بررسی آماری اختراعات ثبت شده مطابق پایگاه Nanotech-Now

-۱- مقدمه
پایگاه داده ثبت اختراعات نانوفناوری( (www.NanoTech-Now.comورودی‌های جدید به لیست اختراعات اداره ثبت اختراعات آمریكا (www.USPTO.gov ) را که به نانوفناوری مرتبط می‌شوند، گردآوری كرده و اطلاعات آن را در یك پایگاه داده جمع‌آوری می‌كند.
۱-۲- روش كار
۲۰۰۰ اختراع ثبت شده بین سالهای ۱۹۷۰تا ۲۰۰۳ در این پایگاه در زمینه نانو فناوری می باشد،كه مربوط به مجریانی از كشورهای مختلف می باشد. جهت تحلیل آماری ابتدا سهم كشورها و مجریان در ثبت اختراعات به تفكیك مشخص گردید سپس نسبت اختراعات ثبت شده به كشورها و نسبت اختراعات به نوع مجریان بدست آمد و همچنین بر اساس نوع مجری‌ها این نتایج نیز تفكیك شد، در انتها با بكاربردن كلمات كلیدی سهم عناصر پایه وكابردهای مختلف در اختراعات ثبت شده تعیین گردیده است.
۱-۳- نتایج و بحث
۱-۳-۱- كشورها
شكل ۱ سهم كشورها را در اختراعات ثبت شده نشان میدهدكه معیاری ازكمیت كار انجام شده در هر كشور است و شكل ۲ نسبت تعداد اختراعات به تعداد مجریان هر كشور می باشد كه می‌تواند معیاری از كیفیت فعالیت هر كشور می‌باشد. طبق شكل ۱ آمریكا با ۱۵۴۲ مورد دارای بیشترین ثبت اختراعات در USPTO بوده كه این رقم بیش از۴/۳ كل اختراعات ثبت‌شده است. با توجه به این كه مطابق گزارش سازمان جهانی مالکیت معنوی ۷/۳۵ درصد كل اختراعات جهان در سال ۲۰۰۳ از كشور آمریكا به ثبت رسیده است[۱]رقم فوق قابل انتظارمیباشد. انگلستان و ژاپن با ۲۰۳ و ۱۷۵ اختراع بعد از آمریكا در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. نسبت تعداد اختراعات به مجریان در انگلستان بیشتر از آمریكا، ژاپن و دیگر كشورها بوده كه این نشان از كیفیت بالای فعالیت‌های انجام‌شده در این كشور دارد. بین كشورهای آسیایی ژاپن بیشترین اختراعات ثبت شده (كمیت) و تایوان بالاترین نسبت اختراعات (كیفیت) را داراست. فرانسه مطابق شكل ۲ بالاترین نسبت اختراعات را داشته، ولی از آنجایی كه تنها یك مجری از آن كشور در این پایگاه داده وجود داشته است، نسبت بالای كیفیت آن چندان مهم به نظر نمی‌رسد.
۱-۳-۲- مجریان
با توجه به این كه دانشگاهها بنیه علمی قویتری در علوم پایه داشته و نانوفناوری به علوم پایه وابستگی شدیدی دارد و همچنین به این علت كه ارتباطات علمی و دسترسی به نتایج علمی یكدیگر در دانشگاهها آسانتر است، "دانشگاه‌ها" در میان مجریان فعال در زمینهٔ نانوفناوری بیشترین ثبت اختراعات ( شكل ۳ ) و بهترین كیفیت كار ( شكل ۴) را ارائه داده‌اند. مؤسسات نسبت به شركت‌ها و بنیادها جنبه‌های
علمی‌تری داشته ولی قابل قیاس با دانشگاه‌ها نمی‌باشد.
نسبت اختراعات ثبت ‌شده به تعداد مجریان در بنیادها بیشتر از شركت‌ها بوده كه دلیل آن ماهیت (تاحدی) غیرانتفاعی بنیادها و قابلیت ریسك‌ بالای آنها در علوم مختلف بخصوص علوم نوین می‌باشد.
۱-۳-۳- عناصر پایه
باتوجه به این‌كه بیشتر اختراعات ثبت ‌شده در زمینهٔ نانوفناوری استفاده از یك عنصر پایه جهت ساخت یا کاربردهای گوناگون این زمینه می‌باشد، در این پیمایش میزان تنوع اختراعات ثبت ‌شده مورد بررسی قرار گرفتند. همان طور که ملاحظه می‌شود به دلیل اهمیت وحساسیت بحث کاتالیزور‌ها، ‌حسگرها و نانوفیلتراسیون بیش از ۲۸% سهم كل ثبت اختراعات انجام‌شده مرتبط به غشاء و مواد نانوحفره‌ای می‌باشد، که كلمات كلیدی مانند سیلیكون نانوحفره‌ای[۱] یا غربال‌های مولكولی[۲] نیز در این مجموعه قرار می‌گیرند.
سادگی تولید و همچنین اهمیت و گستردگی فراوان کاربرد عناصر پایه‌ای مانند نانوذرات، نانولوله‌ها و مواد نانوبلوری در ساخت قطعات و ابزار گوناگون آنها را با ۱۵، ۱۴ و ۱۳ درصد در رتبه‌های بعدی قرار داده است. دیگر عناصر پایه نیز مانند نقاط كوانتومی،‌ درخت‌سا‌ن‌ها و ... نیز به دلیل پیچیدگی در ساخت با سهم کمتر در رتبه‌های بعد قرار دارند. همچنین نانوسیمها نیز علیرغم کاربردهای گوناگون آنها در صنایع الکترونیک، به دلیل شرایط سخت رسیدن به سیمهای با طول مورد نیاز، سهم کمتری در اختراعات ثبت شده را دارا می‌باشد. مابقی عناصر پایه نیز شامل نانوكپسول‌ها، نانوكره‌ها و ابرمولكول‌ها می‌باشد، که جمعاً حدود یک درصد کل اختراعات ثبت شده را شامل می‌شوند.
۱-۳-۴- كاربردها
سهم كاربردهای مختلف نانوفناوری در اختراعات ثبت‌شده مندرج در این پایگاه بررسی گردیده و نتایج حاصله در شكل۶ نمایش داده شده است.همانطور كه ملاحظه می گردد صنایع الكترونیك، پلیمر و پلاستیك به همراه پوششها سهم عمدهای از كاربردها را در اختراعات ثبت شده به خود اختصاص داده‌اند.به دلیل اهمیت صنایع الكترونیك و كاربردهای وسیع آن در صنایع دیگر بازار بزرگی برای این صنعت ایجاد شده و سرمایه گذاریهای زیادی در این زمینه انجام شده است، بودجه‌های زیادی برای تحقیق و پژوهشهای نوین در این صنایع اختصاص می‌یابد. در نتیجه ملاحظه می‌شود، که صنایع الكترونیك بیشترین سهم كاربردها را در اختراعات ثبت‌شده در زمینهٔ نانوفناوری به خود اختصاص داده است.پلیمرها و پلاستیك‌ها دارای ساختار ساده و قابل تغییرتری نسبت به دیگر مواد هستند، به طوری كه می‌توان به‌راحتی اجزای تشكیل‌دهندهٔ ‌آنها را به نحو دلخواهی تغییر داد و درنهایت به محصولات جدید و متنوعی رسید. این ویژگی منحصر به فرد در پلیمرها و پلاستیك‌ها زمینه مناسبی برای تحقیق و بررسی در زمینه نانوفناوری را فراهم آورده و سهم عمده‌ای در ثبت اختراعات به خود اختصاص می‌دهد.پوشش‌ها (بصورت رنگ، آبكاری و غیره) در صنایع مختلف به عنوان یك راهكار ارزان نقش حیاتی و مهمی را ایفا كرده و به عنوان فاكتور مهمی در ساخت اكثر دستگاه‌ها و تجهیزات صنعتی و غیرصنعتی درنظر گرفته می‌شود. این شرایط باعث گردید قسمت عمده‌ای از مطالعات در این زمینه صورت گیرد.سوخت و انرژی دغدغه اولیه و همیشگی تولیدكنندگان و صنعتگران می‌باشد، چراكه فشار قیمت سوخت بر بازار صنایع بسیار زیاد است و بهینه‌كردن مصرف سوخت و تولید انرژی با حداقل آلودگی هدف همگان بوده و این مهم باعث گردیده محققین از علوم و فناوریهای جدید در این راستا بهره گیرند، به طوری كه نانوفناوری در این زمینه بسیار تأثیرگذار بوده و سوخت و انرژی رتبه چهارم کاربردهای نانوفناوری را به خود اختصاص داده است. البته به دلیل تأثیر مستقیم كامپوزیتها بر كاهش مصرف سوخت دراین زمینه نیز كاربرد قابل توجهی از اختراعات را به خود اختصاص می‌دهد.
۱-۴- نتیجه گیری
با توجه به بررسی های انجام شده در زمینه اختراعات ثبت شده، در میان کشورهای جهان آمریکا بیشترین اختراعات ثبت شده و انگلیس بهترین کیفیت کار انجام شده در این زمینه را دارا می‌باشند.
در میان مجریان نیز دانشگاه‌ها، همچنان پیشتاز تحقیقات بوده و به همراه مؤسسات بیش از ۹۵% اختراعات ثبت شده را به انجام رسانده‌اند.در میان عناصر پایه، غشاءها و مواد نانو‌حفره‌ای، نانوذرات، نانولوله‌ها، مواد نانوبلوری و نقاط کوانتومی به دلیل سادگی تولید و مشهور بودن، بیشترین سهم را از ختراعات ثبت شده به خود اختصاص داده‌اند.در میان کاربردها نیز صنایع الکترونیک، به دلیل حجم بزرگ بازار و صنایع دیگر مانند پلیمر و پلاستیک، پوشش‌ها، سوخت و انرژی و کامپوزیت‌ها به دلیل سادگی تولیدات و عام‌بودن محصولات به‌ ترتیب بیشترین سهم‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
۱-۵- مراجع
۱- World Intellectual Property Organization: Yearly review of the PCT ۲۰۰۳, wipo publication No.۹۰۱(E)
[۱] - Nanoporous silicon
[۲] - Molecular sieve

منابع :

World Intellectual Property Organization: Yearly review of the PCT ۲۰۰۳, wipo publication No.۹۰۱(E) www.Nanotech-Now.com

نویسندگان :
داود قرایلو,داود کاظمی,مرتضی مغربی

منبع : ستاد ویژه توسعه فناوری نانو