باستانشناسی فضایی

باستان‌شناسی فضایی؟ آیا با داستانی علمی تخیلی سر و کار داریم؟ دیگر نه. مساله تحقیقات باستان‌شناسی و محافظت از میراث باستانی در فضا مساله‌ای است که زمانش فرا رسیده است.
ریچارد گود،‌ باستان‌شناس دانشگاه براون، ۲۰ سال پیش گفت که بقایای فضاپیماها می‌توانند اطلاعات مهمی را در اختیار محققان قرار دهد و پایه‌های موردنیاز مطالعات باستان‌شناسی نظام‌مند را در محوطه‌های فضایی که بشر در طول تاریخ به آن‌ها سفر کرده است فراهم ‌آورد. پس از او بِن فینی،‌ باستان‌شناس دانشگاه هاوایی که بیشتر زندگی حرفه‌ای خود را صرف مطالعه بر روی فناوری‌ها و شیوه‌های مورد استفاده پولینزی‌ها برای به استعمار درآوردن جزایر اقیانوسیه کرده است، در سال ۱۹۹۳ موضوع مطالعات باستان‌شناسی برروی محوطه‌های فضاپیماهای آمریکایی و روسی را در ماه و مریخ مطرح کرد. فینی به این نکته اشاره کرد که همان‌طور که محققان امروزی با استفاده از سوابق باستان‌شناسی به بررسی تنوعات فرهنگی پولینزی‌ها در جریان کاوش‌های خود در جزایر اقیانوسیه می‌پردازند، روزی خواهد رسید که باستان‌شناسان برای بررسی چگونگی پیشرفت بشر در فضا به مطالعه محوطه‌‌های فضایی بپردازند. او مطمئن بود که این‌گونه تحقیقات میدانی در آینده نزدیک صورت نخواهد گرفت، اما به ‌همان اندازه هم اطمینان داشت که چنین روزی بالاخره فرا می‌رسد.
امروز اما چنین روزی چندان هم دور به نظر نمی‌رسد. هر روز عده بیشتری اذعان می‌کنند که طولی نخواهد کشید تا ماجراجویان و گردشگران فضایی به ماه و مریخ سفر کنند. روس‌ها همین الان هم گردشگران بسیار ثروتمند را به ایستگاه‌های فضایی بین‌المللی می‌برند و پرتاب اخیر سفینه‌ای سه‌نفره توسط شرکت خصوصی اسکیلد کامپوزیت نشان‌گر آن است که امکان سفر‌های فضایی برنامه‌ریزی شده به زودی فراهم خواهد شد. محوطه‌ها و آثار باستان‌شناسی ارزشمند بسیاری در نتیجه کاوش‌های فضایی بشر در طول تاریخ در ماه و مریخ به وجود آمده است و پیش از آن‌که پای انسا‌ن‌ها به این سیارات باز شود باید نظام‌هایی برای محافظت از این میراث فرهنگی تدوین شود. در غیر این صورت باید خود را آماده کنیم تا روزی شاهد فروش تکه‌ تکه‌های آپولو ۱۱ روی سایت اینترنتی ای‌بی باشیم!
در سال ۱۹۹۹، شرکتی به نام لوناکورپ پیشنهاد اجرای ماموریتی را در کره ماه با استفاده از روبات‌ها مطرح کرد؛ ماموریتی که در محوطه ترنکوئیلیتی آغاز می‌شد و به سراغ محوطه‌های مختلف باستان‌شناسی در گوشه و کنار ماه می‌رفت: بقایای کاوش‌گر رنجر ۸، سفینه ساویور، محوطه‌ای که آپولو ۱۷ در آن بر روی ماه نشست و لوناخود، کاوش‌گر ناپدیدشده روس‌ها. این سفر فضایی که نشا‌نه‌هایی را در بیش از ۶۰۰ مایل از معروف‌ترین محوطه‌های کاوش شده کره ماه به جا می‌گذاشت به عنوان برنامه‌ای تفریحی آموزشی طراحی شده بود. محققان علاوه بر خطراتی که از سوی شرکت‌های سودجو متوجه این محوطه‌های باستان‌شناسی فضایی است به خطرات دیگری چون یادگاری برداشتن یا نمونه‌برداری‌های کنترل‌نشده علمی، شبیه آن‌چه که در کاو‌ش‌های مناطق دورافتاده قطبی روی داده است، اشاره می‌کنند.
سازگار - دانش آموز پیش دانشگاهی – دبیرستان رضویه

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان