امنیت انرژی از نگاه غرب؛ هم نیاز، هم مدعا

"مکانیزم یا سازکار بازار" سیاستی است که کشورهای غربی مصرف کننده انرژی، در شرایطی خاص که جریان عرضه انرژی در وضعیت صرفه و صلاح کشورهای تامین کننده نیست، بر آن پافشاری می کنند اما در شرایطی متفاوت، مثلا زمانی که قیمت انواع انرژی و به ویژه نفت خام به سطوحی بالاتر از نرم های مورد انتظار در برنامه ریزی اقتصادی غربی ها می رسد، عامدانه به فراموشی سپرده می شود.
در تمام سال های پایانی دهه نود میلادی، که ناباورانه، قیمت انواع نفت خام به پایین ترین سطوح خود رسیده بود و کشورهای تولید کننده ناچار از تلاش برای افزایش تولید برای تداوم حیات اقتصاد خود بودند، غربی ها یک پاسخ آماده برای ابراز نارضایتی تولیدکنندگان نفت خام داشتند و آن تاکید بر سازکار بازار و قبول پیامدهای آن بود.
در دوران جدید که قیمت های نفت خام، تحت تاثیر عوامل متعددی که کمتر به تولید کنندگان مربوط می شد، به افزایش پیش بینی نشده ای دست یافت، بحث امنیت انرژی، بیشتر به عنوان مدعای غرب از کشورهای تولید کننده نفت خام و به ویژه اوپک، دوباره در مرکز توجه قرار گرفت.
به این ترتیب کشورهای صنعتی غرب که مصرف کنندگان اصلی انرژی هستند، موضوع امنیت انرژی را تنها از زاویه شرایط خود و نه مصالح و منافع تولید کننده و مصرف کننده، مورد توجه قرار می دهند و طبیعی است که چنین نگاه یک جانبه گرایانه ای نمی تواند به همکاری پایدار دو طرف در زمینه امنیت انرژی بینجامد.
امنیت انرژی، تنها تضمین امنیت مصرف کنندگان در دسترسی، ذخیره سازی و مصرف انرژی نیست بلکه در یک نگاه جامع و اصولی به معنای امنیت توامان "عرضه و تقاضا" است. شرایط پایدار امنیت جریان انرژی نباید با امنیت تامین آن یکسان فرض شده و در نتیجه فشار و مسئولیت دائمی متوجه تولیدکنندگانی باشد که مجبورند در هر شرایطی، حتی در وضعیت نبود صرفه و صلاح اقتصادهای ملی خود، تامین انرژی مورد نیاز غرب را تضمین کنند.
طرح دیدگاه های جمهوری اسلامی ایران در اجلاس اخیر اوپک، ناظر بر همین نگاه فراگیر به موضوع امنیت جریان انرژی در جهان بود. نگاهی که تضمین کننده منافع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در یک شرایط پایدار بود. این پایداری است که ثبات در تقاضا، ثبات در عرضه و تبات در بازار را در پی خواهد داشت.
متغیرهای تعیین کننده ای چون، ثبات تقاضا که به ویژه با سیاست های ذخیره سازی غربی ها، نوسان های تکان دهنده ای را تجربه می کند، ثبات در امکانات عرضه فارغ از محدودیت های سیاسی، تضمین امکان برخورداری از عواملی چون سرمایه گذاری خارجی، فناوری های کاوش، استخراج و بهره برداری، اطلاعات تخصصی و مواردی از این قبیل، اجزای اصلی و جدایی ناپذیر یک رویکرد جامع برای، رسیدن به دکترین و چارچوبی مورد توافق تولیدکننده و مصرف کننده جهانی برای تضمین امنیت جریان انرژی هستند.

دکتر محمد حسن جعفری سهامیه

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا