سفر سبز با آهن سرد

با اشاره به اینكه ناچیز بودن قیمت فرآورده های نفتی در ایران نسبت به قیمت های جهانی باعث استفاده غلط و بی رویه وافراط در مصرف آن شده است، اتخاذ چنین سیاستی اقتصاد ایران را از یك منبع مهم درآمدی محروم كرده است.سیاست پرداخت یارانه انرژی و ناچیز بودن ارزش انرژی موجب شده كه محرومیت اقتصادی به سمت اكثریت مردم و منافع آن به كسانی كه از فرآورده های نفتی بیشتر استفاده می كنند میل نماید.
با اشاره به تاثیر سیاست های كلان اقتصادی در اختصاص بهینه منابع به بخش های حمل و نقل مزایای بخش حمل و نقل ریلی مورد توجه قرار گرفته شده و تاكید شده كه مزایای بخش حمل و نقل ریلی در بسیاری زمینه ها نظیر محیط زیست، مصرف سوخت و ایمنی در بلندمدت قابل مشاهده می باشد. این مزایا از آنجایی كه به روشنی غیرقابل مشاهده و نامحسوس هستند گاهی اوقات سبب كم توجهی دولت به راه آهن می گردد در حالی كه یك نگاه صحیح و عقلایی توسعه پایدار كشور را در گرو تحقق اهداف توسعه حمل و نقل ریلی جست وجو خواهد كرد.
به رغم سودآور بودن ظاهری بخش حمل و نقل جاده ای، گسترش و توسعه راه آهن در اغلب كشورها در دستور كار بسیاری از سیاستگذاران بخش حمل و نقل قرار می گیرد. منابع داخلی راه آهن ها با توجه به سنگین بودن حجم اعتبارات مورد نیاز طرح های توسعه ای قدرت لازم برای سرمایه گذاری های مورد نیاز را ندارد و به همین دلیل كمك های دولت تنها راه كمك و حمایت از راه آهن است. این توجه زمانی توجیه بیشتری دارد كه زیان های پنهان بخش حمل ونقل جاده ای را كه همه ساله از بعد مصرف سوخت، آلودگی محیط زیست و هزینه ناشی از سوانح به اقتصاد كشور وارد می كند مورد توجه قرار دهیم، ولی متأسفانه غیرواقعی بودن قیمت ها در بازار انرژی و استفاده از سوخت های ارزان در حمل ونقل جاده ای توان رقابت راه آهن را با بخش جاده ای كاهش می دهد. این در حالی است كه همه ساله زیان پنهان هنگفتی ناشی از این عوامل توسط بخش جاده ای بر اقتصاد كشور تحمیل می شود.
●مقایسه عملكرد راه آهن و جاده
با توجه به عملكرد تن كیلومتر دو بخش جاده ای و ریلی ملاحظه می شود كه سهم راه آهن در بخش بار نسبت به جاده به طور متوسط در سال ۸۲ برابر ۱۵ درصد و در بخش مسافر حدود ۱۴ درصد می باشد و در سال ۸۳ این سهم در حمل بار برابر ۱۴ درصد و در حمل مسافر برابر ۱۵ درصد بوده است.
در حالی كه نسبت به تناژ بار حمل شده سهم راه آهن در سال ۸۲ برابر ۱۲ درصد و سال ۸۳ معادل ۱۲ درصد و سهم راه آهن در حمل مسافر در سال ۸۲ برابر ۸ درصد و در سال ۸۳ برابر ۷ درصد بوده است. مطالب فوق با احتساب حمل بارنامه ای جاده می باشد.
●مقایسه مصرف سوخت در كامیون و راه آهن
برای بررسی مصرف سوخت و اقتصادی بودن حمل ونقل ریلی و جاده ای اگر مصرف سوخت یك كامیون ۲۰ تنی را كه از بندرعباس به تهران بار حمل می كند با یك رام قطار مقایسه كنیم و مصرف سوخت هر یك را مقایسه كنیم می توان تفاوت معنی دار و روشنی در این زمینه یافت.
