سنگ ها با من حرف می زنند

از روزی كه بشر پا به این جهان گذاشت و تا روزی كه هست، نخستین چیزی كه با آن در تماس است خاك و سنگ است.
زمانی، انسان های نخستین، شیفته سنگ های رنگین شدند وبویژه سنگ ریزه ها را با ذوق و شوق جمع آوری و نگهداری كردند و یاد گرفتند كه می توانند با آن ها خودشان را تزئین كنند و در طول سالیان سال، سنگ های رنگین، چنان درزندگی انسان ها جایگاه پیدا كرده اند كه گاهی حتی نشانه تمدن ملت هاو پشتوانه اقتصادی آنها شدند.
كشور ما، ایران، نیز جزو ملل متمدن و مترقی هنر دنیا بوده و هست، از این رو جزو نخستین كشورهایی كه كارهای هنری زیادی روی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی داشته، به شمار می رود. امروزه نیز، هنرمندان كشور ما همان قدر كه در هنرهای تجسمی موفق و صاحبنام هستند، در گوهرتراشی هنری نیز صاحب سبك و موفق هستند.
محمد نگینی، یكی از گوهرتراشان برجسته كشور ماست كه در آتلیه و گالری خود، چنان با دستان نرمش، سنگ های سخت را می نوازد كه گویی با سنگ ها حرف می زند و سنگ برای او به مثابه تابلویی برای نقاشی است. وی تاكنون به كسب مدارج هنری مختلفی از جمله: مقام برگزیده در قاره های آسیا و اقیانوسیه، هنرمند برتر جشنواره جاده ابریشم، هنرمند برگزیده روز جهانی صنایع دستی سال ۱۳۸۳ ایران، برگزیده جایزه ویژه نخستین جشنواره سنگ های قیمتی وزارت معادن و فلزات و ... شده است. از این رو به سراغ این هنرمند چیره دست و موفق كشورمان رفتیم و سعی كردیم از رموز كار وی با سنگ بشنویم. آنچه كه در پی می آید حاصل این گفت وگوست.
● بد نیست در ابتدا كمی از تاریخ گوهرشناسی در ایران بفرمایید؟
▪ قدیمی ترین اشاره ها، مربوط به تالار آپادانا در تخت جمشید است و آن طور كه مورخان نوشته اند، در آن زمان فضای داخلی تالارها و سقف آنها را با نوعی گوهرآرایی و گوهر نشانی می آراستند كه به منظور افزایش شكوهمندی و تقویت نور و افزایش روشنایی بوده است كه شاید آئینه كاری امروزی هم نوعی نمونه سازی ساده تر از همان گوهرگری ها باشد. نمونه دیگر، گوهر نشانی در قالی معروف بهارستان بوده است كه با شكوه تالار افسانه ای كاخ تیسفون در ساحل دجله هماهنگ بود.
لازم به یادآوری است كه گوهرآرایی و شكوه تالارهای افسانه ای هخامنشیان یا ساسانیان بیشتر جنبه سیاسی داشت كه با هدف تأثیرگذاری به نمایندگان اعزامی از سوی دول بیگانه و برانگیختن اعجاب آنها و نیز نمایش توانایی ها و مهارت های صنعتی زمان انجام می گرفت كه باید جنبه های اقتصادی هنری را هم به آنها افزود.
● آیا امروز هم همین شرایط حاكم است؟
▪ به طور كامل و یا حتی بیشتر. امروز هم گنجینه بی مانند جواهرات و گوهرهای ملی ایران در بانك مركزی، همین احساس را به بازدیدكنندگان منتقل می كند. یعنی افزون بر آن كه اسكناس پشتوانه ملی و مادی كشور است، همان توانایی های مهارتی و صنعتی بی نظیری را به نمایش می گذارد كه در پناه آن، سخت ترین عنصر جهان كه همان الماس است، در مقابل پنجه های توانا و انگشتان هنرمند ایرانی، تسلیمی ظریفانه دارد و دانای توس آن را نزد ایرانیان دانسته و بس.
● آیا عموم مردم هم نسبت به این هنر همین طرز نگاه را دارند؟
▪ مردم ایران از هر طبقه و گروهی كه باشند، اهدای گوهرها را نوعی بركت و شگون می دانند و در جشن ها، تبریك موفقیت ها و آغاز زندگی جوانان، نظر مساعدی نسبت به اهدای گوهرها دارند.
سنگ ها در زندگی مردم ایران جایگاه ویژه ای دارند و چنان با آن ها عجین شده اند كه می توانند، نشانی از تقدس هم باشند و البته مگر حجرالاسود در كعبه كه همه مسلمانان برآن بوسه می زنند، مگر سنگ نیست؟ و مگر این سنگ آسمانی، مقدس و قطعه ای از شهاب ازلی نیست؟
● كمی از شیوه كارخودتان بفرمایید؟
▪ من در طول سالیان سال تجربه، توانستم با مطالعه ای دقیق روی وضع فیزیكی و ساختاری هر قطعه از احجار كریمه ایرانی، ابزارهای متناسب با كار و طرح های ابداعی خودم پدید آورم و اعتقاد دارم اگر هنر گوهرتراشی از اصالت درستی برخوردار باشند، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، بر اثر تراش تازه از ارزش های تازه و بهای بیشتری برخوردار می شوند و چنانچه گوهرتراش ها برابر اصول و تناسب های مورد نظر نباشد، از قیمت و ارزش هنری آنها كاسته می شود.
● آیا آثار شما اسامی خاصی دارند؟
▪ بله، شیر آدم نما، ما هی حضرت یونس (ع) ، شمشیر ذوالفقار، علی (ع) ، حسین (ع) ، گودال قتلگاه و ... اسامی برخی از آثار من هستند.
● كمی درباره اثر امام حسین (ع) و گودال قتلگاه بفرمایید؟
▪ امام حسین(ع) عنوان كاری است كه از سنگ عقیق سرخ ساخته شده و در این كار اسم مبارك امام حسین (ع) به صورتی تراشیده شده كه بیننده، هم نام آن حضرت را می تواند بخواند و هم چشمی را می بیند كه در حال گریه است. البته همین كار را با سنگ دیگری در حال تراش هستم كه پس از پایان، حالتی سه بعدی داشته و سبزرنگ است.
در رابطه با اثر گودال قتلگاه هم باید بگویم، صحنه شهادت امام حسین (ع) در روز عاشوراست كه بدن مبارك آن حضرت، كه تیرهای متعدد خورده ، شمشیر و سپر آن حضرت را با استفاده از سنگ های قیمتی، طلا و صدف به نمایش گذاشته ام. البته این اثر به موزه آستان مقدس امام رضا(ع) اهدا و به نمایش عمومی گذاشته شده است.
● چگونه یك گوهرتراش می تواند در كارش موفق باشد؟
▪ باید دانست كه هنرمند گوهرتراش، افزون بر داشتن ذوق هنری و سال ها تجربه كاری، باید از قوانین حاكم بر گوهرتراشی هم به خوبی آگاه باشد و همین طور از اصول و چگونگی مقاومت و ساختار سنگی كه باید دستمایه تراش قرار گیرد، شناخت و آگاهی عملی كافی داشته باشد تا هم به موفقیت برسد و هم از بروز خسارت جلوگیری كند، زیرا تراش بدون برنامه هم سبب كاستن از وزن سنگ شده و هم نتیجه بخش نخواهد بود.

میترا یزدچی

منبع : روزنامه ایران