نقش صبحانه در سلامت دانش‌آموزان

انتخاب نوع غذا و مهارت غذا خوردن، با وضعیت جسمی و روانی كودك در ارتباط است. ذائقه و طعم‌هایی كه كودك به آن عادت دارد، نتیجه یك سری الگوهای رفتاری و مصرفی خانواده است كه بر انتخاب كودك تاثیر مستقیم دارد و می‌تواند سلامت جسمی و روحی او را تحت تاثیر قرار دهد. به‌طور مثال، اگر غذاهای پخته شده در خانواده روغن زیادی داشته باشد، كودك همیشه تمایل بیشتری به مصرف و انتخاب اینگونه مواد غذایی خواهد داشت. نكته مهم در مورد انتخاب نوع غذا این است كه بدانیم ذائقه كودك با افزایش سن تغییر می‌كند. این مورد به راحتی وضعیت غذاخوردن كودك را دگرگون می‌كند.
در نتیجه برنامه‌ریزی برای افزایش اشتها، باید براساس ذائقه كودك انجام شود و به گونه‌ای كه گروه‌های غذایی اصلی مثل نان و غلات، شیر و لبنیات، میوه‌ها، سبزی‌ها و گوشت‌ها در برنامه‌ غذایی روزانه گنجانده شود.
افزایش حجم عضلات كه نتیجه دریافت كافی غذاست، مهارت و توانایی انجام فعالیت‌های جسمی را در كودك بالا می‌برد. رشد روانی و حالات روحی بر نگرش، عادات، رفتارها و الگوهای غذایی كودك موثر است. در این راستا مصرف غذا در وعده‌های مشخص برای تامین درست مواد مغذی و ریز مغذی‌های لازم برای رشد و نمو كودك حائز اهمیت است. ازنظر متخصصان تغذیه این وعده‌ها شامل سه وعده اصلی صبحانه، ناهار و شام و دو یا سه میان‌وعده است. مصرف صبحانه به‌دلیل افزایش سوخت و ساز بدن در هنگام صبح، برای دانش‌آموزان اهمیت فراوانی دارد. از طرف دیگر تحقیقات زیادی نشان می‌دهند كه صرف صبحانه باعث افزایش قدرت یادگیری و ایجاد تمركز بیشتر در آنان می‌شود.
اطلاعات ثبت شده در منابع تغذیه‌ای نشان می‌دهد كودكانی كه ۲۰ دقیقه قبل از آغاز كلاس، صبحانه میل می‌كنند، نسبت به گروهی كه یك ساعت قبل صبحانه مصرف كرده‌اند، تمركز بهتر و نمره‌های بالاتری دارند. با توجه به این نكته كه بیشترین فعالیت فكری كودكان به‌ویژه در سنین مدرسه، ساعات آغازین روز است، صبحانه باید شامل مواد غذایی باشد كه بتواند یك سوم كل انرژی مورد نیاز روزانه را (معادل ۶۰۰ تا ۷۰۰ كالری برای پسران و حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ كالری برای دختران) تامین كند. برای تامین انرژی مورد نیاز انواع نان، غلات آماده صبحانه همچنین مربا، كره، عسل، خامه، حلیم و برای تامین پروتئین مصرف پنیر، تخم‌مرغ و شیر توصیه می‌‌شود. نیاز به ویتامین و املاح را می‌توان با مصرف انواع میوه یا آبمیوه تازه تامین كرد.
با توجه به بررسی‌های انجام شده، كودكانی كه عادت به خوردن صبحانه ندارند، دچار اختلالاتی مانند سرگیجه، تهوع و حتی در برخی مواقع استفراغ می‌شوند. مصرف صبحانه‌های حاضری به علت شاغل بودن مادران، نبود فرصت كافی برای جمع‌شدن دور سفره، از دلایل عدم توجه و تمایل كودكان به صرف صبحانه است. تكراری و یكنواخت بودن مواد خوراكی، ترس و نگرانی از دیر رفتن به مدرسه و مواردی از این قبیل به راحتی شوق و تمایل خوردن صبحانه را از بین می‌برد.
● اثر صبحانه در انجام تكالیف ریاضی
مطالعات اخیر نشان می‌دهد، نخوردن صبحانه باعث می‌شود كه كودكان در انجام تكالیف ریاضی كارآیی كمتری داشته باشند و قدرت یادگیری آنها كاهش یابد. در شرایط ناشتایی كوتاه مدت، گلوكز خون درسطح ثابت نگه داشته می‌شود تا بر عملكرد طبیعی مغز لطمه وارد نشود. اگر مدت زمان ناشتایی طولانی‌تر باشد، نگهداری قند خون در سطحی كه مغز قادر به فعالیت خود باشد، دشوارتر شده و یادگیری و تمركز حواس مختل می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه افزایش نسبی قند خون موجب بهبود عملكرد و یادگیری كودكان مدرسه‌ای می‌شود. نخوردن صبحانه در صورتی كه تداوم یابد، تبدیل به عادت می‌شود كه خود علاوه بر عوارض فوق موجب كمبود دریافت مواد مغذی روزانه مورد نیاز فرد می‌شود كه در وعده‌های دیگر جایگزین نخواهد شد.
● چند توصیه
۱ـ گروهی از كودكان خوردن غذاهای گرم مانند حلیم و عدسی را به خوردن انواع صبحانه‌های معمول ترجیح می‌دهند. توجه به این خواسته كودكان و تهیه انواع غذاهای گرم برای این وعده راهكاری مناسب برای ایجاد تمایل به صرف صبحانه در كودكان است.
۲ـ چیدن سفره‌ای زیبا براساس تمایلات كودك و استفاده از رنگ‌های شاد مانند رنگ نارنجی راهكار دیگری است.
۳ـ عدم مصرف شام پرحجم و دیروقت موجب می‌گردد كودك برای صرف صبحانه اشتهای كافی داشته باشد.
۴ـ فراهم‌كردن محیطی به دور از نگرانی و ترس و انتقال حس دوست‌داشتن به فرزندان موجب تحریك اشتهای كودك و افزایش تمایل او به خوردن صبحانه می‌شود.
۵ـ تنظیم وقت به‌طوری كه فرصت كافی برای صرف صبحانه وجود داشته باشد، موجب می‌شود كودك وقت لازم را برای صرف صبحانه داشته باشد.
۶ـ اگر والدین هر روز سر سفره (میز) صبحانه بنشینند تا صبحانه صرف كنند، بدون شك فرزندان آنان نیز چنین خواهند كرد.
۷ـ باید به كودكان اجازه داده شود تا در برنامه‌ریزی صبحانه كمك كنند. با اینكار، آنان با علاقه بیشتری سر سفره صبحانه حاضر خواهند شد.‌

فریده گرجان سامانی
ناهید كلامی
كارشناسان معاونت پرورشی و تربیت بدنی

منبع : روزنامه سلامت