جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
خیام در فراسوی ادبیات
نام خیام برای ما ایرانیان و البته برای بسیاری از جهانیان یادآور رباعیات پرشوری است که جان انسان را نوازش میدهد. بویژه در مغربزمین او را به واسطه ترجمه آزاد فیتزجرالد از آثارش میشناسند، اما خیام فراتر از آنکه شاعری شوریده باشد دانشمندی یگانه در عصر خود بود که مرزهای دانش ریاضیات را به پیش برد و تنها بداقبالی او آن بود که آثار پیشرفته او در جبر مدتها مفقود شد و زمانی به دست اروپاییان افتاد که آنها راه جدید خود را پساز رنسانس در پیش گرفته بودند.
خیام، ریاضیدان و اخترشناسی کامل و بینظیر در عصر خود بود و حتی میتوان گفت به واسطه آثاری که از او به جای مانده است بیش از آنکه به معنی علم در دوران خود نزدیک باشد به علم مدرن نزدیک شده بود.
یکی از برجستهترین کارهای او در زمینه دانش نجوم به تصحیح تقویم بر میگردد. تقویم معروف جلالی که پایه یکی از دقیقترین تقویمهای رایج در جهان است، براساس محاسبات و رصدهای عمر خیام به دست آمد.
او که به دعوت سلطان جلالالدین ملکشاه سلجوقی به کار اصلاح تقویم پرداخته بود، توانست به همراه همکارانش طول سال خورشیدی را برابر با ۲۴۲۱۹۸۵۸۱۵۶.۳۶۵ روز محاسبه کند که تا ۶ رقم اعشار درست است. این تقویم در هر ۵۵۰۰ سال تنها ۱ ساعت خطا دارد در حالیکه دقیقترین تقویم رایج بعدی که تقویم میلادی گریگوری است (تقویمی که امروزه در کشورهای غربی استفاده می شود) در هر ۳۳۳۰ سال یک روز خطا دارد.
اما با وجود این کار بزرگ نقش مهم او در دانش جبر بود.
دانش جبر در آن دوره در حال شکلگیری بود و تلاش برای حل معادلات در جهان اسلام آغاز شده بود و به مرحله ای مهم رسید. خیام این تلاش را به اوجی کم نظیر رساند. مهمترین تلاش خیام در ریاضیات را به حل هندسی معادلات درجه سوم نسبت میدهند. جایی که او با کمک مقاطع مخروطی که متناظر با معادلات درجه سوم بود، سعی در حل اینگونه معادلات داشت.
این قبیل مسائل اینک یکی از بنیانهای مسائل جبری در عصر ما به حساب میآید. خیام همچنین به محاسبه ضرایب بسط معروف دو جملهای برای توانهای مختلف پرداخت و آنها را در قالبی هندسی به شکل یک مثلث ارائه کرد. بعدها پاسکال و نیوتون نیز همین مثلث را بهکار گرفتند و دانش آموزان جهان امروزه این مثلث کار آمد را بهنام مثلث خیام پاسکال نیوتون میشناسند.
جرج سارتن که از او به پدر تاریخ علم نام برده میشود درباره خیام مینویسد که این دانشمند فراتر از زمان خود قلهای درخشان در جبر قرون وسطی بود. اگر دانش او در زمانش مورد استفاده و پیگیری قرار میگرفت، شاید دانش ریاضیات امروز سالها جلوتر از ما بود.
پوریا ناظمی
منبع : روزنامه جام جم
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
اسرائیل ایران غزه روسیه مجلس شورای اسلامی نیکا شاکرمی روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی دولت
یسنا هلال احمر قوه قضاییه آتش سوزی پلیس تهران بارش باران سیل شهرداری تهران آموزش و پرورش فضای مجازی سازمان هواشناسی
حقوق بازنشستگان بانک مرکزی دولت سیزدهم قیمت خودرو قیمت طلا قیمت دلار خودرو بازار خودرو دلار سایپا ایران خودرو کارگران
سریال تلویزیون نمایشگاه کتاب مسعود اسکویی عفاف و حجاب سینما سینمای ایران دفاع مقدس موسیقی
رژیم صهیونیستی جنگ غزه فلسطین حماس اوکراین نوار غزه چین ترکیه انگلیس ایالات متحده آمریکا یمن طوفان الاقصی
استقلال فوتبال علی خطیر پرسپولیس سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر ایران تراکتور لیگ برتر رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا بایرن مونیخ
هوش مصنوعی تلفن همراه گوگل اپل آیفون همراه اول تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون کبد چرب بیمه بیماری قلبی کاهش وزن دیابت داروخانه