جنگ تحمیلی؛ با دو روایت مخالف

انقلاب شناسان می‌دانند انقلاب زمانی که به وجود آید، نیروی عظیمی تولید می‌کند که از کشور خاستگاه می‌گذرد و به منطقه و جهان ره می‌یابد. این تجربه در انقلاب‌هایی چونان انقلاب فرانسه، روسیه و... نمایان شد. شعارهای انقلاب فرانسه به شرق و غرب گیتی رسید. انقلاب روسیه نیز چنان شد.
انقلاب ایران انقلابی بر بنیاد سنت اسلامی بود که سخنی جهانی داشت و مدرنیسم تعین طلب و انحصارگرا را به چالش کشاند. بیهوده نبود که مدرنیسم چپ و راست متحد شده، جنگ مشترک به وسیله پایگاه مدرنیسم چپ (عراق) علیه انقلاب نوپا به وجود آوردند.
این جنگ گرچه تجاوز عراق علیه ایران بود، اما حکومت جهانی با آن موافق بود. سازمان ملل در برابر تجاوز سکوت کرد و در ابتدای جنگ که اوضاع به سود متجاوز بود هر دو سوی جنگ را به بردباری دعوت می‌کرد، اما با ظهور تفوق ایران، کشور تجاوز دیده را مورد فشار قرار داد. دولت‌های بزرگ نیز با عراق همراه بودند؛ آمریکا، دولت‌های اروپایی، شوروی و... آمریکا در همراهی با عراق چنان پیش رفت که هواپیمای مسافربری ایران را سرنگون کرد، سکوهای نفتی را هدف قرار داد و... در داخل کشور نیز گروه‌هایی که از آبشخور مدرنیسم می‌نوشیدند در ابتدا سکوت و یا شبه سکوت اختیار کردند، اما پس از آنکه شرایط دگرگون شد واوضاع به نفع ایران انقلابی رقم خورد، باب انتقاد و حرکت‌های تبلیغی را گشودند. بنی صدر که برخاسته از مدرنیسم چپ یا سوسیالیسم اروپایی (از نوع فرانسوی آن) بود از جنگ مدرن دفاع می‌کرد؛ یعنی جنگ براساس سازمان‌های تخصصی نه جنگ فراگیر مردمی. او این اعتقاد را پنهان نمی‌کرد تا در فرماندهی کل قوا بود، ایران پیشرفت محسوس در میدان‌های نبرد نداشت.
چه اینکه طرف مقابل نیز از تاکتیک‌ها و ابزارهای جنگ مدرن به خوبی مطلع بود و ارتش مدرن ایران را می‌شناخت. با شکست و فرار بنی‌صدر جنگ مدرن به کناری نهاده شد و نیروهای مردمی از سراسر کشور به سوی جبهه‌های جنگ شتافتند. سرنوشت نبرد دگرگون شد؛ فتح‌المبین، فتح خرمشهر و... اتفاق افتاد. با این تغییر در روش جنگ لایه‌های جامعه را در بر گرفت، اقشار اجتماعی به سوی دفاع و نبرد رهسپار گردیدند؛ باسواد و بی‌سواد، روستایی و شهری، نوجوان و جوان، پیرمرد، مرد و زن، تهیدستان و طبقات متوسط و گاه طبقات مرفه و... بدین‌گونه دفاع مقدس از کل ایران- چه از نظر معنوی و چه از نظر مادی- بهره‌مند می‌شد. با ورود این نیروهای برخاسته از انقلاب عملیات‌های بزرگ شکل گرفت. در ۸ ساله نبرد، ایران در دو جبهه برون و درون درگیر بود. در بیرون از مرزها مدرنیسم راست و چپ جهانی علیه ایران بودند: تحریم تسلیحاتی، محاصره تجاری و... آمریکا و شوروی و اروپا در این جنگ نابرابر یکپارچه و متحد به نفع عراق وارد شدند. در داخل کشور نیز برخی از عالمان غیرزمان‌شناس با جنگ به صراحت یا به کنایه به مخالفت می‌پرداختند.
از جنگ میان مسلمانان سخن می‌گفتند و خوارج گونه از برادرکشی یاد می‌کردند و حضور در میدان‌های نبرد و کشته شدن در آن را هدر دادن خون و سرمایه‌های ملی می‌شمردند. آنان که در آن زمان به نام متحجران و مقدس مآبان شناخته می‌شدند با اسلام‌گرایان یا لیبرال‌های تکنوکرات همنوا شده بودند. پس از خاتمه جنگ و فروپاشی مدرنیسم چپ، روشنفکران لیبرال در قالب فلسفه، ادبیات و... در متن مباحث نظری پیش آمدند و با طرح مقولاتی چون نسبیت معرفت دینی و مسائل دیگر به تضعیف مبنای جنگ ۸ ساله پرداختند. همچنین تکنوکرات‌هایی که مدیریت کشور را در اختیار گرفته بودند با شعار بازسازی، محو آثار و ارزش‌های آن دوران را مورد اهتمام قرار دادند. بدین‌گونه تفکر فلسفی لیبرالیستی در خدمت فعالیت‌های عملی تکنوکرات‌ها قرار گرفت و “آمریکا”‌قبله آمال هر دو گروه شد؛ چه اینکه ایالات متحده کانون تکنوکراسی و بزرگترین الگو و تجسم لیبرالیسم به شمار می‌آید.
فضای بازسازی ضد جنگ بود. مردم کشور با صداقت زمان جنگ به رهبران بازسازی اعتماد کردند. اما آنان سیاست تعدیل اقتصادی را به صورت مکانیکی اجرا کردند؛ سیاستی که جامعه را دچار بحران ارزش‌ها کرد و فاصله طبقاتی جامعه را افزایش داد. اختلال در ارزش‌های مورد توافق جامعه در دوران جنگ مردم را به تعارض و لجبازی کشاند. ناهمسازی و لجبازی با دستاوردها و نتایج بازسازی تکنوکراتیک مقدمات دوم خرداد را پدید آورد.
هرچند پیام مردم درک نشد و به جای تکنوکراسی آمریکا‌یی مدرنیسم چپ اروپایی سوار موج شد، ولی آیا آنان در برابر تکنوکرات‌های لیبرال (مدرنیست‌های راست) به همان سرنوشتی دچار نشدند و نخواهند شد که سوسیال دموکرات‌های اروپایی در برابر لیبرالهای محافظه‌کار گرفتار آمدند؟

محسن آلوستانی مفرد

منبع : روزنامه رسالت