بسیار حذر باید

● دفع زباله در سفر و خطرات ناشی از آن
بدون شك سفر و گشت و گذار در طبیعت، یكی از راه‌های دوری جستن از زندگی خسته‌كننده و یكنواخت روزمره به ویژه برای شهرنشینان تلقی می‌شود. به دلایل گوناگونی نظیر افزایش تعداد روزهای تعطیل، افزایش سطح درآمد مردم و وجود انواع آلاینده‌ها و عوامل مزاحم در محیط و همین‌طور علاقه افراد به آشنایی با طبیعت و فرهنگ مناطق مختلف می‌توان پیش‌بینی كرد كه در آینده، تعداد سفرها افزایش یابد.
اما توجه به سفر و اثرات مثبت آن بر روح و جسم انسان‌ها، نباید موجب شود تا تاثیرات نامطلوب آن را بر طبیعت نادیده بگیریم. این جنبه‌های منفی نیز مانند آثار مثبت بسیار فراوان هستند و یكی از آنها زباله‌هایی است كه ما خود‌آگاه یا ناخودآگاه وارد طبیعت می‌كنیم. مسلما بیشتر شما مسافرتی هر چند كوتاه به قسمت‌های شمالی كشور داشته‌اید.
اگر با كمی دقت، تامل و حساسیت به طبیعت اطراف نگاه كرده باشید، متوجه انبوه زباله‌هایی شده‌اید كه مسافران پس از پایان تفریح و سفر خود در این مناطق، به ویژه در پارك‌های جنگلی و استراحتگاه‌ها باقی گذاشته‌اند، این موضوع حتی در سفرهای كوتاه شهری نیز قابل مشاهده است.
هر ساله در روزی خاص، اقدام به پاك‌سازی كوهستان و جمع‌آوری زباله‌های آن از سوی كوهنوردان و افراد علاقه‌مند به طبیعت می‌شود، اما به چه دلایلی باید از رهاكردن زباله و آلوده‌كردن طبیعت اجتناب كرد؟
● آلودگی تصویری
موادی كه به عنوان زباله وارد طبیعت می‌شوند، در نهایت از سوی انواع میكروارگانیسم‌ها مورد تجزیه قرار می‌گیرند و تبدیل به مواد تشكیل‌دهنده خود خواهند شد اما مساله‌‌ای كه دانستن آن اهمیت دارد این است كه تنها تركیبات كربن، اكسیژن، هیدروژن، نیتروژن و فسفر قابل تجزیه زیستی هستند و بسیاری از مواد نظیر شیشه و انواع ظروف یكبار مصرف كه بشر از طریق دفع زباله به طبیعت می‌افزاید، سال‌ها به همان شكل باقی خواهند ماند.
بنابراین اولین مساله‌ای كه با ریختن زباله در مسیر حركت، مكان‌های تفریحی و استراحتگاه‌ها ایجاد می‌شود، تاثیر نامطلوب زباله‌ها بر زیبایی محیط زیست است. این نوع آلودگی كه به آلودگی بصری معروف است، همانند آلودگی‌های هوا و صدا، روح و روان انسان را خدشه‌دار می‌كند و مانع بهره‌مندی كامل انسان از طبیعت و محیط می‌شود.
● خطر حمله حیوانات وحشی
زباله‌هایی كه اطراف جاده‌ها ریخته می‌شوند، موجب جلب نظر حیوانات لاشه‌خوارها و حركت آنها به سمت كناره‌های جاده برای تغذیه از اجزای خوراكی زباله‌ها می‌شود در این شرایط خطری كه زندگی جانوران را تهدید می‌كند، احتمال برخورد آنها با وسایل نقلیه و همین‌طور كشته‌شدن آنهاست.
از طرف دیگر، ورود زباله به طبیعت موجب می‌شود منابع غذایی در دسترس برای بسیاری از جانوران فرصت‌طلب مانند روباه، شغال، گراز، سگ‌ها و گربه‌های ولگرد، موش، كلاغ و غیره مهیا شود.
