انرژی و بازی قدرت های بین المللی

با شلیک شدن نخستین تیر در جنگ جهانی اول مشخص شد که نفت به عنوان یک ماده استراتژیک جایگاه زغال سنگ را اشغال خواهد کرد. با وجود خاموش شدن صدای توپ ها، تانک ها و هواپیماهای جنگی قیمت هر بشکه نفت در پایان این جنگ از ۹۵ سنت به ۱‎/۹۸ دلار رسید. پس از اتمام جنگ همچنان قیمت نفت رو به افزایش نهاد و در سال ۱۹۲۰ به ۳‎/۰۷ دلار رسید.
با توجه به وقوع کسادی در اقتصاد جهان در سال ۱۹۲۹ قیمت نفت آمریکا که در آن زمان بسیار مهم بود با نوسان روبرو شد. به طوری که در سال ۱۹۳۰ هر بشکه نفت خام این کشور ۱‎/۱۹ دلار بود، در سال ۱۹۳۱ قیمت هر بشکه به ۶۵ سنت رسید. علت کاهش قیمت در آن زمان ورود نفت کشورهای عربی به بازارهای بین المللی بود. اما میزان کل صادرات کشورهای عربی فقط ۱۰ درصد صادرات جهان را تشکیل می داد و آمریکا امپراتوری وقت نفت خام به شمار می رفت. علی رغم وقوع جنگ جهانی دوم؛ صعود و نزول قیمت نفت ادامه یافت اما آنچه که باعث شگفتی شد این بود که پس از اتمام جنگ جهانی دوم و بازگشت صلح به اقصی نقاط جهان، قیمت نفت خام آمریکا افزایش یافت و به ۱‎/۷۰ دلار در بشکه رسید و در سال ۱۹۵۳ هر بشکه نفت خام آمریکا ۲‎/۷ دلار و هر بشکه نفت کشورهای عربی ۱‎/۷۵ دلار معامله شد. پس از تجاوز سوم به مصر در سال ۱۹۵۶ برای نخستین بار اهمیت نفت خلیج فارس بیش از پیش مشخص شد و هر بشکه نفت خام کشورهای عربی به ۲‎/۱۲ دلار و نفت آمریکا به ۳‎/۲۵ دلار رسید.
اما شرکت های بزرگ نفتی که در آن زمان بر بازارهای بین المللی نفت سلطه داشتند قیمت نفت را در سال ۱۹۵۹ ، ۵ الی ۱۵ درصد کاهش دادند و سپس شرکت های فوق در سال ۱۹۶۰ قیمت اعلام شده نفت را ۴ الی ۱۰ درصد کاهش دادند. کاهش پی درپی قیمت نفت توسط شرکت های بزرگ نفت در اواسط قرن گذشته و اوایل دهه شصت که معمولاً بدون مشورت با کشورهای تولیدکننده انجام می شد یکی از اصلی ترین دلایل تأسیس اوپک در راستای دفاع از منافع مؤسسین اوپک در بازارهای بین المللی نفت بود.
تا زمان وقوع جنگ ۱۹۷۳ اوپک نتوانست اقدامی برای افزایش قیمت نفت انجام دهد و در اوایل دهه هفتاد علی رغم افزایش مستمر تقاضا قیمت نفت به ۱‎/۶۰ الی ۱‎/۸۰ دلار در بشکه رسید و تا زمان وقوع جنگ ۱۹۷۳ وضعیت به این گونه بود اما پس از وقوع این جنگ و در نتیجه کاهش ارزش دلار قیمت نفت ۱۲ درصد افزایش یافت و این نخستین باری بود که پس از تأسیس اوپک قیمت نفت افزایش یافت.
پس از وقوع جنگ ۱۹۷۳ مرحله جدیدی در قیمت نفت شروع شد و با افزایش پی درپی هر بشکه نفت خام در اوایل دهه هشتاد به ۴۰ دلار رسید. نوسان در قیمت نفت در دهه نود ادامه یافت بطوری که در اوایل سال ۱۹۹۸ قیمت هر بشکه به کمتر از ۱۰ دلار رسید اما پس از آن رو به بهبودی نهاد و در اواخر دسامبر سال ۲۰۰۰ هر بشکه نفت تگزاس حدود ۲۶ دلار و نفت اوپک به ۲۲ دلار رسید. اما اشغال افغانستان و عراق باعث شد تا قیمت نفت با سرعت بالایی رو به افزایش نهد و ابتدا به ۴۰ دلار سپس ۶۰ دلار و سرانجام به رکورد بالای صد دلار برسد. اکنون به علت جنگ های آمریکا و افغانستان و اشغال عراق و افغانستان و پیش بینی های نادرست توسط آنها درباره آینده انرژی، تشنج و بحران برای بازارهای بین المللی به ارمغان آورده شده و قیمت نفت بطور مستمر در حال افزایش است. عوامل مذکور و عواملی همچون بحران مستمر در قیمت دلار، کاهش ذخایر نفت خام و سوخت در آمریکا به عنوان بزرگترین مصرف کننده نفت خام، کاهش ذخایر بنزین آمریکا و افزایش درآمد ناخالص ملی چین از جمله عوامل دیگری هستند که بر افزایش قیمت نفت تأثیرگذارند.اگرچه جهان در دهه سی قرن گذشته با کسادی شدیدی روبه رو شد اما اکنون نیز جهان با بحران اقتصادی شدیدی مواجه است که از آمریکا شروع شده و تأثیر بی سابقه ای بر قیمت کالاهای اساسی گذاشته است. اما آنچه که اکنون باعث ایجاد نگرانی شده ترس از کاهش ذخایر نفتی، افزایش قیمت آن و در پیش گرفتن سیاست های خطرناک توسط دولت ها برای تأمین انرژی خصوصاً آمریکاست. استفاده از مواد غذایی توسط برخی کشورها باعث بحران جهانی غذا می شود که برای جامعه بشریت بسیار خطرناک است. در حال حاضر سخنان زیادی درباره کاهش منابع انرژی شنیده می شود اما باید بر این مسئله تأکید کنیم که این سخنان کذب محض اند زیرا اکنون بازارهای نفتی سرشار از نفت اند و این در حالی است که عراق به دلیل اشغالگری نمی تواند به اندازه تمام ظرفیت خویش نفت تولید کند و کشوری همچون عربستان نیز این توانایی را دارد که تولید خویش را از ۹ میلیون بشکه در روز به ۱۲‎/۵ میلیون بشکه برساند و امارات نیز توانایی تزریق مقادیر زیادی نفت به بازارهای نفتی را دارد. مسئله امروز جهان کاهش منابع نفتی نیست بلکه ایجاد چنین جنجال هایی در راستای افزایش قیمت مواد غذایی و گرسنه نگه داشتن بشریت صورت می گیرد و بطور کلی از جمله بازی های قدرت های بزرگ جهانی است.

مترجم: اسد شکورپور

منبع : روزنامه ایران