تاملی بر روند مصرف بنزین

مدیرانی كه مصالح خود را بر مصالح جامعه ترجیح داده و تصمیمات محافظه‌كارانه و مردم‌پسندانه نه مصلحانه، می‌گیرند. زیرا نیاز به رای مردم دارند.
مدیرانی كه مصالح خود را فدای مصالح جامعه می‌نمایند و در تصمیمات مهم و استراتژیك توجه به خود ندارند. بدون تردید آقای احمدی‌نژاد در موضوع بنزین نشان داد كه مدیر شجاعی است. موضوعی كه سال‌ها است باعث سرمایه‌سوزی كشور می‌شود، مورد توجه و تصمیم‌گیری قرار گرفت و به اصطلاح سد ترس شكسته شد. از این جهت باید او را تقدیر كرد. بی‌شك جراحی بزرگی در اقتصاد ایران انجام پذیرفت. هرچند دستگاه‌های مشمول، در زمان اعلام می‌توانستند بهتر عمل كنند و از بروز حوادث جلوگیری نمایند. هدف طرح معقول كردن مصرف بنزین و استفاده از منابع خدادادی برای توسعه میهن اسلامی است. بی‌شك هیچ عاملی جز قیمت یا سهمیه نمی‌تواند متعادل‌كننده مصرف باشد. در اقتصاد بایستی طراحی درست نمود و سپس با دادن آگاهی به جامعه، مردم را به یاری طلبید. خوشحالی همه كسانی كه سال‌ها درخواست تعادل قیمت بنزین را داشتند، می‌تواند با روند فعلی افزایش مصرف مواجه با مخاطره شود. صرف داشتن ایده خوب كافی نیست. طراحی اجرای یك فكر و گرفتن مرتب بازخور از آن و اصلاح و بهبود مستمر، تضمین‌كننده یك برنامه اجرایی مناسب است.
● به كجا می‌رویم؟
روزهای اول اجرای طرح نشان‌دهنده ۳۰درصد كاهش مصرف كشور است و این كاهش مصرف به وضوح در ترافیك روان تهران و سایر شهرهای بزرگ كشور دیده می‌شد.
این روند به تدریج سیر افزایشی می‌یابد. از یك طرف اظهارات مكرر مسوولان وزارت نفت به مردم مبنی بر پیش خور ۴ و سپس ۶ماه و نداشتن نگرانی از این بابت، باعث شد با پدیده‌ای روبه‌رو شویم كه اگر به سرعت فكری برای آن نشود، می‌تواند این حركت قابل تقدیر را با خطر مواجه كند. اگر با مردم باشید، متوجه می‌شوید صاحبان خودرو پس از هفته اول شروع به مصرف سهمیه خود نموده‌اند. توجه زیادی هم به پایان سهمیه ندارند.
علاوه بر آن تعدادی از پمپ‌های بنزین با گرفتن مبالغ اضافی با استفاده از كارت‌های به جا مانده یا به هر شكل دیگری، مشتری را بی‌بنزین نمی‌گذارند.
روند ترافیك، مجددا در تهران و سایر شهرهای بزرگ سنگین می‌شود.
حیف است این جراحی بزرگ اقتصادی كه هزینه‌هایی هم داشته این گونه به یك نقطه بن‌بست كشیده شود. می‌شود به صراحت گفت با این روند، بخش عمده‌ای از سهمیه‌ها پیش خور شده و در یك زمان به تدریج بر تعداد كارت‌های بدون اعتبار افزوده و چنانچه حجم خودروهای بی‌بنزین به اعداد بسیار بالایی برسد، مواجه با مشكلاتی شده كه باز دولت مجبور به دادن امتیاز شود و این با روح طرح منافات دارد. طبقات بالای جامعه با خریدن وانت و تاكسی مشكلات خود را حل كرده‌اند. دولت با طبقه متوسط و ضعیف جامعه طرف خواهد شد. با گروهی كه در دو هفته اخیر بدون توجه به موضوع سهمیه‌بندی، اعتبار كارت‌های خود را مصرف می‌نمایند. تصور كنید چند میلیون خودرو بی‌بنزین كه بسیاری از آنها وسیله امرار و معاش كمكی خانواده محسوب می‌‌شود، در خیابان‌ها معطل بماند. مسیر فعلی مصرف ما را به این نقطه خواهد رساند. از طرف دیگر در هیچ كجای دنیا معضلی به این شكل وجود ندارد. از كشورهای نفتی كه با قیمت تمام شده یا نزدیك به آن بنزین را عرضه می‌كنند تا كشورهایی كه علاوه بر قیمت تمام شده حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰درصد بر بنزین عوارض اعمال می‌نمایند. به هر حال در هر جای دنیا راه‌حلی تجربه شده است. این دیگر نیاز به علم اقتصاد آنچنانی ندارد.
● چه باید كرد؟
موضوع بنزین تصمیم بسیار دشواری است. تا انسان در موضع تصمیم‌گیری نباشد نمی‌تواند عظمت و ریسك این تصمیم را درك كند. بنابراین به دولت باید حق داد با حوصله و تدبیر عمل كند.
اما داستان مانند بیماری است كه باید جراحی شود. بیمار بیهوش می‌شود، همه امكانات فراهم شده پزشك متخصص نقطه جراحی را شكافته ولی در برداشتن غده مشكلاتی بروز می‌كند. به هر حال دولت با تصمیم قابل دفاع و شجاعانه وارد مشكل بزرگ و قدیمی اقتصاد ایران شده است، ولی روند فعلی می‌تواند طرح را با مشكلات فراوانی مواجه كند.از هم‌اكنون فروش بنزین آزاد در شمال و جنوب تهران و سایر استان‌ها علنی راه افتاده است. به قیمت ۵۰۰ الی ۶۰۰ تومان می‌توان آن را تهیه كرد.برخوردهای امنیتی هم مشكل را حل نمی‌كند. تا برای كالایی تقاضایی باشد و سودی هم در معامله باشد، این معامله انجام می‌شود. برخوردهای قضایی آن را گران‌تر خواهد كرد.
۱) طرح سهمیه‌بندی باید با جدیت پیگیری شود و هشدارها و آگاهی‌های لازم به مردم داده شود. تاكنون مسوولان وزارت نفت به جز دو مورد توصیه به مصرف داشتند.
۲) همان طور كه عرض شد، طبقات بالای جامعه با خرید خودروهای پرسهمیه مشكل خود را حل كرده‌اند. برای طبقات متوسط و سایر اقشار و شركت‌ها كه بنزین نقش مولدی در زندگی آنان دارد سهمیه آزاد با قیمت تمام شده از طریق بخش خصوصی و با نظارت دولت اعلام گردد. این تجربه دو نرخی قبلا در مورد گوشت، روغن و ... وجود داشت. این نظر كه اعلام سهمیه آزاد تورم را تكان خواهد داد، غیرعلمی است. زیرا تورم متاثر از ده‌ها فاكتور است. علاوه‌بر آن افزایش قیمت‌ها به گونه‌ای است كه تقاضا را كاهش داده و سهمیه آزاد بنزین نمی‌تواند اثر موثری داشته باشد. زیرا وقتی قدرت خرید كاهش می‌یابد دیگر افزایش قیمت به صورت نگران‌كننده معنی ندارد. از بنزین مهم‌تر مساله نان مردم است كه آن هم داستان غریبی است.
امروزه در بسیاری از شهرها نان با دو نرخ آزاد و دولتی عرضه می‌شود. تاثیر مهمی هم در روند تورم نداشته است. پس اگر در سهمیه آزاد اعلام نكردن، هدف خواباندن ماشین‌های لوكس طبقات ثروتمند است، همان‌طور كه عرض شد عزیزان مشكل خود را حتی بعضا قبل از اعلام سهمیه‌بندی حل كرده‌اند. سهمیه آزاد، مشكل سوخت مردم را حل می‌كند. مشكل شركت‌های تولیدی و سایر واحدهای خدماتی را نیز حل خواهد كرد. مشكل طبقاتی را كه به علت عدم درآمد كافی از طریق حمل‌ونقل غیرمستمر زندگی می‌نمایند، حل خواهد كرد. از ایجاد بازار سیاه بنزین جلوگیری می‌كند. مردم هم با ارزش این ماده آشنا می‌شوند. قانون مجلس هم اجرا می‌شود.
۳) بسیاری طرح سهمیه‌بندی را در شان كشوری كه می‌خواهد رتبه اول اقتصادی منطقه را كسب كند نمی‌دانند. شاید جمع كردن همه این قیل و قال‌ها و اعلام یك قیمت عمومی ۲۰۰ -۳۰۰تومانی، هم مردم را راضی كند و هم دولت به هدف تعدیل مصرف برسد. فكر می‌كنم مردم پس از اعلام سهمیه، این آمادگی را دارند.
متاسفانه ما نوعا روی مباحث آنالیز نداریم. برای مثال آژانس‌های اتومبیل، مسیر ۴۰۰كیلومتری اصفهان - تهران را با بنزین لیتری ۱۰۰تومان با مبلغ ۸۰هزارتومان هزینه دریافت می‌نمودند. در این مسیر حدودا ۵۰لیتر بنزین مصرف می‌شود. با بنزین لیتری ۳۰۰تومان این مبلغ به ۱۰هزارتومان افزایش می‌یابد كه بایستی رقم هزینه به ۹۰هزارتومان برسد. این یعنی ۱۲درصد افزایش هزینه كه تاثیر جدی بر زندگی نخواهد داشت، زیرا یك بار تجربه می‌شود و در مراحل بعدی شیب ملایمی خواهد داشت.به هر حال باز تاكید می‌نمایم به عنوان یك شهروند مسلمان ایرانی از اقدام خوب دولت در كنترل مصرف سرمایه‌های ملی تقدیر می‌نمایم. همه ما در هدف به یك چیز فكر می‌كنیم و این نقطه اشتراك بسیار خوبی است. همه به تعالی كشور، به رشد اقتصاد و جلوگیری از اسراف می‌اندیشیم. بیشتر، در تاكتیك‌های اجرایی اختلاف وجود دارد كه به نظر مهم نیست. زیرا اگر در اهداف، همفكری نباشد تعامل و همگرایی معنی ندارد. امید است دولت محترم با حل معضل ملی، صفحه درخشانی در كارنامه خود به جا گذارد.

مهندس محمود اسلامیان

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد