باید راه‌حلی پیدا کرد

● گفتگو با مارک روتموند، کارگردان آلمانی فیلم اسکاری ”سوفی شول“
سوفی شول: آخرین روزها را می‌توان پاسخی بر فیلم جنجالی سقوط دانست. سقوط که تصویری تأثیرگذار و همدلی برانگیز از آخرین روزهای زندگی هیتلر ارائه می‌داد، سال قبل نمایندهٔ آلمان در رقابت‌های اسکار بهترین فیلم خارجی بود و همان کسانی‌که این فیلم را انتخاب کردند، امسال دست به انتخاب فیلم ضدفاشیستی سوفی شول زدند! فیلم که مارک روتموند جوان آن‌را ساخته، تا این‌جا جوایز بهترین کارگردان و بازیگر زن جشنوارهٔ برلین را گرفته و فیلم برگزیدهٔ تماشاگران قارهٔ اروپا در مراسم اسکار اروپائی شده است. قصهٔ فیلم که برگرفته از یک ماجرای واقعی است، آخرین روزهای زندگی سوفی شول و برادرش را که از مبارزان ضدفاشیست بودند به نمایش می‌گذارد. این دو توسط گشتاپو دستگیر و محکوم به مرگ می‌شوند.
● آیا تصادفی است که نمایش فیلم شما دربارهٔ سوفی شول با شصتمین سالگرد پایان حکومت نازی هم‌زمان شده است؟
بله، کاملاً تصادفی است. فیلم قرار بود زودتر از اینها آمادهٔ نمایش شود. وقتی قصهٔ زندگی سوفی شول را شنیدم، تصمیم به ساختن فیلمی دربارهٔ او گرفتم. وقتی قصهٔ زندگی او را می‌خوانید، متوجه می‌شوید که قهرمان به‌دنیا نیامده بود، اما وقتی بزرگ می‌شود سؤال‌های زیادی دربارهٔ محیط پیرامونش برای او مطرح می‌شود. او با این سؤال‌ها رشد می‌کند شاید می‌توانست مثل خیلی‌های دیگر جان خود را نجات دهد. آخرین جمله‌های او ـ که در فیلم از آنها استفاهده کرده‌ایم ـ معنای ویژه‌ای دارد. او بر سر باورهای خود باقی می‌ماند.
● قصهٔ فیلم را چگونه پرداخت کردید و گسترش دادید؟
متن مکالمه‌های ردوبدل شده در بازجوئی‌های آن دوران کمک خیلی زیادی به من کرد. این مکالمه‌ها را با بازیگران فیلم تمرین کردم. دور میزی می‌نشستیم و صحبت می‌کردیم. دو دوربین ویدئویی هم صحبت‌های ما را ضبط می‌کردند. تمام تلاشم این بود که دقایق پایانی زندگی سوفی شول را به شکلی منطقی و تأثیرگذار به تصویر بکشم. چندین هفته با همکاری فیلم‌نامه‌نویس، فرد برینرسدورفر، روی زوایای مختلف قصه کار کردیم. این‌کار آنقدر ادامه پیدا کرد تا او متقاعد شد که ما نه می‌خواهیم یک نمایش‌نامهٔ رادیوئی دبیرستانی تهیه کنیم و نه یک فیلم کاملاً سیاسی. هدف اصلی از ساخت سوفی شول خلق یک فیلم گرم و پر احساس بود؛ فیلمی که ـ اگر شانس آن‌را داشته باشیم ـ بتواند یک بحث داغ سیاسی را دامن بزند. خانهٔ سوفی شول در نزدیکی مونیخ است. چند بار به آن‌جا سر زدیم تا با نوع زندگی او از نزدیک آشنا شویم. برای فیلم‌برداری تغییرهای زیادی در خانهٔ او و نحوهٔ زندگی‌اش ایجاد نکردیم. به‌جزء چند تغییر کوچک، بقیهٔ چیزها درست شبیه همان چیزی بود که سوفی شول ۶۲ سال قبل می‌دید و در کنارشان زندگی می‌کرد. خلق محیط دانشگاه هم یکی دیگر از کارهای مهم ما بود. در کتاب‌های قدیمی، عکس‌هائی از دانشگاه را دیده بودم. در عکس‌های تاریخی درختان به بزرگی درختان امروزی هستند. تلاش کردیم همه چیز شکل واقعی خودش را داشته باشد و البته فراموش نکنید که با مشکل سرمایه‌گذاری هم روبه‌رو بودیم. سرمایهٔ ما برای تولید یک فیلم تاریخی کم بود و مجبور بودیم هر طور شده، فیلم را با همین سرمایهٔ مشخص تمام کنیم.
● به این ترتیب، خلق یک فضای قدیمی تاریخی مشکلاتی برای‌تان به‌وجود آورد؟
همیشه ساختن فیلم با مشکلاتی همراه است. اما همین هم کار را برای شما هیجان‌انگیزتر می‌کند. برای هر مشکلی باید راه‌حلی پیدا کرد. من هر مشکلی را در کارم به‌صورت یک چالش حرفه‌ای و کاری می‌بینم. برای مثال هر یک از دو بازیگر اصلی فیلم، روحیات و سبک خاص خود را دارند. باید با آنها مدارا می‌کردم تا بازی مورد نظرم را ارائه دهند. برای بازسازی موقعیت‌های تاریخی هم باید به همین شیوه عمل می‌کردم.
● هنگام پخش فیلم به‌صورت دی‌وی‌دی یک نسخهٔ اضافه هم همراه فیلم بود. انگیزه‌تان از پخش دی‌وی‌دی دوم چه بود؟
پرسشی که هنگام پخش دی‌وی‌دی فیلم از خودم کردم، این بود که آیا نیازمند تهیهٔ یک‌سری مصالح جدید برای نسخهٔ دی‌وی‌دی هستیم؟ عکس‌های خیلی خوبی در دست داشتیم که حقیقتاً آنها را از صمیم قلب دوست دارم. پشت صحنهٔ و شرایط زندگی سوفی شول هم برای خودش یک دنیای ویژه بود. راستش را بخواهید، خودم کشته مردهٔ ضمیمه‌های دی‌وی‌دی‌ها هستم که اطلاعات تکمیلی خوبی دربارهٔ فیلم در اختیار بینندگان می‌گذارند. همکار ما برنارد اشتنباخ بخش ”ساخته شدن سوفی شول“ را خیلی خوب کار کرد. فیلمی که او از مراحل ساخت سوفی شول تهیه و تدوین کرد، به اندازهٔ خود فیلم جذاب است و اصلاً یک فیلم مستقل و عالی به‌نظر می‌رسد. خیلی حیف بود که تماشاگران سوفی شول این فیلم را نبینند.
● سوفی شول مضمون معمولی و ساده‌ای ندارد. فیلم را می‌توان نوعی نمایش سحرآمیز پریان ارزیابی کرد که میلیون‌ها تماشاگر را در آلمان جذب خود کرد. از این موضوع شگفت‌زده شدید؟
سوفی شول را نمی‌توان تنها یک نمایش سحرآمیز پریان لقب داد. ما در فیلم نشان می‌دهیم که چگونه یک دختر ۲۱ ساله سه روز از سخت‌ترین روزهای زندگی‌اش را با یک مأمور گشتاپو که دوبرابر او سن دارد، در اتاق بازجوئی می‌گذراند. سوفی به خاطر زندگی‌اش جنگید و به بالاترین سطح معنی انسان بودن رسید. به برکت وجود این قصهٔ استثنائی است که تنشی فوق‌العاده در طول فیلم گسترش می‌یابد تا به آن پایان هیجان‌انگیز می‌رسد. بازی یولیا ینچ هم کمک خیلی زیادی به خلق این فضا کرد.
شهامت فردی مضمون محوری فیلم است؛ ارزشی که در جامعهٔ امروزی خبری از آن نیست.
شهامت فردی را هر جائی می‌توانیم پیدا کنیم. برای هر انسان آزاده و ترقی‌خواهی، شهامت فردی حکم ارزش اصلی و اولیه را دارد. متأسفانه هنوز هم در آلمان و اروپا نشانه‌هائی از تفکر نازیستی را می‌بینیم. به همین دلیل مضمونی مثل شهامت فردی را باید در ذهن و مغز مردم زنده نگه‌داریم.

منبع : ماهنامه فیلم