« جنبه های مختلف استراتژی ها »

● مقدمه
توانایی استراتژیها یکی از عوامل تأثیرگذار بر موفقیت و یا شکست استراتژی ها بوده و با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله به بررسی آن پرداخته شده است.
● استراتژی
استراتژی عبارت است تدابیر، طرح یا نقشه ای برای بهتر کردن وضع موجود یا واکنشی در برابر محیط در جهت ارضاء نیازها و خواسته‌های مشتریان. استراتژی عبارت است از طرح ، چشم انداز ، الگو ، ترفن د و یا موضع یک سازمان برای تحقق هدفها.
در فرآیند تدوین استراتژی، دو متغیر کلیدی از اهمیت خاصی برخوردارند، این دو متغیر عبارتند ار (۱) قدرت افراد و گزوهای تأثیرگذار بر روی استراتژی‌ها و (۲) عقلایی بودن فرآیند تدوین استراتژیها و عقلایی بودن فرآیند تدوین استراتژی بوسیله‌ آنها از اهمیت خاصی برخوردار است.
● ویژگیهای مختلف استراتژیها
استراتژیها دارای ویژگیهای مختلفی می باشند که برخی از این ویژگیها به شرح زیر است:
▪ خلاق و نوآور (کارآفرین) : افکار و اندیشه های جدید استراتژی ها و یا بکارگیری افکار و اندیشه های دیگران بوسیله آنها می تواند منشاء ایجاد استراتژیها و طراحی استراتژی باشد.
▪ تفکر سیستمی: کل نگری و داشتن تفکر سیستمی لازمه‌ شناخت جامع از سازمان بوده و طراحی استراتژی مناسب، از نتایج آن است. در مقابل آن، جزء نگری و اتخاذ استراتژیهای محدود به زمان و مکان خاص، می تواند ناهنجاری های سازمانی را بدنبال داشته باشد.
▪ مسئله محوری: مسئله محوری و موضوع محوری استراتژیها به مفهوم طراحی استراتژی در راستای موضوعات اساسی سازمان و جامعه و حل مسائل و مشکلات است.
▪ بدنبال بهبود مستمر خود: دانش، تخصص و روش تجزیه و تحلیل استراتژیها، بر کیفیت استراتژی های وضع شده بوسیله‌ آنها تأثیر گذاشته و به همین جهت لازمه‌ طراحی استراتژی مناسب بهبود مستمر استراتژیها، است.
▪ ریسک پذیری: ریسک گریزی استراتژیستها باعث می شود که استراتژیهای وضع شده مشابه استراتژیهای قبلی و یا اندکی مناسب تر بوده و در حد استراتژیهای تغییر باشد در صورتی که ریسک پذیری استراتژیها، جسارت و جرأت لازم برای تدوین و اجرای استراتژیهای متحولانه را بدنبال دارد.
▪ تحمل ابهام: نتیجه و حاصل اجرای استراتژیها، مبهم و نامشخص است و به همین جهت تحمل ابهام استراتژیها باید به اندازه کافی، زیاد باشد.
▪ شخصیت نوع A: افراد نوع A افرادی پرکار و در حال رقابت می‌باشند. در حالیکه افراد نوع B، محافظه کار و بدنبال تفریح و رفاقت می باشند و بدیهی است که استراتژیهای کارآمد از تلاش، بررسی و مطالعه عمیق، منتج می شود.
▪ کانون کنترل درونی : افرادی که کانون کنترل آنها درونی می باشد، موفقیت و شکست را در خود جستجو و خود را عامل ان می دانند. چنین افرادی، خود کنترل بوده و بدنبال بهبود استراتژیهای خود برای اصلاح سازمان و جامعه می باشند.
▪ با هوش: استراتژیستها افرادی با هوش می باشند. در یک طبقه بندی کلی، انواع هوش را می توان به هوش بین فردی، الگویی، تحلیلی، فیزیکی و موسیقی، طبقه بندی کرد. داشتن هوش الگویی و تحلیل قوی به استراتژیستها کمک می کند تا تحلیل درست و چارچوب ذهنی منسجو و دقیقی از سازمان و جامعه، مسائل و مشکلات آن، راه حلها و پیامدهای آنها داشته باشند.
▪ مشارکت جو: مشارکت جو بودن استراتزیستها به این نکته اشاره می کند که بسیاری از استراتژیها در محیطی مشارکت جویانه و برمبنای فکر و خرد جمعی شکل می گیرند.
مسئولیتهای استراتژیستها
در یک سازمان، استراتژیستها دارای مسئولیت های مختلفی می باشند که برخی از آنها به شرح زیر است:
▪ ایجاد تغییر: استراتژیستها، مسئولیت ایجاد تغییر در سازمان را بر عهده دارند. تغییر از وضعیت موجو به وضعیت مطلوب و بهبود مستمر.
▪ ایجاد تعهد و انگیزش: ایجاد تعهد و انگیزش در افراد سازمان و جامعه و مجریان در جهت اجرای استراتژیها از دیگر مسئولیتهای استراتژیستها، است.
