بررسی تحولات دولت فلسطین به مناسبت یکسالگی پیروزی حماس در انتخابات

● دولت بحران
با وجود اینکه نمایندگان حماس سال گذشته در یک انتخابات کاملا دموکراتیک بر سر کار آمده و قدرت را در این کشور در اختیار گرفتند اما هنوز برخی از گروه های فلسطینی که در راس آنها جنبش فتح قرار دارد، نتوانسته اند، با حضور حماس در راس قدرت اجرایی کنار بیایند.
کار زمانی برای حماس سخت تر شد که کشورهای غربی و اسرائیل منابع مالی فلسطینیان را مسدود کردند و دولت تازه کار حماس را در تنگنای شدید اقتصادی قرار دادند.
اتفاقی که تبدیل به دستاویزی برای مخالفت فتح با حضور حماس شده است. به جرات می توان گفت، از روز نخست تشکیل دولت تازه حماس، درگیری های سیاسی و نظامی حیات سیاسی فلسطین را به شدت متشنج کرده است. درگیری هایی که موجب ایجاد بحران مزفلی برای فلسطینیان شده است به بن بست رسیدن مذاکرات بر سر تشکل دولت وحدت ملی و طرح برگزاری انتخابات زودهنگام از سوی جنبش فتح نیز باعث شده دامنه اختلافات به نقطه جوش نزدیک شود.
● مروری بر وقایع یک سال گذشته فلسطین
هنگامی که حماس اقدام به تشکیل دولت خودگردان به رهبری اسماعیل هنیه کرد، پست های حساس کشور را در اختیار نزدیکان خود گذارد. از آنجایی که جنبش حماس از اکثریت پارلمان نیز برخوردار بود، دست و دل بازتر به توزیع پست های دولتی پرداخت. اقدامی که باعث واکنش شدید طرفداران جنبش فتح شد.
پس از آن و به فاصله کوتاهی «سعید صیام» وزیر کشور دولت فلسطینی دستور به تشکیل یک گروه نظامی تحت کنترل خود داد. اقدامی که باعث واکنش شدید مقام های حکومت خودگردان فلسطین شد و در نهایت نیروهای دو طرف فتح و حماس را به خیابان ها کشاند و آنها را با یکدیگر درگیر ساخت.
در اوایل تابستان، «محمود عباس» خواستار تشکیل دولت وحدت ملی شد که در آن تمام گروه های سایسی فلسطینی مشارکت داشته باشند. در ابتدا از آنجایی که حماس خود را صاحب اکثریت می دانست، تشکیل دولت وحدت ملی را به عنوان گزینه ای قابل قبول ارزیابی نمی کرد. اما بعد از مدت کوتاهی در پی تقاضاهای مکرر کشورهای عربی و گروه های داخلی فلسطینی، جنبش حماس پذیرفت برای تشکیل دولت وحدت ملی به مذاکره با جنبش فتح بنشیند. مذاکرات آغاز شد اما هیچ گاه به نتیجه نرسید زیرا نه فتح و نه حماس تمایلی به پذیرش خواسته های یکدیگر نداشتند.
در همین حال حمله اسرائیل به فلسطین در تابستان نیز فضای مذاکرات دو طرف فلسطینی را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود. تا پایان تابستان مقام های ارشد دو جنبش فتح و حماس در راستای تشکیل دولت وحدت ملی با یکدیگر ملاقات هایی انجام دادند اما هیچ کدام از این گفت وگوها به نتیجه قابل قبولی دست نیافت. حتی چند مرتبه نتیجه مذاکرات در دقیقه ۹۰ و در لحظات آخر به بن بست رسید.
سرانجام در حالی که درگیری های داخلی فلسطینیان وارد مرحله های حساس خود شده بود و قربانیان آن نیز روزبه روز بیشتر می شد، «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین شکست مذاکرات تشکیل دولت وحدت ملی را اعلام کرد و دستور به برگزاری انتخابات زودهنگام داد. اتفاقی که بر تشنج فضای سیاسی فلسطین افزود و بحران ها را وارد مرحله تازه ای کرد. با این حال دو طرف همچنان تلاش دارند، مذاکرات تشکیل دولت وحدت ملی را به نتیجه برسانند.
