ما و سلیقه کن

سهم ما از جشنواره کن شده نوشتن یادداشت به دفاع یا ضد آن و این طوری خود را راضی می کنیم که در جریان سینمای جهان مثلاً ما هم کارهای مهمی انجام می دهیم.
در دوره یی که سپنتا، کوشان و خاچیکیان با هزار زحمت و تلاش شبانه روزی و بی شائبه فیلم می ساختند گروهی خارج رفته با لبخندی معنی دار به آثارشان می گفتند اینها هم شد فیلم، اسم اینها را سینما می گذاریم. امروز هم گروهی در حرکتی تاریخی و مشابه به سینماگرانی که با اقدامی شخصی و به دور از جریان های رایج سینمای ظاهراً تجاری در ایران فیلم می سازند طعنه می زنند که جشنواره یی سازند.
می گویند حضور سینمای ایران در کن کمرنگ شده، سوال این است که حضور سینمای ایران یا سینماگران ایرانی؟ چرا که تفاوت زیادی بین این دو واژه است.
سینمای ایران هیچ وقت و در هیچ زمانی اقدامی برنامه ریزی شده و منسجم برای خلق آثار هنری انجام نداده و در بهترین شرایط از سینماگران مولف حمایت کرده است؛ چه در اواخر دهه پنجاه و چه در دوران طلایی فارابی حضور بین المللی سینمای ایران به دو عامل فردی و نه دولتی ارتباط مستقیم داشت اول فیلم یک سینماگران، دوم تلاش یک مسوول بین الملل که اتفاقاً در استخدام فارابی هم بوده است. از این رو با قاطعیت می توان اظهار کرد اگر فیلم های ایرانی برنده جایزه نخل طلایی، دوربین طلایی شده اند، اگر برگزیده نوعی نگاه، دو هفته کارگردانان و منتقدان شده اند به علت خلاقیت هنری و استعداد و تلاش فردی سینماگران شان بوده و سینمای ایران بری از هرگونه حمایت و هدایت دولتی در این افتخارآفرینی ها است و البته اگر افتخار بدانیم این جوایز را.
آیا بقیه فیلم های حاضر در کن نیز چنین مسیری را طی کرده اند؟ یعنی فیلم ها مستقل از برنامه ریزی ها و سیاست های فرهنگی دولتی ساخته شده اند. برای پاسخ به حضور پنج گانه فیلم های داردن ها در کن می پردازیم. فیلم «رزتا» (به نمایش درآمده در جشنواره فجر همان سال) و «قول» در کن به نمایش درمی آیند، جایزه می گیرند و مطرح می شوند. برادران داردن مستندساز در بلژیک یک مدرسه آموزش سینمایی با شیوه تولید و نوع نگاه شان به مسائل اجتماعی تاسیس می کنند. فیلم سپر ساخته می شود. کن از آن قدردانی می کند و جایزه بهترین فیلم را به این فیلم متهورانه در موضوع و اجرا اختصاص می دهد. اگرچه سه سال بعد همین جایزه به فیلم بچه تعلق می گیرد اما هجوم منتقدان به برادران داردن که یک کلام می گویند دیگر آنها خودشان را تکرار می کنند باعث تغییرات زیادی در مدیریت مدرسه آموزش سینمایی شان می شود. اگرچه آنها با نخل طلایی به خانه برمی گردند اما حمایت های دولتی در پذیرش دانشجویان آفریقایی و آسیایی به این مدرسه کم می شود.
مکانیسم وزارت فرهنگ فرانسه و بلژیک فقط به حمایت های مالی و نقدی محدود نیست. ورود فیلم های داردن در فهرست فیلم های توزیع شبکه تلویزیونی و ماهواره یی و نیز علاقه مندی وزارت آموزش و پرورش این دو کشور فرانسه زبان به نمایش فیلم های داردن برای نسل جوان برای داردن ها نوعی تعهد فرهنگی به دولت ایجاد می کند چرا که قرار نیست حمایت دولتی فیلمساز حرف گوش کن و مطیع پرورش دهد بلکه زمینه ساز رشد فیلمسازان منتقد و جسور است که توجهی به فروش گیشه یی فیلم خود ندارند.
در هر صورت ظاهراً داردن ها در فیلم جدید خود سکوت لورنا با تغییر روش دیدگاهی توانسته اند فیلمنامه خود را در میان آثار برجسته کن مطرح کنند و جایزه بگیرند اما باید برای حضور افتخارآفرین در کن بعدی به دنبال فرم بدیعی باشند. من فیلم را ندیده ام و منتظرم دوستم آقای اطبایی دستاوردهای خود را از این مهم ترین واقعه سینمایی در سال مانند دوران ناصرالدین شاهی برایمان نقل کنند تا ما در تصورات مان به شناختی عجیب و غریب از کن برسیم.
اما به مدد اینترنت و مطبوعات بی شمار فارسی زبان به نقل قولی از شان پن رئیس هیات داوران برخوردم که قابل توجه است. او در کنفرانس مطبوعاتی هیات داوران در پاسخ به این سوال که چرا از انیمیشن «والس با بشیر» حمایت نکردید و رای به کلاس دادید می گوید... این انیمیشن فیلمی است که بدون ما تماشاگران خود را پیدا می کند.
جایزه کن، حمایت کن یعنی تجلی خواست همین «ما» و این «ما» تلاش می کند با توجه به سیاست ها و اهداف کن و سلیقه های خودشان در داوری احتمال دارد به فیلمی که به دلیل تازگی و تجربه گرایی از چشم تماشاگران دور بماند، جایزه دهند تا حمایت رسانه یی و تبلیغی زمینه یی برای مطرح شدن این فیلم ها ایجاد کند.

شادمهر راستین

منبع : روزنامه اعتماد