براساس محاسبات این مركز مقدار مصرف سوخت توسط یك رام قطار از میزان مصرف یك كامیون در مقابل حمل بار مساوی اختلاف فاحشی دارد كه معادل ۱۷۸ هزار و ۸۰۰ لیتر است و ارزش ریالی آن معادل ۴۸۸ میلیون و ۱۲۴ هزار ریال است.
●مقایسه ایمنی در حمل و نقل
در سراسر جهان همه ساله بیش از ۵۰۰ هزار نفر در اثر حوادث رانندگی در جاده ها كشته و بیش از میلیون ها نفر زخمی یا معلول می شوند، حدود ۷۰ درصد قربانیان حوادث جاده ای ساكن كشورهای در حال توسعه اند. در حالی كه این مشكل در بسیاری از كشورهای توسعه یافته صنعتی روبه بهبود است، اوضاع در كشورهای روبه رشد روز به روز وخیم تر می شود.
مرگ ناشی از حوادث رانندگی در حال حاضر دومین علت عمده مرگ و میر در گروه سنی ۵ تا ۴۴ سال در بسیاری از كشورهاست. در حال حاضر سازمان بهداشت جهانی (WHO) این معضل را جزو مشكلات حاد تلقی می كند. هزینه ای كه به سبب بروز حوادث رانندگی، مشكل زا و فشار جدی اقتصادی در بسیاری از كشورهای در حال توسعه است، تاكنون در كشورهای جهان سوم چندان جدی گرفته نشده است و به رغم فشار سنگینی كه عوارض ناشی از حوادث رانندگی بر بخش های دارویی و پزشكی بسیاری از كشورهای فوق تحمیل كرده است، توجه و تلاش كافی برای بهبود ایمنی جاده ای صورت نمی پذیرد. نگران كننده ترین مسأله این است كه سیستم جمع آوری آمار و اطلاعات توسط مقامات ذیربط و مسئولان مربوطه ناكافی بوده و از دقت كم برخوردار می باشد. به طوری كه بسیاری از تصادفات به دلیل عدم گزارش سانحه، هرگز در آمار رسمی ثبت نشده است.
یك مقایسه علمی بین سیستم های حمل و نقل ریلی و جاده ای در رابطه با میزان تصادفات و آمار فوت شدگان نشان می دهد كه سیستم حمل و نقل ریلی به مراتب ایمن تر و ارزان تر و اقتصادی تر است.
در سال ۱۳۷۱ در سطح كشور ۲ هزار و ۶۲۷ فقره تصادف منجر به مرگ رخ داد كه طی آن ۳هزار و ۴۸۵ نفر كشته شده اند و در همین سال، ۳۵هزار و ۹۷۳ فقره تصادف منجر به جرح رخ داد كه ۵۱هزار و ۱۹۱ نفر مجروح شده اند. تعداد تصادفات منجر به خسارت ۱۳۱ هزار و ۵۲۶ فقره گزارش شده كه ۱۷۰ هزار و ۱۲۶ نفر دچار خسارت شده اند و شركت بیمه مركزی یك میلیارد و۴۹۲ میلیون ریال بدون احتساب معوقه پرداخت كرده است. آمار نشان می دهد كه بیشترین نرخ تصادفات مربوط به جاده های برون شهری بوده است.
براساس آمار منتشر شده از سوی معاونت حمل ونقل و ترافیك شهرداری تهران، در سال های ۷۰ الی ،۷۲ تصادفات وسایل نقلیه ۶ هزار و ۳۵۷ نفر كشته و ۲۳ هزار و ۸۴۵ نفر مجروح داشته است در حالی كه در همین مدت مشابه، تعداد كشته شدگان در تصادفات ریلی برابر ۲۱۲ نفر و تعداد مجروحان تصادفات ریلی ۲۴۷ نفر بوده است. در یك تحقیق جامع و گسترده كه توسط UIC برای۱۷ كشور اروپایی در سال ۱۹۹۵ انجام گرفت، اثبات شده است كه تصادفات و تلفات و خسارات ناشی از حمل و نقل جاده ای به مراتب بیشتر از حمل و نقل ریلی بوده است.

منبع : روزنامه همشهری