منطقه حفاظت شده ارس سیستان (هزار مسجد)

● پستانداران گوشتخوار
منطقه هزار مسجد یکی از مناطق حفاظت شده استان خراسان رضوی با وسعتی حدود ۱۱۲۷۱۴هکتار با سیمای کوهستانی و صخره ای واقع در شمال شرقی مشهد که دارای تنوع فون و فلور قابل ملاحظه ای می باشد.از گونه های جانوری مهم در منطقه گرگ،قوچ و میش و پلنگ را می توان نام برد. ارس سیستان از سال ۱۳۷۶ به منطقه شکار ممنوع اعلام گردید و در سال ۱۳۷۸ به منطقه حفاظت شده ارتقاء یافت .
در حال حاضر به معرفی تعدادی از پستانداران در تعقیب ، کشتن و خوردن جانوران دیگر تخصص دارند . دندانهای نیش در این پستانداران کاملا رشد کرده و دندانهای آسیا برای دریدن گوشت مناسب است.
● (pantherapardus)پلنگ
▪ مشخصات :
جثه ای بزرگ ،بدنی عضلانی ولی نرم و قابل انعطاف ،سری پهن ، گوش هایی کوچک وگرد دارد . دست و پا نسبتا کوتاه با پنجه های پهن و ناخن های تیز و بلند ،موها نرم و کوتاه ورنگ موهای پشت کرم متمایل به نارنجی ،و زیر بدن کرم متمایل به خاکستری است سطح پشت و پهلو از خال های تو خالی شبیه گل و سر و گردن ،روی دستها وپاها و زیر بدن از خال های تو پر پوشیده است.
▪ پراکندگی :
در ایران علاوه بر جنگلهای انبوه در مزارع و دشتهای وسیع ، مناطق کوهستانی و بیابانی نیز زندگی می کند. پلنگ می تواند در محیط های مختلفی زندگی کند به همین علت توانسته است بهتر از بقیه گونه های بزرگ نسل خود را حفظ نموده و پراکندگی وسیع تری داشته باشد .
▪ تغذیه :
از اکثر پستانداران بزرگ و کوچک و به خصوص پازن ،قوچ و میش ،و همچنین پرندگان ،خزندگان ،ماهی ها و حشرات تغذیه میکند ،به شکار و خوردن گوشت روباه و سگ اهلی نیز علاقه مند است.
▪ تولید مثل :
جفت گیری معمولا در اواسط زمستان صورت می گیرد . در این فصل صدای نعره پلنگ ها شنیده می شود . گاهی دیده شده که چند نر برسر یک ماده نزاع می کنند و در هر زایمان ۱ تا ۶ بچه متولد می شود.
● :(felis chaus)گربه جنگلی
▪ مشخصات :
طول بدن به یک متر و ارتفاع شانه اش به ۳۵ سانتیمتر می رسد.طول دم این گربه دو سوم ارتفاع بدنش است . نوک گوشهای گربه جنگلی سیاه رنگ و دارای مو های بلند است و دمش نیز کوتاه است به همین علت ممکن است از دور با سیاهگوش و کارال اشتباه می شود . اما گربه جنگلی بر خلاف دو گربه دیگر دست و پاهایی راه راه و دمی با حلقه های تیره رنگ دارد.
▪ پراکندگی :
این گربه در جنگل و بیشه زار به سر می برد در شمال ایران در جنگلهای کهنسال خزر و بوته زارهای کنار در یاچه ها و رود خانه ها زندگی میکند.در سیستان در نیزارهای انبوه نیز دیده شده است .
▪ تغذیه:
خوراک گربه جنگلی متنوع است . در ایران از پرندگان ،پستانداران کوچک ،مردار و گیاهان به ترتیب ارجحیت تغذیه می کند.
● (felis manul)گربه پالاس
▪ مشخصات:
گربه ایست با جثه متوسط و طول کلی بدنش به حدود ۸۵ سانتیمتر می رسد. گوشهایش خوابیده و فاصله آنها از یکدیگر زیاد است در گونه اش دو نوار تیره و در روی پیشانی خالهای مشخصی دارد.
▪ پراندگی :
در شمال شرق و نواحی شرقی ایران یعنی در همان مناطقی که جرد بزرگ وجود دارد،زندگی می کند.
▪ تغذیه:
مهمترین منبع تغذیه این گربه پستانداران کوچک و همچنین جرد بزرگ می باشد.
● گرگ (canis lupus) :
▪ مشخصات:
گرگ از اجداد سگ اهلی و شباهت زیادی به سگهای گرگی دارد بااین تفاوت که گرگ ها موهای بلندی در قسمت پشت گونه های صورت ،گردنی کلفت تر و کوتاهتر ،سر پهن تر ، چشمان مورب و گوشهای کوتاهتری دارند . نوک گوش ها مانند سگ تیز نیست و غالبا آنها راسیخ نگه می دارد. دم قدری افتاده و صاف است. رنگ بدن نسبتا یکنواخت است.در ایران رنگ گرگ ها معمولا خاکستری با سایه های سیاه رنگ است.گرگها به اندازه های متفاوت دیده می شوند گرگهای شمال ایران از گرگهای جنوب بزرگترند . وزن نرها ی آنها گاهی به بیش از ۷۰ کیلو گرم میرسد طول کلی بدن گرگ حدود ۱۷۰ سانتیمتر است که یک سوم آن را دم تشکیل می دهد.پاهای گرگها ی ایرانی بطور کلی کمرنگ بوده و پشت بدن آنها تیره است .
▪ پراکندگی :
گرگها در ایران در منطقه وسیعی پراکنده اند به طوریکه در همه استانها از مناطق جنگلی شمال تا سواحل دریای جنوب از کویر تا کوهای بلندوجود دارند.
▪ تغذیه:
گرگها علاوه بر پستانداران بزرگ مثل قوچهای وحشی ازجانوران کوچک مانند جوندگان، قورباغه ها نیز تغذیه می کند.
▪ تولید مثل :
جفتگیری در فصل زمستان انجام می گیرد ،نر و ماده می توانند با سگ و شغال جفتگیری و بچه دار شوند. پس از دو ماه ۲ تا۱۰ بچه می زاید.
● (vulpesvulpes)روباه معمولی
▪ مشخصات:
روباه معمولی در ایران به رنگ قرمز خیلی تیره و همچنین گاهی سفید دیده می شوند البته روباه معمولی در هر رنگی که باشد می توان آن را از پشت گوش سیاه و نوک دم سفیدش تشخیص داد.طول کلی بدن روباه بالغ حدود یک متر است.
▪ پراکندگی:
در سراسر ایران ،از سطح دریا تا ارتفاع بیش از ۳۵۰۰ متر زندگی می کند .در منطقه ارس سیستان نیز به وفور مشاهده شده است.
▪ تغذیه :
خوراک روباه معمولی از انواع مواد گیاهی و حیوانی تشکیل شده است. از جوندگان نیز به تعداد زیاد تغذیه می کند ولی میوه و مردار و آشغال نیز می خورد

منبع : موزه جانورشناسی دانشکده علوم _دانشگاه آزاد اسلامی مشهد