جدایی انسان و میمون در سطح بیان ژن

بیش از ۹۸ درصد DNA و ۹۹ درصد ژن‌های انسان‌ها و شامپانزه‌ها یكسان است. با این همه، ما و آن‌ها از نظر ظاهر و رفتار تفاوت زیادی با هم داریم. برای بیش از ۳۰ سال، پیش از آن‌كه توالی ژنوم انسان یا شامپانزه‌ها تعیین شود، دانشمندان بیان كرده‌اند كه این تفاوت می‌تواند از شیوه‌ی بیان ژن‌های یكسان و نه تفاوت در خود ژن‌ها، برخاسته باشد. پژوهش جدیدی كه در مجله‌ی Nature چاپ شده است، به نظر می‌رسد این نظریه را ثابت می‌كند.
یاوو گیلاد( Yoav Gilad )، ژنتیك‌دانی از دانشگاه شیكاگو و همكارانش، از روش تازه‌ای برای برسی ژن‌های سلول‌ها كبدی چهار نخستی(پریمات)، انسان، شامپانزه، اورانگوتان و مكاك(میمون ژاپنی)، بهره گرفتند. پژوهشگران می‌توانستند ۹۰۰ ژن را در هر چهار نخستی باهم مقایسه كنند و تفاوت آن‌ها را در زمینه‌ی بیان ژن ارزیابی كنند. پژوهشگران دریافتند كه در هر چهار نخستی میزان تولید مولكول mRNA در بیش از نیمی از ژن‌ها(۶۰ درصد) تفاوتی ندارد. اما در بیان ژن ۱۹ ژن‌، بین انسان و دیگر نخستی‌ها تفاوت چشمگیری وجود دارد.
گیلاد می‌گوید:" زمانی كه ما بیان ژن را در نظر گرفتیم، دریافتیم كه طی ۶۵ میلیون سال از تكامل مكاك، اورانگوتان و شامپانزه، تغییر بسیار اندكی رخ داده است. اما طی ۵ میلیون سال جدایی انسان از این نخستی‌ها، تغییر زیادی در این گروه از ژن‌های ویژه انباشته شده است."
حدود نیمی از ژن‌هایی كه در انسان بیش‌تر بیان می‌شوند، ژن‌های عامل‌های رونویسی هستند؛ یعنی، ژن‌هایی رمزدهنده‌ی پروتیین‌هایی كه بیان ژن را در دیگر ژن‌ها تنظیم می‌كنند. با تغییر اندكی در این ژن‌های كارفرما، فرایند تكامل می‌تواند اثر ژرفی بر بیان ژن بگذارد، بی آن‌كه احتمال رخ دادن جهش‌های منفی را افزایش دهد. گیلاد می‌گوید: " من فكر نمی‌كنم نتیجه‌ی پژوهش‌های ما سازوكار تازه‌ای را مطرح می‌كند، اما نخستین گواه تجربی است بر این نظریه كه در نخستی‌ها عالی، تكامل ممكن است از راه تغییر بیان ژن كار كند."
گیلاد گمان می‌كند كه تغییر به‌نسبت تند در ژنتیك كبد انسان ممكن است پیامد تغییرهای پیش‌آمده در رژیم غذایی، مانند وابستگی فزاینده به غذای پخته، باشد. او می‌گوید:" شاید چیزی در فرایند پختن نیاز زیست‌شیمیایی را برای بیش‌ترین دست‌یابی به مواد غذایی و نیز نیاز به پردازش كردن زهرهای طبیعی موجود در گیاهان و غذاهای جانوری، تغییر داده است."
این یافته علاوه بر نظریه‌ی تكامل دستاوردهایی برای پزشكی نیز دارد: ۹ ژن از ۱۰۰ ژن بسیار پایدار، وقتی كه تغییر می‌كنند، در روند سرطان درگیر می‌شوند. به نظر پژوهشگران " این یافته پیشنهاد می‌كند كه توجه به ژن‌هایی با میزان بیان ژن حفظ شده در میان نخستی‌ها، در شناسایی ژن‌های نامزد برای پژوهش‌های مرتبط با بیماری‌ها، می‌تواند سودمند باشد." همچنین، این یافته تا اندازه‌ای از این راز پرده بر می‌دارد كه چگونه انسان و شامپانزه، كه ژن‌های مشترك زیادی دارند، می‌توانند این همه متفاوت باشند.

منبع:
David Biello, Separation of Man and Ape Down to Gene Expression,www.sciam.com, March ۰۹, ۲۰۰۶

منبع : blogfa