فیزیولوژی ماساژ و فوائد آن

برای فهم بهتر فوائد ماساژ، ابتدا باید بدانیم که چگونه بدن از لحاظ فیزولوژیک ماساژ را تجربه می‌کند؟
● پاسخ‌های مکانیکی و واکنشی به ماساژ
انجام ماساژ سبب ایجاد دو نوع پاسخ در بدن می‌شود:
▪ پاسخی مستقیم و ناشی از فشار یا نیروی وارده که پاسخ مکانیکی نام دارد.
▪ پاسخی که به تحرک سیستم عصبی داده می‌شود و پاسخ واکنشی یا رفلکسی نامیده می‌شود.
این دو نوع پاسخ به هم بستگی بسیار دارند و اغلب به‌صورت هم‌زمان اتفاق می‌افتد.
● پاسخ مکانیکی
پاسخ مکانیکی در نتیجهٔ فشار و دامنهٔ حرکتی به‌وجود می‌آید. در حین عمل ماساژ، بافت کشیده و مالانده می‌شود و تحت فشار قرار می‌گیرد. مثال‌هائی از پاسخ‌های مکانیکی را می‌توان به‌صورت افزایش جریان خون، کاهش تورم و از بین بردن بافت اسکار ذکر کرد.
● پاسخ واکنشی
پاسخ واکنشی شامل افزایش قطر عروق خونی، کاهش فشار خون و آرام شدن عمومی بدن می‌باشند.
● فوائد ماساژ
فشار ماساژ و پاسخی که در بدن ایجاد می‌کند، توانائی اثرگذاری فیزیولوژیک بر سیستم‌های گردش خون اسکلتی (هم‌بند) پوششی، تنفسی و تناسلی، عضلانی، دفاعی، عصبی و گوارشی دارد.
● سیستم قلبی ـ عروقی
۱) ماساژ عمیق با تسهیل مکانیکی بازگشت خون وریدی به قلب، سبب بهبود گردش خون در بدن می‌شود. در ناحیه تحت فشار، وریدها تخلیه می‌شوند و نسبت به ناحیه مجاور خود مقاومت کمتری خواهند داشت. لذا پذیرای جریان خون بیشتری خواهند شد. دریچه‌های موجود در وریدها از بازگشت جریان خون از قلب جلوگیری خواهند کرد. دست‌های یک ماساژور مانند قلب دوم عمل می‌کند و سبب افزایش جریان خون، تنها در ناحیه تحت ماساژ می‌شود. بدن با اتساع رفلکسی عروق خونی به ماساژ، سه برابر بیش از زمان استراحت است. ماساژ ترشح بافتی هیستامین و استیل کولین را تحریک می‌کند. آنها نیز باعث اتساع عروق و پرخونی در ناحیه مربوط می‌شوند.
۲) با بهبود در گردش خون، دسترسی به مواد مورد نیاز سلولی مثل موادمغذی و اکسیژن تسهیل و دفع مواد زائد تسریع می‌شود.
ماساژ روی بستر مویرگی هم اثر می‌گذارد. از آنجا که تمام این بسترها در یک زمان فعال نیستند (به‌خصوص در نواحی ذخیره چربی) نواحی غیرفعال هم تحت‌تأثیر واقع خواهند شد.
۳) فشار خون به‌علت استاع مویرگ‌ها به‌طور موقتی کاهش می‌یابد. افزایش نفوذ‌پذیری دیواره مویرگی ناشی از تحریک اعصاب و ازوموتور و آزاد شدن واسطه‌های موضعی متسع‌کننده عروق است. این اثرات حدود ۴۰ دقیقه پس از جلسه ماساژ نمود می‌یابد.
۴) ماساژ به‌طور موقتی حجم ضربه‌ای سیستولی را افزایش می‌دهد. با کاهش فعالیت سیستم سمپاتیک، ضربان قلب کاهش می‌یابد، لذا بطن‌ها فرصت بیشتری برای پر شدن خواهند داشت.
۵) تعداد گلبول‌های قرمز خون و توانائی حمل اکسیژن توسط آنها طی ماساژ افزایش می‌یابد، زیرا این عمل سبب آزادسازی بیشتر گلبول‌های قرمز از طحال و ریخته‌شدن خون به گردش خون عمومی و نیز فعال‌سازی بسترهای مویرگی فاقد عملکرد خواهد شد.
۶) تعداد گلبول‌های سفید خون در مویرگ متعاقب ماساژ افزایش می‌یابد. بدن، ماساژ را به‌عنوان میکروتروها در نظر می‌گیرد و سلول‌های سفید بیشتری را وارد گردش خون می‌کند. این افزایش، بدن را در مقابل ابتلاء به بیماری‌ها مقاوم‌تر می‌کند.
۷) ماساژ، مانع کم‌خونی عضو می‌شود، حالتی که به‌نظر می‌رسد عامل اصلی ایجاد درد عضلانی باشد.
● سیستم لنفاتیک
۱) ماساژ با ایجاد تحریک در گردش لنفاوی، سبب کاهش خیز لنفاوی می‌شود و به دفع مواد زائد از سیستم کمک می‌کند. لنف مایعی چسبناک است که به آهستگی در سیستم‌ طی مسیر می‌کند. جریان لنفاوی وابسته به نیروهای مکانیکی است، همانند فشاری که به دیوارهٔ عروق لنفاوی در جریان انقباض عضلانی و تنفس وارد می‌شود.
۲) در بیماران مبتلا به ایدز وجود سلول‌های natural killer و فعالیت آنان در حین ماساژ افزایش می‌یابد.
● بافت پوششی
۱) ماساژ باعث تحریک غدد سباسه پوست می‌شود و ساخت سبوم را افزایش می‌دهد. این افزایش، در بهبود ساختمان و قوام پوست مؤثر می‌باشد. به‌نظر می‌رسد که ماساژ در بهبود نمای ظاهری پوست هم نقش داشته باشد.
۲) با افزایش جریان خون، ماساژ سبب فزونی تعریق نامحسوس می‌شود.
۳) با ایجاد گرما و افزایش جریان خون ماساژ باعث تحریک وازوموتور در پوست می‌شود. افزایش جریان خون باعث رسیدن موادمغذی بیشتری به بدن می‌شود.
● سیستم عصبی
۱) ماساژ، گیرنده‌های حسی را فعال می‌کند و سبب تحریک سیستم عصبی می‌شود. حرکات آهسته، ریتمیک و کم‌فشار، آرام‌کننده اعصاب هستند، زیرا سبب تحریک کمی می‌شوند. حرکات شدیدی که در مدت زمان کوتاه اعمال شوند، باعث تحریک زیاد اعصاب می‌شوند.
۲) مطالعات نشان داده‌اند که اگر فردی دو بار در هفته و هر بار به مدت ۱۵ دقیقه تحت ماساژ باشد، با افزایش فعالیت موج دلتا و کاهش فعالیت موج بتا در نوار مغزی روبه‌رو خواهد بود.
۳) ماساژ سبب تحریک سیستم پاراسمپاتیک می‌شود، لذا موجب کاهش بی‌خوابی و منظم‌سازی الگوی خواب و آرام‌بخشی عمومی بدن خواهد بود.
۴) ماساژ باعث کاهش سطح استرس هورمون‌هائی مثل کورتیزول و نوراپی‌نفرین می‌شود. از طرف دیگر، با تحریک ساخت دوپامین و یروتونین، باعث کاهش استرس و افسردگی خواهد شد.
● سیستم عضلانی
۱) ماساژ، به رفع سفتی عضلانی و اسپاسم و نیز محدودیت حرکتی کمک خواهد کرد. با عمل ماساژ و فشار مستقیم روی ناحیه ماساژ، پیام‌های طویل شدن به سیستم اعصاب مرکزی می‌رسد. در نتیجه، ایجاد بافت عضلانی نرم‌تر می‌باشد.
۲) ماساژ با افزایش جریان خون عضلات، سبب رسیدن اکسیژن و موادغذائی بیشتر به آنها می‌شود که در عوض، از خستگی و درد عضلانی پس از انجام ورزش خواهد کاست به‌علاوه، سبب دفع سریع‌تر مواد زائد از عضله خواهد شد.
● بافت هم‌بند (بافت‌های استخوانی و نرم)
۱) خصوصاً اگر روی شکستگی استخوانی پایدار ماساژ انجام پذیرد، باعث افزایش احتباس موادمغذی مثل نیتروژن، گوگرد و فسفر در استخوان‌ها می‌شود. در هنگام شکستگی استخوان، بدن در اطراف محل شکستگی، شبکه‌ای از عروق خونی جدید ایجاد می‌کند. به‌نظر می‌رسد که ماساژ موضعی سبب افزایش جریان خون در محل و در نتیجه رسوب خواهد شد.
۲) به‌طور نظری، ماساژ سبب هموار کردن گلبول‌های چربی در زیر پوست می‌شود، در نتیجه این بافت صاف‌تر و نرم به‌نظر می‌رسد.
این گلبول‌ها سبب می‌شوند که فرو رفتگی‌های کوچکی در زیر پوست ایجاد شوند البته ماساژ باعث کاهش تعداد این گلبول‌های چربی نمی‌شود، بلکه به‌طور موقتی در شکل و نحوه قرارگیری آنان تغییر ایجاد می‌کند.
۳) ماساژ عمیق سبب جابه‌حائی چسبندگی و نظم‌یابی مجدد بافت اسکار می‌شود. در صورتی‌که محدودیت حرکت مفصل در اثر ایجاد چسبندگی‌های اطرافش باشد، ماساژ به بازیابی حرکات طبیعی و بدون درد آن مفصل کمک خواهد کرد.
● سیستم تنفسی
۱) ماساژ از راه کاهش تحریک سیستم عصبی سمپاتیک، باعث کاهش تعداد تنفس می‌شود.
۲) با آزادسازی و شل کردن عضلات تنفسی ماساژ می‌تواند سبب افزایش ظرفیت حیاتی و بهبود کارکرد ریوی شود.
● سیستم گوارشی
۱) ماساژ سبب افزایش فعالیت پرسیتالیک روده‌ها و لذا باعث کاهش گاز روده‌ای می‌شود.
۲) با توجه به اینکه مسیر انجام ماساژ مشابه جریان روده‌هاست (مطابق حرکت عقربه‌های ساعت) می‌تواند به تخلیه کردن و جلوگیری از ایجاد یبوست کمک کند.
۳) ماساژ با تحریک سیستم پاراسمپاتیک، باعث تسهیل هضم می‌شود.
● اثرات روانی
۱) ماساژتراپی با کاهش استرس و اضطراب، باعث آرام‌سازی بدن و روان می‌شود.
۲) بیماران مبتلا به اختلال توجه بیش‌فعالی با کمک ماساژ، بهبود وضعیت چشم‌گیری نشان داده‌اند.
۳) در اثر آرامش بدن و تحریک پوستی، ماساژ سبب ایجاد حس خوب بودن و اطلاع کافی از اوضاع بدن و تصور فرد از خود می‌شود.
۴) افراد سالمندی که از ماساژ بهره گرفته‌اند، اظهار داشته‌اند که حس اعتماد به‌نفس بالاتری یافته‌اند و شیوهٔ زندگی‌شان بهینه شده است.
۵) بعد از ۵ هفته ماساژ درمانی و هر هفته دو جلسه، افراد مبتلا به افسردگی بالینی با کاهش اضطراب و افسردگی مواجه شده‌اند.
۶) بسیاری افراد پس از یک روز کاری پراسترس، با انجام ماساژ به انرژی دوباره‌ای دست یافته‌اند.

مظاهر کیادلیری، عضو کلوپ ماساژ ایران

منبع : مجله دنیای ورزشهای آبی