چشم‌انداز در بخش مخابرات

یکی از بحث‌های مهم بخش‌های اقتصادی هر کشور بحث چگونگی ورود به بازارهای جهانی و فعالیت فرامرزی است. در بخش مخابرات با توجه به گسترده شدن سطح ارائه خدمات، بهره‌برداران جهانی در کنار سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای فعال خواهند شد و به ارائه خدمات جدیدی خواهند پرداخت. بهره‌برداران فعال در کشور برای حضور موفق در عرصه داخلی و بین‌المللی باید براساس برنامه مدون با طراحی چشم‌اندازی جامع، اهدافی متناسب با مأموریت بخش و راهبردها و سیاست‌های مناسب عمل کنند.
در این مقاله با توجه به اهمیت بحث برنامه‌ریزی، ابتدا به مفاهیم چشم‌انداز۱، مأموریت و اهداف پرداخته می‌شود و در نهایت چشم‌انداز مطرح شده برای بخش مخابرات بیان خواهد شد.
ابتدایی‌ترین و اولین فعالیت هر شرکت مشخص کردن چشم‌انداز آن شرکت است. چشم‌انداز، اعتبارات و ارزش‌ها را بیان، دیدگاه را معرفی، فلسفه و روح کلی موردنیاز برای سازمان را نمایان و مطلوب‌ها و آرمان‌های موردنظر را بیان می‌کند.
چشم‌انداز از دید شرکت‌های مختلف با توجه به انتظارات آنها از بازار و توانایی‌های آنها به صورت‌های گوناگون تعریف می‌شود و مطابق با انتظارات چشم‌انداز، مأموریت، هدف و راهبرد تبیین می‌گردد.
چشم‌انداز در واقع تصویری است که سازمان یا شرکت می‌خواهد در زمان مشخصی در آینده به آن دست یابد. چشم‌انداز در حقیقت منعکس کننده آرزوهای آتی آن شرکت در شرایط فعلی است لذا باید به آسانی قابل درک و فهم باشد. یک چشم‌انداز بیان می‌کند که شرکت در میان‌مدت و بلندمدت چه موقعیتی را برای خود از ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه مناسب می‌داند.
اما مأموریت ۲ آن چیزی است که سازمان به دنبال آن است در واقع مأموریت ماهیت اجرایی، خط‌مشی و جهت گیرانه دارد و بیان می‌کند شرکت چه فعالیت‌هایی را برای دستیابی به موقعیت‌های قانونی براساس چشم‌انداز خود موردنظر دارد. در واقع چشم‌انداز به این معناست که شرکت به کجا می‌خواهد برود اما مأموریت به این معناست که شرکت چه ماهیتی دارد و چه کاری را می‌خواهد انجام دهد.
پس از تعیین چشم‌انداز و مأموریت شرکت باید برنامه‌ریزی کند تا براساس آن مأموریت خود را به اهداف تبدیل نموده و فرآیند دستیابی به اهداف را در قالب راهبردها مشخص کند.
با تحقق اهداف موقعیت رقابتی شرکت افزایش می‌یابد و به جایگاه قوی‌تر و مناسب‌تری دست خواهد یافت. همان طور که ذکر شد برای محقق شدن اهداف، باید استراتژی‌های مناسبی اتخاذ شود. نقش کلیدی راهبرد‌ها و سیاست‌ها در هر برنامه، دادن جهت و سمت و سوی واحد به برنامه است. به عبارت دیگر راهبرد و سیاست‌ها، جهت و مسیر حرکت یک نظام اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما به تنهایی ضامن حرکت نظام اقتصادی در مسیر برنامه نخواهد بود بلکه باید برای آنها برنامه‌های عملیاتی مدون داشت. سیاست‌ها و استراتژی‌ها چارچوب برنامه را با مجزاکردن کردن تصمیم‌های عملیاتی تجهیز می‌کنند و هر چه سیاست‌ها با دقت بیشتری تنظیم شده باشند به همان اندازه چارچوب برنامه‌ سازگار و کارآ خواهد بود.
راهبرد در واقع تعهدی است که برعهده گرفته می‌شود تا یکسری اعمال به ترتیب انجام شود و به عبارتی راهبرد یک شرکت یک برنامه مدیریتی برای محکم کردن موقعیت رقابتی آن شرکت و جلب رضایت مشتریان، رقابت موفقیت‌آمیز برای دستیابی به اهداف سازمانی است. با توجه به رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی، رقابت شدید، تاخیرهای زیاد و یا هزینه‌های غیرمنتظره، وجود یک راهبرد خوب باعث ایجاد موقعیت مناسب در بازار و سازمان نیرومند برای ایجاد یک عملکرد موفقیت‌آمیز شود.
و وظایف مدیران برای انجام موفقیت‌آمیز فعالیت‌ها، بیان دیدگاه و مأموریت، برنامه‌ریزی، هدایت کردن، کاربردی و اجرایی کردن و انجام دادن و ارزیابی و اصلاح کردن است.
در بخش مخابرات نیز همانند سایر بخش‌های اقتصادی برای برنامه‌ریزی و دستیابی به شرایط مطلوب طرح چشم‌انداز از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادامه به طور نمونه چشم‌انداز دو شرکت مخابراتی با اهداف و راهبرد‌های آنها بیان می‌شود.
