نگاهی به قانون انتخابات

رد صلا‌حیت گسترده (بیش از ۳۰۰۰ نفر) توسط هیات‌های اجرایی لزوم نگاه به قانون انتخابات را برای همگان بیشتر می‌کند. قانون انتخابات مجلس شورای اسلا‌می سرنوشتی جالب دارد و در اکثر ادوار مجلس نمایندگان در روزهای پایانی یا قانون را اصلا‌ح - البته بخوانید محدود - می‌کنند و یا مثل دوره هفتم به تفسیر قانون مجلس ششم می‌پردازند و با طرحی دوفوریتی درصدد تعریف، عکس و هرگونه آگهی تبلیغاتی و پوستر برمی‌آیند تا عکس و پوستر را از فعالیت تبلیغاتی حذف کنند تا چهره شهر زیبا باقی بماند، اما مردم با تحمل یک هفته نازیبایی شهر آن هم چهار سال یکبار قادر نباشند چهره نماینده خود را بشناسند و با دقت بیشتر پای صندوق‌های رای بروند.
در قانون انتخابات سه ماده مربوط به شرایط انتخابات و انتخاب‌شوندگان می‌باشد، نخست ماده ۲۸ که مقرر می‌دارد.
انتخاب‌شوندگان هنگام ثبت‌نام باید دارای شرایط زیر باشند:
۱) اعتقاد و التزام عملی به اسلا‌م و نظام مقدس جمهوری اسلا‌می ایران
۲) تابعیت کشور جمهوری اسلا‌می ایران
۳) ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولا‌یت مطلقه فقیه
۴) حداقل مدرک فوق‌دیپلم و یا معادل آن
۵) نداشتن سوء شهرت در حوزه انتخابیه
۶) سلا‌مت جسمی در حد برخورداری از نعمت بینایی، شنوایی و گویایی
۷) حداقل ۳۰ سال سن تمام و حداکثر ۷۵ سال تمام
ـ تبصره ۲ - کسانی که سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلا‌می را دارند، از شرط مذکور در بند (۴) مستثنی هستند.
ظرافت ماده ۲۸ در این است که نمایندگان باید دارای شرایطی باشند و این همان اشکال جامعه حقوقی با نظریات شورای نگهبان است که نمی‌تواند در این موارد احراز به اصطلا‌ح صلا‌حیت کند، زیرا امور موضوع ماده ۲۸ به دو بخش تقسیم می‌شوند. نخست اموری که باید از مراجعی استعلا‌م شود یا مدارک آن ارائه شود. مثلا‌ حداقل داشتن مدرک فوق‌دیپلم یا داشتن ۳۰ سال سن یا برخورداری از سلا‌مت جسمی، دومین مورد مسائلی می‌باشند که باید اصل استصحاب را وارد دانست. وقتی تنها با گفتن شهادتین پیامبر اسلا‌م می‌پذیرفت که فرد مشرک، اسلا‌م آورده است و تنها شهادتین برای اسلا‌م‌آوردن کافی بود. چگونه می‌توان غیر از ابراز اینکه پایبند به اسلا‌م و نظام و معتقد به قانون اساسی باشیم، از کسان دیگری این مطالب را نسبت به کاندیداها پرسید. جالب است که عمر اعضای تحقیق هیات‌های اجرایی عمدتا از عمر خدمات دولتی و سوابق انقلا‌بی کاندیداها کمتر است.
شورای نگهبان در این‌باره برای خود اختیاراتی بیش از متن و روح قانون در نظر گرفته است. نخست اینکه درصدد احراز موارد برآمد. به‌نظر من این اختیاری است فراقانونی، نه اصل ۹۹ قانون اساسی این را می‌گوید و نه ماده ۲۸ قانون انتخابات، ظاهرا شورای نگهبان دو نوع ردصلا‌حیت برابر این ماده داشته است. نخست اینکه فرد متقاضی از شناخت لا‌زم برای شورای نگهبان برخوردار نیست و اعلا‌م می‌دارند شما احراز صلا‌حیت نشوید. به‌راستی مردم حوزه انتخابیه باید با رای خود فرد را بشناسند یا اعضای هیات‌های نظارت و اجرایی و شورای نگهبان، به دومین رد صلا‌حیت برمی‌گردد به افراد شناخته شده، این افراد به لحاظ مسوولیت‌های خود یا سوابق نمایندگی در مجلس و گذشتن از فیلتر شورای نگهبان افرادی شناخته‌شده می‌باشند. این بار بندهای یک و سه ماده ۲۸ است که مهر رد صلا‌حیت را بر پیشانی افراد شناخته‌شده می‌زند. ۲۰ نفر از نمایندگان فعلی مجلس که سوابق بعضا چنددوره‌ای نمایندگی مجلس را دارند، رد صلا‌حیت شدند. شاید غم‌نامه رد صلا‌حیت‌ها آن هم به استناد بندهای یک و سه ماده ۲۸ علا‌وه بر مدیران اجرایی و نمایندگان مجلس، این باشد که افرادی مانند - کیان ارثی و قدرت‌ا... علیخانی را به اتهام عدم اعتقاد و التزام به اسلا‌م و نظام مقدس جمهوری اسلا‌می و وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولا‌یت فقیه ردکرده باشد، به یقین تاریخ ردشدن این دو نفر را هیچ‌گاه فراموش نمی‌کند، کما اینکه ردشدن یکی از اعضای سابق شورای نگهبان که خود صیاد بود و این بار صید شد؛ عباسی فرد.
دومین ماده که طولا‌نی‌ترین ماده هم هست، ماده ۲۹ انتخابات می‌باشد. این ماده در دو بند و چهار تبصره تنظیم شده است. بند اول ۲۷ شغل اجتماعی را به‌مناسبت شغل خود محروم از انتخابات نموده است، مانند اعضای شورای نگهبان و رئیس‌جمهور و وزرا و دیگر پست‌هایی که اعلا‌م شده است.
دومین گروه کسانی هستند که اگر در فرصتی قبل از ثبت‌نام از سمت خود استعفا کرده باشند که شامل ۱۰ گروه صورت می‌گردد. با این ماده و تبصره‌های آن هم کاری نداریم، در واقع جنبه اعلا‌می دارد. آخرین ماده هم ماده ۳۰ قانون انتخابات است. برابر این ماده افراد به‌تبع اعمال یا محکومیت‌هایی که دارند و در سوابق آنان موجود است، از شرکت در انتخابات محروم می‌باشند. مثلا‌ کسانی که در جهت تحکیم مبانی رژیم سابق نقش موثر داشته‌اند، با محکومین به ارتداد به حکم محاکم صالحه قضایی. هرچند قانون اصلا‌ح دو ماده و الحاق یک ماده و یک تبصره به قانون مجازات اسلا‌می مصوب ۱۳۷۷ برای افرادی که محکوم شده‌اند، مرور زمان در نظر گرفته و کسانی که از حقوق اجتماعی محروم شده‌اند و این سلب حق به موجب قانون یا حکم دادگاه باشد. حال باید دید چگونه برابر قانون انتخابات سوابق افراد بررسی می‌شود، می‌دانیم که هیات‌های اجرایی توسط وزارت کشور و هیات‌های نظارت توسط شورای نگهبان تشکیل می‌شود، برابر ماده ۴۸ قانون انتخابات وزارت کشور و شورای نگهبان پس از وصول مشخصات داوطلبان، روزانه لیست کامل آنان را تهیه کرده و به‌منظور بررسی سوابق آنان در رابطه با صلا‌حیت‌های مذکور در این قانون به
۱) وزارت اطلا‌عات
۲) دادستانی کل کشور
۳) سازمان ثبت احوال کشور
۴) اداره تشخیص هویت و پلیس بین‌الملل در مرکز ارسال می‌دارد، مراکز مزبور موظفند ظرف پنج روز نتیجه بررسی را با دلیل و سند به وزارت کشور و شورای نگهبان اعلا‌م کنند.
باید دید چگونه به گفته پورمحمدی، وزیر کشور در این مدت به یقین قاطع رسیدند.
پورمحمدی اضافه کرد: ممکن است براساس برخی گزارش‌هایی که به صورت تاییدنشده به دست هیات‌های اجرایی رسیده باشد، صلا‌حیت کسی احراز نشده که این موضوع در بررسی‌های آتی رسیدگی می‌شود (کیهان پنجشنبه) و یا اینکه... پورمحمدی با اشاره به تعداد زیاد استعلا‌م‌هایی که از مراجع ذیصلا‌ح چهارگانه آمده است، مراجع استعلا‌می شاید برای بیش از ۵۰ درصد داوطلبان پاسخ دادند و ما موظف بودیم این استعلا‌م‌ها را به هیات‌های اجرایی ارسال کنیم. (کیهان پنجشنبه) ملا‌حظه می‌شود تمامی افرادی که منطبق با بندهای یک و ۳ و ۵ ماده ۲۸ قانون انتخابات ردصلا‌حیت شدند، به استناد گفته وزیر کشور هیچ استدلا‌لی از مراجع چهارگانه که مبنای رد صلا‌حیت آنان باشد نیامده است، زیرا ردصلا‌حیت این افراد مربوط به سوابق سوء آنان نبوده است، بلکه با نگاه جناحی هیات‌های اجرایی صورت گرفته است. نمی‌دانم این هیات‌های اجرایی از کجا برای خود واژه احراز صلا‌حیت را قائل می‌باشند. هیات‌های اجرایی تنها مجری ماده ۴۸ قانون انتخابات می‌باشند نه قاضی رای‌دهنده احراز یا عدم احراز صلا‌حیت افرادی که سوابق سویی ندارند. ظاهرا حکایت ضرب‌المثل به مرگ گرفتن تا به تب راضی باشند در این دوره به وسیله هیات‌های اجرایی در مورد کاندیداها مصداق پیدا کرده است، زیرا پورمحمدی گفته است: درباره احتمال تایید برخی داوطلبان رد صلا‌حیت‌شده در مراحل بعدی بررسی صلا‌حیت، اظهار امیدواری کرد این اتفاق بیفتد. (کیهان پنجشنبه) یا رازینی، رئیس هیات نظارت بر انتخابات تهران می‌گوید: آیت‌ا... جنتی، دبیر شورای نگهبان و دیگر مسوولا‌ن ذی‌ربط نیز گفته‌اند مبنای احراز صلا‌حیت برای نمایندگی است. ما می‌خواهیم افرادی را به مردم معرفی کنیم که صلا‌حیتشان برای مسوولیت نمایندگی احراز شده است. رازینی افزود: صلا‌حیت همه کسانی که احراز شده‌اند یکسان نیست و سطوح مختلفی چه از لحاظ سوابق اجرایی، علمی، تجربه و مسائل مختلف دارد که مردم باید در انتخابات، برترین‌ها و حداکثری‌ها را انتخاب کنند. وی تاکید کرد: ما اگر حداقل شرایط را احراز کنیم، افراد را تایید می‌کنیم. (کیهان، پنجشنبه، چهارم بهمن) هیچ فردی گویاتر از رازینی اصل مطلب تایید یا رد صلا‌حیت کاندیداهای دوره هشتم را بیان نکردند. خواندن دوباره گفته‌های ایشان را خواستارم.

نعمت احمدی

منبع : روزنامه اعتماد ملی