از نخستین روز به روی کار آمدن دولت حماس، رهبران این دولت اعلام کردند به وجود اسرائیل اعتراف نمی کنند و تا زمانی که دولت اسرائیل مرزهای سال ۱۹۶۷ عقب نشینی را به رسمیت نشناخته و مفاد معاهده اسلو را به اجرا نگذاشته حاضر به اعتراف به موجودیت این رژیم نیست. دولت حماس همچنین از پذیرش بسیاری از توافقات بین المللی که دیگر کشورهای عربی نیز در آن سهیم بوده یا از آن دفاع می کنند، سرباز زد. دولت حماس بسیاری از همکاری های رایج با کشورهای عربی که قبل از آن دولت فلسطینی به انجام آن مبادرت می ورزید را قطع کرد و بسیاری از آنها را در جهت حمایت از دولت اسرائیل و تقویت آن دانست.
این دولت همچنین از اعطای امتیاز به جنبش فتح خودداری کرد و از پذیرش بسیاری از خواسته های این گروه سرباز زد. دولت حماس همچنین از اینکه جنبش فتح پست هایی در دولت حماس در اختیار داشته باشد، ناراضی بود و مقابل بسیاری از منابع نفوذی آن ایستاد. حماس حتی در بسیاری از موارد تلاش کرد، علیه جنبش فتح وارد عمل شده و موقعیت این گروه را تضعیف کند.
دولت حماس در آغاز کار خود اعلام کرد که قصد دارد مفاسد اقتصادی جنبش فتح را افشا کرده و برخی از افراد فاسد آن را به پای میز محاکمه بکشاند. تمام این موارد باعث شد، آتش دشمنی های فتح و متحدانش علیه دولت حماس شعله ور شود.
تن ندادن دولت حماس به شناسایی اسرائیل و به رسمیت نشناختن این رژیم موجب شد که طرفداران جنبش فتح اعتراض های تندی علیه دولت حماس سر دهند.
همچنین تلاش حماس برای دور نگه داشتن جنبش فتح از سیاست های جاری دولت فلسطینی و تعریف سیاست های تازه ضداسرائیلی از سوی این دولت موجب شد حکومت خودگردان فلسطین به فکر استفاده از اختیارات خود باشد. در همین حال بی رغبتی حماس برای به رسمیت شناختن و قبول معاهده ها و قرارهای منعقد شده میان فلسطین با کشورهای عربی نیز باعث شد، حکومت خودگردان موضع گیری علیه دولت حماس بیشتر تحریک شود.
این در حالی است که منع ارسال کمک های مالی به فلسطینیان از سوی دولت های اروپایی، آمریکایی و اسرائیل باعث شد تا فتح بیشتر به فکر کنار زدن حماس از عرصه قدرت بیفتد. «صائب عریقات» نماینده مذاکره کننده فلسطینی در این باره می گوید؛ «ما با به رسمیت نشناختن اسرائیل از سوی حماس مشکل نداریم. مشکل این است که دولت حماس قصد ندارد معاهده های بین المللی و منطقه ای را به رسمیت بشناسد و می خواهد از اساس سیاست های تازه ای را برای منطقه تعریف کند. همه ما با این سیاست حماس مشکل داریم. حماس حتی نمی خواهد معاهده های عربی را که بیش از یک دهه بین ما با آنها برقرار بوده را به رسمیت بشناسد».
از سوی دیگر تشکیل دایره امنیت در وزارت کشور و ایجاد یک گروه نظامی برای آن نیز از مهمترین موارد اختلافی جنبش فتح و حماس با یکدیگر است. جنبش فتح اعتقاد دارد براساس قانون اساسی، نظارت بر گروه های نظامی و امنیتی برعهده رئیس حکومت خودگردان است و این اقدام حماس مغایر قانون و منطبق با سیاست های تفرقه آمیز و براندازانه محسوب می شود. جنبش فتح تشکیل این گروه نظامی را به منزله توطئه ای علیه حکومت خودگردان برای اسقاط آن می داند و می گوید، یک کشور نمی تواند دو ارتش با دو فرمانده مجزا داشته باشد.
تمام این اختلاف ها باعث شده مردم فلسطین نتوانند روزهای آرام و شب های بی دغدغه ای را پشت سر بگذارند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند تا زمانی که چنین اختلاف نظرهایی در فلسطین وجود دارد بحران جاری آن حل نخواهد شد و حکومت خودگردان مجبور است تا پایان دوران دولت حماس با آن مدارا کرده و اوضاع کنونی را تحمل کند.

علی حکیم

منبع : روزنامه کارگزاران