اشتباهی به نام صنعت

سالهاست که به استقلال دست یافته ایم ، اما کدام استقلال ؟ شاید ما تنها به جنبه‌ی سیاسی استقلال دست یافته‌ایم ، به آن وجه از استقلال که باعث قطع شدن دستان ابرقدرتانی بود که چشم طمع به خاک و سرزمین مان دوخته بودند . باوجود اینکه استقلال دارای جنبه های گوناگونی است که هنوز به آنها دست نیافته‌ایم ، هنوز در بخش‌های فرهنگی ، اجتماعی و علمی به گفته‌های کشورهای به اصطلاح توسعه‌یافته عمل می‌کنیم . اما کجاست عقل سلیمی که بپرسد کدام توسعه ؟ آیا به صرف داشتن ماشین آلات پیشرفته و صنعتی کارا ، می‌توان کشوری را توسعه یافته خواند ؟ و در تمام زمینه ها (فرهنگی ، اجتماعی و... )به تقلید از آنها پرداخت ؟
روزها و ماهها و سالها بر این کشور گذشته است که در آن بجز تکرار مکررات کاری نکرده‌ایم . به صرف وجود سازمانی در خارج از کشور به تاسیس آن در داخل دست زده‌ایم ، بدون آنکه ضرورتی برای وجودش ملموس باشد . کجاست سرانجام این تقلید کورکورانه ؟ تا به کجا از کشورهایی تقلید خواهیم کرد که با مشکلات امروز ما بیگانه هستند ؟ آیا امید اصلاح و حل مشکلات را از سیستمی داریم که شرایطی کاملا متفاوت با ما دارد ؟ شاید همین جا باشد که گفته اند فَاینَ تَذهَبوُن؟ و مرادشان ما بوده‌ایم .
صنعتی شدن کشورها راه جدیدی است برای تقلید از همان کشورهای (به اصطلاح) توسعه‌یافته . کشورهای توسعه‌یافته با صادر کردن صنایع و لوازم مورد نیاز آنها هر روز به وابستگی کشورهای درحال توسعه بیشتر دامن می زنند و با ورود صنایع غیربومی ، مشکلاتی را برای صنعت بومی و حتی نوع زندگی مردم ایجاد می‌کند .
کشور ما با وجود زمینه‌های مناسب زیست محیطی ، دارای این پتانسیل می باشد که به یکی از قطب‌های تولید مواد غذایی و کشاورزی در سطح منطقه تبدیل شود. با این وجود این عرصه نیز از هجمه‌ی صنعت در امان نبوده است و به جبهه‌ی مصرف کنندگان ماشین آلات صنعتی پیوسته است.
بخش کشاورزی یکی از بزرگترین بخش هایی است که به تامین اشتغال مورد نیاز در جامعه می‌پردازد. اما ، آیا سیاست های دولت می تواند نیروی کار حاضر در این عرصه را حفظ کند ؟ آیا دولت می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های درست از بار تحمیل شده از سوی بیکاری بر دوش ملت و دولت بکاهد ؟
در سالهای اخیر در کشور برنامه‌هایی به اجرا در آمدند که نه تنها از بیکاری نکاسته است ، بر آن نیز افزوده است . مکانیزه کردن مراحل کشاورزی یکی از همان اعمال است . ورود ماشن آلات صنعتی جهت انجام مراحل و بخش‌هایی که توسط نیروی انسانی انجام می‌شده است باعث بیکاری کارگرانی شده است که شاید به گذران امورات خانواده خود از همین راه مشغول بوده‌اند . ماشین آلات کشاورزی قسمت های کاشت و برداشت را به عهده گرفته اند که در قبل از آن باعث اشتغال بسیاری از افراد روستایی شده بود و شاید تنها دلیل ماندن در روستا همین بود که آن هم به سیاست‌های غلط به عاملی جهت مهاجرت به شهرها تبدیل شد. علاوه براین باید به این نکته هم توجه کرد که مکانیزه شدن امور با غایت اقتصادی اسلام و همچنین آرمانهای انقلاب نیز در تضاد است . چه این که در مکانیزه شدن مراحل کشاوزی سود حاصل برای صاحبان زمین و همچنین ماشین آلات به حداکثر می‌رسد ولی کارگران بخش کشاورزی ، تنها شغل خود (که شغلی فصلی هم بوده است) را از دست داده اند . باز هم اینجا باید به مبانی حاکم بر اذهان توجه کرد که در در مکتب اقتصادی غرب ، هدف را حداکثر کردن سود در نظر گرفته‌اند و در اقتصاد اسلامی هدف ، رفاه عمومی است نه رفاه برای طبقه ای خاص .
جهان با صنعتی شدن بیگانه نیست . کشورهایی مانند چین که در سده های قبل شرایطی نظیر کشورمان را داشتند نیز در این مسیر حرکت کردند و در این مسیر هم به توسعه صنعتی دست یافتند و هم برای نیروی کار خود اشتغال ایجاد کردند . کشور چین در ابتدای امر به واردات ماشین آلاتی دست زد که اشتغال زیادی را ایجاد و نیاز به سرمایه کمی داشته باشد، به دیگر سخن به واردات صنایع کاربر و سرمایه اندوز دست زد . در ادامه چین با استفاده از نیروهای خود (که با صنایع دست چندمی که وارد شده بود به تخصص های لازم دست یافته بودند) و خلاقیت آنها در مسیر توسعه به حرکت خود ادامه داد.
مسئولین کشور باید به این نکته توجه کنند که در بخش کشاورزی امروزه هر ماشین جای دهها نفر را گرفته است و دولت هم قدرت ایجاد اشتغال در بخش های دیگر را به این سرعت ندارد . علاوه بر این توسعه کشاورزی و صنعتی و به طور کلی گام برداشتن در مسیر توسعه نیاز به یک برنامه ریزی راهبردی دارد که طبق آن قدم های حساب شده برداشته شود که چنین به نظر می رسد که چنین برنامه ای وجود ندارد یا حداقل به آن عمل نمی‌شود.
در این نوشته به بررسی صنعتی کردن مراحل کشاورزی ، تنها از یک جنبه پرداختیم . جوانب دیگر و اثراتی نظیر خروج ارز ، ورود فرهنگ استفاده از این وسایل و تاثیرات فرهنگی حاصل از ورود آن نیز به وقت دیگری موکول شده است .

رضا غلام زاده