یک شرکت مخابراتی چشم‌انداز خود را "اطمینان از استانداردسازی هماهنگ، مؤثر، قابل اجرا و کارآمد خدمات مخابراتی دولتی" تعریف کرد لذا برای دستیابی به این چشم‌انداز یکی از اهداف خود را ترویج توسعه و تنوع فناوری ارتباطات انتخاب کرد و برای رسیدن به این هدف رهبرد‌های بالا بردن سطح آگاهی عمومی در مورد بخش‌های الکترونیکی دولتی، انجام بررسی‌های دوره‌ای راجع به خدمات ارائه شده، تحریک سرمایه‌گذاری خصوصی به منظور کاهش هزینه‌های دستیابی مردم و حفظ و ادامه فناوری اطلاعات جامع و سامانه‌‌های مخابرات را اتخاذ نمود و برای هدف دیگر خود یعنی استفاده از فناوری اطلاعات برای بیشتر شدن کارآیی دولت در مسئولیت‌ها و هزینه نمودن استراتژی‌های ارزیابی و عملکرد گسترش و افزایش خدمات مخابراتی را به عنوان راهبرد تعیین نمود.یک شرکت مخابراتی دیگر "رشد و گسترش در هر زمان" که بنیان و اساسی است برای افزیش مشترکین، تجدید ساختار مقرراتی و تکامل تدریجی خدمات شبکه در زمان‌های مناسب را چشم‌ خود معرفی نمود و مأموریت شرکت را فعالیت براساس رفع نیازهای مکالماتی مردم و ارائه خدمات بهینه، پویا و در سطح جهانی برای جامعه قرار داد، با توجه به چشم‌انداز و مأموریت شرکت اهداف زیر را طراحی کرد:
- نو‌سازی مدیریت
- ارزیابی رضایت مشترکین
- کاهش درصد بدحساب‌ها (شامل بدهی‌هایی که ادارات و سازمان‌های دولتی دارند)
- تفکر رقابت و مشتری مداری
- رهبری، مدیریت، توسعه و تعیین خط‌مشی‌ها برای توسعه زیربنای شبکه مخابراتی
- معرفی خدمات پیشرفته درخواست شده توسط مشترکین عمده
- تشکیل گروهی ویژه برای خدمات پس از فروش
- افزایش ضریب نفوذ تلفن
- کاهش درصد مکالمات ناموفق
با توجه به اینکه داشتن چشم‌انداز و به تبع آن اهداف و راهبرد‌های مشخص، پایه و اساس برنامه را تشکیل می‌دهد تمام کشورهایی که دارای برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت هستند ابتدا باید چشم‌انداز خود را به صورت کلی و جزئی تعریف کرده باشند.
در ایران نیز طی یکی دو سال اخیر توجه خاصی به این مهم شده است و سعی شده برای تدوین برنامه چهارم توسعه ابتدا چشم‌انداز کشور و سپس چشم‌انداز بخش‌ها تدوین گردد.
در بخش مخابرات چشم‌انداز را دسترسی آحاد جامعه به خدمات پایه ارتباطی قرار داده‌اند. اما برای دستیابی به این چشم‌انداز در بخش مخابرات مشکلاتی وجود دارد که می‌توان به انحصار دولتی، عدم وجود واحد تنظیم مقررات، نداشتن قانون مشخصی برای حمایت از مشتریان خدمات مخابراتی، عدم حمایت لازم از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی، پاسخگو نبودن قوانین موجود برای سرمایه‌گذاری بخش‌های خصوصی، شفاف نبودن نوع روابط میان شرکت‌های مخابرات استانی و مخابرات ایران، عدم به کارگیری خدمات مشاوره‌ای در پروژه‌ها، مشخص نبودن محدوده دخالت سایر نهادها و دستگاه‌ها، ساختار ضعیف و ناکارآمد اداری، شفاف نبودن و مشخص نبودن قوانین ارتباطات متقابل بین شبکه‌ای اشاره کرد.
برای برطرف نمودن مشکلاتی از جمله موارد فوق و دستیابی به چشم‌انداز ترسیم شده راهبرد‌ها و سیاست‌های خاصی باید اتخاذ شود که به طور نمونه مواردی همچون ایجاد واحد تنظیم مقررات، کاهش انحصار و گسترش رقابت در بحث‌های بهره‌برداری، تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات، تنظیم و تصویب قانون جامع مخابراتی کشور که تضمین کننده تحولات فناوری و ساختاری باشد، پیشنهاد شده است.
به نظر می‌رسد هنوز هم بعد از چند تجربه‌ برنامه‌نویسی، فرآیند برنامه‌ریزی به درستی طی نمی‌شود و از برخی از مراحل به صورت گذرا عبور می‌شود. همان طور که ذکر شد در برنامه‌ریزی ابتدا باید چشم‌انداز تعیین شود و سپس مأموریت، اهداف و راهبردها بیان شود و در نهایت برنامه مدون شود اما صرفاً بیان چشم‌انداز و ارائه یکسری توصیه سیاسی اگر در قالب یک برنامه مشخص و مدون نباشد اثر مناسبی نخواهند داشت.
مجموعه فعالیت‌هایی که تاکنون برای تدوین چشم‌انداز بیست ساله کشور و برنامه چهارم صورت گرفته نشان می‌دهد تلاش زیادی شده تا اصول برنامه‌ریزی میان مدت رعایت شود اگر این فرآیند به درستی انجام شود می‌توان انتظار داشت این برنامه با برنامه‌های قبلی متفاوت بوده و قابلیت اجرایی و اثرگذاری بیشتری داشته باشد، در غیر این صورت همچون سایر برنامه‌ها اکثر اهداف آن محقق نخواهند شد.

مهناز رنجبر
۱- Vision
۲- mission

منبع : ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات