راهکارهای پیاده‌سازی یک برنامه مدیریت انرژی کارا

مدیریت انرژی عبارت است از برنامه‌ای سازمان یافته جهت كنترل و استفاده منطقی از انرژی، كاهش تلفات به حداقل ممكن و افزایش بازده سیستم.
ضمن اجرای یك برنامه صرفه‌جویی انرژی می‌توان به كاهش در هزینه تولید دست یافت، به طوری كه این كاهش هزینه منجر به كاهش سایر هزینه‌ها، از جمله: هزینه‌های مواد، تجهیزات، استهلاك، ملزومات و مانند آن می‌شود و این در گرو حل مشكلات فنی است. در این میان گاه لازم است از جایگزینی تجهیزات با راندمان بالا و نیز تجهیزات
به روز به جای تجهیزات فرسوده استفاده شود.
به طور كلی سه اقدام بنیادی می‌توان برای صرفه‌جویی دائم انرژی در نظر گرفت كه عبارتند از:
جلوگیری از استفاده نادرست و غیرمنطقی از حاملهای انرژی ، جلوگیری از نشت كردن و جلوگیری از اتلاف انرژی.
در این مقاله هدف بررسی مشكلات موجود در ارتقای صرفه‌جویی انرژی، چگونگی بررسی وضعیت فعلی انرژی در یك سیستم و در انتها ارائه راهكارهای مناسب برای ارتقای صرفه‌جویی انرژی جهت دستیابی به یك برنامه مدیریت انرژی كارا است.
●مشكلات موجود در ارتقای صرفه‌جویی انرژی:
۱- مشكلات شخصی،
۲- مشكلات تجهیزات، ۳- مشكلات تولید، ۴- مشكلات مدیریتی كه در ادامه هر یك به تفصیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت:
●مشكلات شخصی:
این مشكلات در نتیجه عدم شناخت و آگاهی لازم در زمینه صرفه‌جویی انرژی بوجود می‌آید، بدین معنی كه برای صرفه‌جویی انرژی در افراد هیچ انگیزه‌ای وجود ندارد.
●مشكلات تجهیزات:
این مشكلات را می‌توان ناشی از: ”عدم شناخت و نداشتن اطلاعات كافی و مناسب از هزینه مورد نیاز برای صرفه‌جویی انرژی (نداشتن دید اقتصادی)“، ”دارا نبودن تجربیات لازم در ارتباط با برنامه‌های مدیریت انرژی“، ”عدم تطبیق ظرفیت تجهیزات و دستگاهها با عملیات مربوطه“ و ”كاهش عملكرد تجهیزات و دستگاهها با درنظر گرفتن فرسودگی، بازیافت انرژی حرارتی، عایق‌بندی گرمایی و مانند آن“ دانست.
●مشكلات تولید:
در این مورد می‌توان به مواردی از قبیل: استفاده بیش از میزان تئوری از انرژی جهت دستیابی به كیفیت هرچه بالاتر و عدم تطبیق ظرفیت تجهیزات با عملیات مربوطه و وضعیت فعلی انرژی اشاره كرد.
●مشكلات مدیریتی:
۱- عدم آموزش تكنیكهای صرفه‌جویی انرژی، ۲- نداشتن فعالیت كافی به دلیل عدم وجود استانداردها و قوانین مناسب در زمینه مدیریت انرژی، ۳- عدم انجام فعالیت لازم در زمینه مدیریت انرژی به دلیل عدم شناخت تجهیزات.
●اصول مدیریت انرژی:
- خرید حاملهای انرژی از قبیل: برق، گاز، آب و مانند آن با مناسب‌ترین و پائین‌ترین قیمت ممكن.
- سرمایه‌گذاری لازم در زمینه مدیریت انرژی همراه با استفاده درست و منطقی از آن و جلوگیری از اتلاف صورتهای گوناگون انرژی
- به كارگیری تكنولوژیهای مناسب و به جا در هر بخش از صنعت
۴- ابزارهای مدیریت انرژی:
اتخاذ روشهایی برای كاهش تلفات انرژی، ارزیابی میزان انرژی صرفه جویی شده، تخمین سود
حاصله از اعمال تغییرات ناشی از اجرای برنامه مدیریت انرژی، انجام ممیزی انرژی.
برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و رعایت اصول آن باید ۱۰ گام برداشته شود و تمامی افراد سازمان برای پیشبرد اهداف برنامه مدیریت
انرژی با یكدیگر تعامل و همكاری لازم را داشته باشند.
این ۱۰ گام عبارتند از: ۱- تعیین هدف مناسب ‌۲- برنامه‌ریزی مناسب و تمام عیار برای پیشرفت كار ۳- تعیین موقعیت فعلی مصرف انرژی در سیستم مربوطه ۴- انجام ملاحظات اقتصادی ۵- تعیین ایده‌ها و اندیشه‌های متنوع
۶- تجزیه و تحلیل و مقایسه
۷- ارزیابی اندیشه‌ها ۸- اجرای ایده نهایی ۹- بررسی نتیجه ۱۰- اعمال محدودیتهایی بر حوزه توسعه.
یكی از گام‌های اساسی كه باید در زمینه صرفه‌جویی انرژی برداشته شود و با عنوان گام سوم مطرح شده است، عبارت است از: ”تعیین موقعیت فعلی مصرف انرژی در سیستم مورد نظر“. بدین معنا كه باید از وضعیت فعلی انرژی در سازمان اطلاع یافت و دانست كه بیشترین مصرف انرژی در كجاست؟ چه صورتی از انرژی مصرف می‌شود؟ در چه مكانی، به چه مقدار و به چه روشی مصرف می‌شود؟ و نیز در چه محلی اتلاف انرژی وجود دارد؟
برای ارتقای برنامه‌های صرفه‌جویی انرژی باید برنامه‌های توسعه را با افكاری گسترش داد كه حلال مشكلات هستند و در این رابطه باید از اعداد و جداول و نمودارها بهره گرفت.
●روشهای بررسی وضعیت فعلی انرژی:
تعیین نوع اطلاعاتی كه باید جمع‌آوری گردد، طرح برنامه مناسب
در ارتباط با نوع و روند كار،
گردآوری اطلاعات مبتنی بر حقایق،
خلاصه كردن نتایج حاصل از جمع‌آوری اطلاعات به صورت ارقام و جداول، مشخص كردن نكات مهم.
بنابراین برای تعیین وضعیت فعلی انرژی در یك سیستم باید ابتدا اطلاعات لازم در زمینه تجهیزات، كارگران، روشها، وسایل و سیستم‌های روشنایی، گرمایش، سرمایش و توان مكانیكی و مانند آن جمع‌آوری شود، سپس منابع اتلاف انرژی مشخص‌شده، میزان مصرف و اتلاف انرژی محاسبه شود، انرژی مورد نیاز و انرژی مصرف شده تعیین، وظایف
هر واحد مشخص شده و نقشه‌ای از مصرف انرژی ترسیم و جریان تولید محصولات در سیستم مشخص شود.
بنابراین باید با بررسی وضعیت سازمان چشم‌اندازی به آینده داشت و وضع كنونی انرژی را با وضع آتی آن مقایسه كرد، از میزان انتظارات مدیر مربوطه آگاهی یافت و با تعیین سطح تقاضای موجود و آتی یك نقطه اثر مناسب برای صرفه‌جویی انرژی در نظر گرفت.
به طور كل وضعیت فعلی انرژی را می‌توان از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داد:
۱- از دیدگاه خرید (مقدار انرژی خریداری شده)
۲- از دیدگاه مصرف (مقدار انرژی مصرف شده)
●راهكارهای ارتقای مدیریت انرژی:
برای داشتن یك برنامه مدیریت انرژی كارا باید به موارد ذیل توجه شود:
تهیه و تدوین روشهای مناسب مدیریت انرژی از قبیل: دستورالعملها و استانداردهای خاص، ایجاد پشتوانه قانونی جهت اجرای برنامه مدیریت انرژی، آموزش و آگاه‌سازی كاركنان در سازمان، ایجاد انگیزه در كاركنان، جلب مشاركت مدیریت رده بالای سازمان، دریافت نقطه نظرات مدیریت ارشد سازمان و انتقال آن به افراد رده پائین، تخصیص منابع مالی برای پیشبرد برنامه‌های مدیریت انرژی، استفاده از روشهای تبلیغاتی از قبیل: تهیه بروشور، روزنامه‌ها، آگهی‌های تبلیغاتی و فیلمهای ویدئویی، تهیه گزارشات ملموس از پیشرفتهای صرفه‌جویی انرژی، انجام ممیزی انرژی، معرفی و تشویق كاركنانی كه در سازمان در زمینه صرفه‌جویی انرژی مشاركت فعالیت داشته‌اند، تهیه گزارش از میزان صرفه‌جویی مالی حاصل از اجراء برنامه مدیریت انرژی، تاكید بر اهمیت مساله كارایی انرژی در فرهنگ و روش شركت به طوری كه اجراء روشهای برنامه مدیریت انرژی به صورت جزء لاینفك كارهای روزمره افراد در سازمان درآید.

مأخذ: مبانی صرفه‌جویی و اصول مدیریت انرژی –
سال ۸۴- سازمان بهره‌وری انرژی ایران

منبع : خبرگزاری ایسنا