▪ توازن بین ثبات و نوآوری: همه‌ افراد سازمان و جامعه، تحمل ایجاد تغییر و تحول و دگرگونی های عظیم را ندارند از این رو استراتژیستها باید بدنبال نوآوری در بهبود مستمر و در عین حال ایجاد تعادل و ثبات در سازمان و جامعه باشند.
● رفتار شخصی استراتژیستها
یکی دیگر از جنبه‌های استراتژیستها که بر طراحی استراتژی و اجرای آن تأثیر می گذارد، رفتار شخصی استراتژیستها است. در همین رابطه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ ارتباطات قوی: ارتباطات را می توان فرآیند ایجاد، انتقال و درک پیام، تعریف کرد. ارتباطات قوی به استراتژیستها کمک می کند تا افکار عمومی را بهتر شناخته و بصورت کاراتر و مؤثرتری بر روی آن تأثیر گذارند. در واقع ارتباطات قوی به استراتژیستها کمک می کند تا استراتژیهای خود را بهتر به سازمان و جامعه تفهیم نمایند.
▪ دوری از محافظه کاری و قاطعیت: محافظه کاری استراتژیستها مانع طراحی و اجرای استراتژیهای کارآمد و مؤثر را تسهیل می کند.
▪ تأکید بر اصول اخلاقی و مسئولیتهای اجتماعی: رعایت اصول اخلاقی و مسئولیتهای اجتماعی لازمع طراحی استراتژی مناسب بوده و بدون آن، اعتماد مجریان و مخاطبین از فرد استراتژی گذار، سلب می شود.
▪ کنترل کننده: استراتژیستها در قدم اول، خود کنترل بوده و سپس به دنبال کنترل و تنظیم جامعه و بازخور استراتژیهای خود در جهت شناسایی انحرافات و اتخاذ اقدامات اصلاحی می باشند.
تفاوتهای استراتژیستها
در یک رویکرد، منشاء استراتژی ها در سازمانها و جوامع مختلف، تفاوتهای استراتژیستهای این سازمانها و جوامع بوده و تفاوتهای استراتژیستها به جنبه های زیر مرتبط می شود:
▪ از نظر ارزشها و نگرشها: ارزشها بایدها و نبایدهای اخلاقی است که در بلند مدت ثابت می باشند و نگرشها ، احساس و نظر یک فرد در خصوص موضعی خاص می باشند.
▪ توجه به مسئولیت اجتماعی: به نظر رالف نادر مسئولیت اجتماعی سازمانها بسیار سنگین بوده و مقدم بر سودآوری است و در برابر او به نظر میلتون فریدمن تعهدات سازمانها در برابر جامعه در حدی است که قانون تعیین کرده و بدون داشتن سود نمی‌توان از عهده هیچ مسئولیت اجتماعی برآمد.
▪ ریسک پذیری: مسلماً ریسک پذیری یا ریسک گریزی استراتژیستها بر طراحی استراتژی آنها تأثیر می گذارد.
▪ توجه به سودآوری: توجه به سودآوری و یا عوامل دیگری نظیر مشتری گرایی، روابط انسان گرایی و یا تحقیق و توسعه گرایی می تواند منشاء تفاوت استراتژیها باشد.
▪ توجه به هدفها: توجه به هدفهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، می تواند منشاء تفاوت استراتژیهای استراتژیستها باشد.
▪ رعایت اصول اخلاقی: از نظر رعایت اصول اخلاقی، استراتژیستها با یکدیگر تفاوت دارند. بزعم استیفن رابینز برخی در حد بندگی بوده و از ترس و یا بخاطر منافع اصول اخلاقی را رعایت می کنند. برخی در حد عرف بوده و سعی می کنند به عرف جامعه احترام گذاشته و آن را رعایت کنند و برخی در حد اجتهاد بوده و اصول اخلاقی خود را رعایت می کنند.
● دانش و مهارتهای استراتژیستهای
دانش و مهارتهای استراتژیستها، آنها را در امر طراحی استراتژی یاری می بخشد. بزعم فرد دیوید، استراتژیستها حداقل باید در مدیریت استراتژیک و مدیریت منابع انسانی، مهارت داشته باشند.
● نتیجه
موفقیت و یا شکست استراتژیها به نحوه و فرآیند تهیه و تدوین آنها بوسیله استراتژیستها بستگی دارد و جنبه های مختلف استراتژیستها شامل ویژگیهای مختلف استراتژیستها، مسئولیتهای استراتژیستها، رفتار شخصی استراتژیستها، تفاوتهای استراتژیستها، دانش و مهارتهای استراتژیستها بر این فرایند تأثیر گذاشته و با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله به بررسی آن پرداخته شده است.

نویسنده: دکتر وحید ناصحی فر عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
منابع
۱. David, Freed. R, (۱۹۹۵), "Concepts of Strategic Management", Prentice- Hall.
۲. David, Freed. R, (۱۹۹۵),"Strategic Management", Prentice- Hall.
۳. Robbins, Stephen, (۱۹۹۸), "Organization Behavior", Prentice- Hall.

منبع : نشریه میثاق مدیران