به طور طبیعی، بخشی از غذای این جانوران را پسماندها و بقایای غذای جانداران دیگر تشكیل می‌دهد. بنابراین با مهیا شدن این منبع عظیم كه بدون هیچ گونه زحمت به دست می‌آید، منبع غذایی جدیدی به جز آنچه در طبیعت موجود است برایشان فراهم شده و سبب می‌‌شود جمعیت آنها به طور تصاعدی افزایش یابد. اگرچه به ظاهر ممكن است در این افزایش جمعیت هیچ خطری وجود نداشته باشد، ولی واقعیت این است كه افزایش جمعیت جانورانی از این دست، نه تنها به اهالی بومی منطقه و مسافران (بلكه به سایر حیوانات -كه ممكن است گونه‌هایی كمیاب باشند كه سازمان‌های بین‌المللی سال‌هاست برای نجات آخرین بازمانده‌های آنها تلاش می‌كنند - نیز آسیب‌های جدی وارد می‌كند.
برای مثال تحقیقات اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) نشان داده‌ است كه روباه قرمز به دلیل حضور انسان و گسترش شهرنشینی و در نتیجه‌ فراهم‌شدن غذای مناسب، قادر به زندگی در مناطقی شده كه پیش از این نمی‌توانسته است آنجا زندگی كند و اكنون به واسطه حضور این ‌گونه در این مناطق، گونه‌های بومی در حال عقب‌نشینی از قلمروهای خود و كاهش جمعیت هستند.
● شیوع بیماری
غالبا در میان جانوران لاشه‌خوار و زباله‌خوار، حیوانات ناقل انواع بیماری‌ها نیز یافت می‌‌شوند.
در این میان موش‌ها از اهمیت فراوانی برخواردارند، به دلیل اینكه ناقل طاعون و برخی بیماری‌های انگلی هستند. موش‌ها موجوداتی هستند كه از زباله‌ها به راحتی تغذیه كرده، خود را در اسرع وقت به آن می‌رسانند. با افزایش جمعیت این جوندگان، احتمال شیوع انواع بیماری‌های خاص نیز وجود دارد.
● افزایش احتمال مارگزیدگی
افزایش جمعیت موش‌ها علاوه ‌بر شیوع انواع بیماری، سبب جلب توجه شكارگران طبیعی آنها، به خصوص مارها به مراكز تجمعشان می‌شود. با اینكه این روند نقش مهمی در كنترل جمعیت موش‌ها ایفا می‌كند، برای انسان‌ها نیز خطراتی را در بر خواهد داشت. طبق تحقیقات انجام شده، میزان مارگزیدگی در مناطق معتدل و مكان‌هایی كه زباله ریخته‌ می‌شود، به ویژه در میان كودكان به میزان قابل توجهی بالا رفته است.
● تجمع جانوران موذی و ناقل بیماری
از میان سایر جانوران كوچكتر كه ناقل بیماری هستند می‌توان به انواع پشه‌ها و مگس‌ها اشاره كرد. تجمع آنها در مناطق توریستی علاوه بر اینكه سبب آزار مسافران می‌شود، گاهی اوقات به انتقال بیماری نیز می‌انجامد.
بنابراین لازم است تمامی مسافران ازریختن زباله‌ها به هر شكل در اطراف جاده، كمپ، پارك یا هر مكان دیگر خودداری كرده، ترجیحا زباله‌ها را در كیسه‌ای محكم نگهداری كنند تا در اولین محل مناسب، نسبت به دفع آنها اقدام شود. نكته مهم دیگری كه گردشگران باید در نظر داشته باشند، این است كه درِ كیسه‌های زباله را حتما محكم ببندند تا حیوانات زباله‌خوار و لاشه‌خوار، به راحتی قادر به استفاده از آنها نباشند.
با رعایت این دو نكته‌ ساده به راحتی می‌توان از میزان خطرات فوق به میزان قابل توجهی كاست‌ و از صرف هزینه و بودجه فراوان برای احیا و ترمیم مناطق تفریحی، حفاظت جانوران و مقابله با بیماری‌ها جلوگیری كرد.

محمد فریدونی

منبع : روزنامه سلامت