسی های خود متوجه شده اند كه بخش قابل ملاحظه ای از این تاكسی ها در محدوده بازار گم شده اند. این كه بسیاری از بازاریان و افراد مختلف برای آن كه در هر زمان از بیست وچهار ساعت بتوانند وارد محدوده طرح ترافیك شوند و هیچ محدودیتی آنان را از رسیدن به مغازه ها و محل كسبشان باز ندارد، به راحتی با خریدن یك دستگاه تاكسی آن را به سلطه بی چون و چرای خود درمی آورند و در این راستا شكی نیست كه از نظر اقتصادی اصلاً متضرر نمی شوند. این در حالی است كه سیستم تاكسیرانی قرار است در حمل و نقل عمومی شهر تهران نقش ایفا كند، اگر با تمام ظرفیت به كار بپردازد، تنها می تواند ۲۰ درصد از بار حمل و نقل عمومی شهر تهران را به خود اختصاص دهد. تازه اگر این وسیله عمومی شهری كه اتفاقاً از تسهیلات كمی هم برخوردار نیست از تمام مشكلات فارغ باشد.
●زیر سلطه سودجویان
درست است كه برخی از شهروندان به دلایل مختلف و البته نه به دلیل حمل و نقل عمومی اقدام به خرید تاكسی می كنند و براساس آمار منتشر شده تعدادشان هم كم نیست، اما آیا واقعاً سازمان تاكسیرانی در آن دوره بنابر چه ویژگی اقدام به دادن امتیاز تاكسی گردشی كرده است. شكی نیست كه یكی از بزرگترین مشكلات تهران، سیستم حمل و نقل عمومی است. شكی نیست كه تعداد تاكسی های موجود پایتخت براساس تقاضای شهروندان به سفرهای درون شهری كمتر از یك سوم نیاز كلانشهر تهران است. به راحتی می توان در تمام خیابان های این شهر، به هزاران دستگاه خودرو شخصی اشاره كرد كه بدون هیچ ضابطه ای و اتفاقاً در فراغ بال و با نرخ های مصوب خود، به حمل و نقل مسافر می پردازند. اگر بخواهیم تعداد تاكسی های پایتخت را در حدود ۴۳ هزار و ۶۰۰ تاكسی بدانیم، بی تردید بیش از ۶۰ هزار خودرو شخصی در حال جابه جایی مسافرند.یكی از بزرگترین موانع گسترش تعداد تاكسی ها به تعبیر رئیس سازمان تاكسیرانی عدم توانایی در كنترل آنان است. از آنجا كه از میان ۴۳هزار تاكسی موجود در شهر تهران و تنها ۲۴ هزار تاكسی گردشی كه اتفاقاً شهره عام و خاص اند، در حدود ۴۰ هزار تاكسی مفقود شده باشد و مدت ها هیچ كس از آن سخن به میان نیاورده باشد، آیا می توان دل در گرو اداره سازمانی داد كه در آینده بیش از صدهزار تاكسی را مدیریت كند.این تصور عجیب نیست، اما آیا هم اكنون نمی توان به میزان تخلفات موجود در سطح سازمان مربوطه اشاره كرد و از رقم ۳۸۷۴ مورد تنها در عدم استفاده از تاكسیمتر سخن گفت. در حقیقت علیرغم تصور همگان، استفاده از سیستم تاكسیمتر خیلی زودتر از آنچه به نظر می رسید، امری لازم الاجرا دانسته شد و اتفاقاً خیلی زود برای خود جا باز كرد.
حسین تیموری، مدیرعامل سازمان تاكسیرانی اعلام كرد كه در حال حاضر حدود ۴۰۰۰ تاكسی در تهران برای شهروندان غیرقابل استفاده است. با توجه به این كه روابط عمومی سازمان تاكسیرانی شهر تهران در حال حاضر مجوز جدید تاكسی صادر نمی كند، جست وجو و بازگرداندن این تعداد تاكسی های مفقود یا گمشده، به شبكه حمل و نقل درون شهری می تواند كمك زیادی به نقل و انتقال مسافران كند. به گفته مدیرعامل سازمان تاكسیرانی این تعداد خودرو می تواند ۴۰۰ هزار سفر درون شهری را ساماندهی كند. روشنی كارشناس سازمان تاكسیرانی در رابطه با طرح جست وجوی تاكسی های گمشده و بازگرداندن آن ها به سرویس تاكسی های تهران، می گوید: «برای كنترل كاربری تاكسی های نارنجی كه تاكسی گردشی محسوب می شوند، اقدام به نصب تاكسیمتر در آنها شده است. از حدود ۲۴ هزار تاكسی گردشی در شهر تهران تاكنون بیش از بیست هزار تاكسی اقدام به نصب تاكسیمتر كرده اند. همچنین بازرسان سازمان تاكسیرانی در اغلب موارد كنترل محسوس یا نامحسوس بر تاكسی ها دارند. تاكسی به عنوان یك خودروی فعال در شبكه حمل و نقل عمومی شهر نباید بلااستفاده بماند، در نتیجه این درست نیست كه خودروهای عمومی در اختیار استفاده شخصی افراد باشد. از سویی دیگر استفاده اقشار خاصی از جامعه از تاكسی به عنوان خودروی شخصی علاوه بر ایجاد خلل در سیستم حمل و نقل عمومی شهر تهران می تواند زمینه را برای سودجویی افراد ی كه فرصت طلبانه امكانات عمومی را به خدمت می گیرند، افزایش دهد.
●گام هایی مصمم
شاید طرح اخیر سازمان تاكسیرانی تهران كه نظارت شبانه روزی و سختگیرانه بر تاكسی هاست، توانسته تا حدودی به سامان بخشی این حوزه تأثیر گذار باشد. در واقع اقدام اخیر مسئولان سازمان تاكسیرانی، علاوه بر اعمال قانون می تواند نقاط ضعف این حوزه را بیش از پیش پوشش دهد. این اقدام، نگرانی شهروندان كه البته سال های بسیاری به طول انجامیده را پایان دهد. شاید اولین گام بر اعمال قانون در سازمان مربوطه زمانی برداشته شد كه سازمان تاكسیرانی پرده از فعالیت غیرقانونی چند شركت دیگر كه به صورت غیرقانونی فعالیت می كردند، برداشت و با لغو امتیاز فعالیت آن، راه را بر نظارت بیشتر تاكسی ها باز كرد. سازمان تاكسیرانی تهران، با اعمال طرح استفاده اجباری از تاكسیمتر كه سال ها به صورت یك مشكل عمده شده بود، توانست گامی مهم در ساماندهی حمل و نقل بردارد. طی روزهای گذشته نیز تیموری، مدیرعامل این سازمان با اعلام بیش از ۳هزار و ۵۰۰ تخلف در این سازمان از اخراج ۷ نفر از رانندگان از تاكسیرانی و اعمال قوانین تاكید كرد. شاید بتوان گفت كه انگار سال های سلطه بلامنازع افراد سودجو بر تاكسی های نارنجی در حال افول است. شاید این روزها باید كمتر نگران بحث های پیرامون نرخ كرایه تاكسی ها و تسهیل در استفاده از این وسیله همواره جذاب اما دست نیافتنی باشیم.

عباس ثابتی راد

منبع : روزنامه همشهری