زیره کوهی

در كتب طب سنتی با نامهای «زیره كوهی»،«كاشن»،«كاشم» و«انجداد رومی»آمده است و درمصر تخم آن را كرفس جبلی نامند.به فرانسوی Lkevistique officinale به انگلیسی Lovageگفته می شود.گیاهی است از خانواده Umberlliferaeنام علمی انLevisticum و مترادف آن Ligusticum levisticum L.میباشد.
● مشخصات
گیاهی است چند ساله علفی دارای ساقه ضخیم به قطر ۳-۲ سانتی متر،استوانهای به بلندی تا ۲ متر است.برگهای آن ضخیم ،گوشتی دارای چند برگچه به رنگ سبز تیره و براق می باشد.گلهای آن كوچك زرد رنگ به صورت چتر مركب است.میوه آن تخم مرغی به طول كمتر از یك سانتی متر به رنگ زرد مایل به قهوه ای بسیار معطر،بوی ان نشیر بوی گل پر می باشد و به ظوری كه در مخزن آمده است تخم آن همان گل پر است در صورتی كه گل نبات دیگری است.
این گیاه در مناطق مختلف آسیا می روید و در بعضی منابع ،ایران نیز به عنوان رویشگاه این گیاه ذكر شده ولی تاكنون گزارشی از گیاه شناسان درباره تایید وجود و شناسایی این گیاه درایران دیده نشده است.
فقط یك گونه از این گیاه به نام علمی Levisticum persicum Fregn.et Bornm.دركرمان در كوه هزاربین كرمان وبند عباس در ۳۴۰۰متر ارتفاع شناسایی شده است.
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی درریشه این گیاه رزین،اسانس و انواعی از قندها Malic acid وجود دارد.درمیوه و دانه این گیاه اسانسی با تركیب شیمیایی مانند اسانس ریشه یافت می شود.در طب سنتی ریشه و تخم آن مورد استفاده است.
● خواص و كاربرد
درباره خواص آن در كتب طب سنتی قدیم ایرانی چنین آمده است كه ازنظر طبیغت خیلی گرم و خشك است و خوردن ان موجب باز شدن گرفتگی های كبد و ضد نفخ است.برای سرفه سرد و تنگی نفس مفید است،مقوی معده می باشد و كمك به هضم غذا میكند و ترشح ادرار را زیاد كرده ومدر و قاعده آور استوخوردن آن برای رفع اثر سموم سرد و گزش جانوران سمی مفید است.
مالیدن آن به موضع در استعمال خارجی برای فلج و در پشت و سیاتیك و سایر بیماریهای سرد نافع است و چون مدر است درمورد استسقا نیز مفیداست.مقدار خوراك آن در دم كرده یا جوشانده ۲۰-۱۵ گرم ریشه گیاه در هزار گرم آب است كه به عنوان مدر و قاعده آور خورده می شود واگر ۱۵ گرم تخم آن را در ۴۰۰گرم آب دم كرده و بعد از هر غذا بخورند بادشكن است.
در استعمال خارج به عناون ضد درد به صورت كمپرس از جوشانده ۵۰ گرم ریشه در هزار گرم آب استفاده می شود.
این گیاه برای اشخاص گرم مزاج مضر است و این قبیل اشخاص می توانند از خیسانده ریشه در سركه استفاده كنند و یا اینكه پس از خوردن دارو كمی سركه روی آن بیاشامند.به علاوه برای مثانه مضر است و در این قبیل موارد باید با رازیانه و تخم خیار خورده ود.قدرت دارویی بی ریشه حداكثر تا ۳ سال می ماند.در اروپا این گیاه را به علوفه دامهای شیری اضافه می كنند،عطر خوبی به شیر می دهد.

استاد میرحیدر

منبع : موسسه اطلاع رسانی طعام اسرار