اسلام و مسئله وهابیون

وهابیون بسیاری از قبرستان‌های مسلمانان غیروهابی را نابود کردند؛ این قبرستان‌ها مقدس شمرده می‌شد و دیگران برای نماز در آن گرد می‌آمدند.وهابیون به مردم اجازه ندادند بر گور ائمه و اولیاء نماز بخوانند. آنها حضور در نماز جماعت را اجباری کردند. وهابیون به‌خصوص تحمل شیعیان را نداشتند. نیروهای وهابی در سال ۱۸۰۲ کربلا (واقع در عراق امروزی)‌ را غارت کردند و هر مرد و زن و کودک شیعه را که دیدند، کشتند. کربلا یکی از مقدس‌ترین شهرهای شیعیان و مکان به شهادت رساندن امام حسین، نوه‌ پیامبر، و سایر اعضای خانواده‌ پیامبر است. وهابیت فرقه‌ای خشک‌مذهب و افراطی است. مسیحیان و یهودیان و حتی بعضی فرقه‌های اسلامی را «کافر» می‌داند. بعضی وهابیون ادعا می‌کنند که کشتن شیعیان وظیفه مذهبی است و این به جنگ داخلی و حمام خون در قلب اسلام انجامیده. برای اغلب سنی‌ها «اما جدی‌ترین دلیل مخالفت با وهابیون شیوه‌های خشونت‌آمیز آنها برای اعمال نظام خود و گسترش آن به مسلمانان همه‌ دنیا بوده است.» مکتب دیوبند فرقه‌ای سنی‌مذهب است که در قرن نوزدهم در هند بنیان گذاشته شد و نام خود را از شهری در هند می‌گیرد که در روزهای حکومت بریتانیا، زادگاه این مذهب بود. دیوبند مکتبی محافظه‌کارانه است که هنوز برپاست. پس از شورش ناموفق سپاهیان علیه حکومت بریتانیا در هند در سال ۱۸۵۷ این فرقه به مقبولیت رسید. دیوبندی‌ها نگران نفوذ غرب بر ارزش‌های اسلامی هستند و می‌گویند که مسلمانان نباید «غربی» شوند و در عوض باید هویت خود را حفظ کنند. آنها در فلسفه‌ حقوق اسلامی پیرو مکتب حنفی هستند و به دنبال پایان اعمال غیراسلامی. دیوبندی‌ها باور دارند که هیچ تمایزی بین مسائل مذهبی و این ‌جهانی نیست و اسلام بخشی از تمام جنبه‌های زندگی است. جنبش وهابی از عربستان سعودی هر روز بیشتر بر مکاتب دیوبندی سرمایه‌گذاری می‌کند تا بتواند به آسیای جنوبی راه یابد.
اما بخش اصلی منابع مالی وهابیون در عصر معاصر به جنبش سیاسی و اجتماعی «جماعت اسلامی» رسیده که بنیانگذار آن مولانا مودودی است. بیشتر منابع وهابیون هنوز نصیب مدارس جماعت اسلامی می‌شود. در زمان کودکی من اغلب داستان پول‌هایی را می‌شنیدیم که غیرمستقیم به جماعت اسلامی رسیده بود. روحانیون سعودی هزاران نسخه از کتاب‌های مولانا مودودی را می‌خریدند، پولش را پرداخت می‌کردند و سپس آ‌نها را به دریا می‌ریختند چون کسی نمی‌خواست آ‌نها را بخواند. اما وقتی ژنرال ضیاءالحق، دیکتاتور نظامی، در پنجم ژوئیه‌ ۱۹۷۷ قدرت را دزدید و با کودتا در پاکستان به قدرت رسید، این وضعیت تغییر کرد. دیگر فرقه‌ اصلی اسلام، شیعه، حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد مسلمانان را تشکیل می‌دهد (هر کس رقمی می‌گوید). شیعیان بیشتر در ایران، عراق، سوریه، لبنان، پاکستان، کشورهای خلیج فارس و هندوستان زندگی می‌کنند. تفاوت‌های شاخصی بین دکترین شیعه و اسلام سنی موجود است. شیعیان به رهبری مادی و معنوی در زمین معتقدند. آنها باور دارند که امام رهبر معنوی جامعه‌ مسلمانان است و این جامعه به رهبری مادی نیز نیاز دارد. سلیمان نیگوسیان، دانشور، به دقت اشاره می‌کند: «تمام شیعیان معتقد باور دارند که امام از طریق رابطه‌اش با محمد(ص)، حاکم منصوب خداست و معلمی است که باید جانشین وظایف یگانه‌ پیامبر باشد. به‌اضافه امام کیفیاتی ابرانسانی در اختیار دارد. به‌طور مشخص‌تر «نوری الهی» (یعنی دانش ابرانسانی) که از سوی آدم و از طریق محمد و علی به او رسیده است.» شیعیان روز عاشورا (در عربی به معنای «ده») را به سوگ قتل حسین و دیگران در نبرد کربلا می‌نشینند. در این مقطع آنان لباس عزا تن می‌کنند و داستان امام حسین را به یاد می‌آورند که با کاروان کوچکی که بیشترشان اعضای خانواده بودند عازم کربلا بود. آنان بر سوگ قتل‌هایی که پیش از قتل امام حسین صورت گرفت می‌نشینند و البته بر سوگ قتل خود امام حسین.
تراژدی کربلا نزد مسلمانان شیعه‌مذهب درسی است که تاریخ می‌دهد: قیمتی که باید برای پیروی از راه حقیقت و مقاومت در مقابل استبداد پرداخت کرد. می‌گویند در هر نسل کربلا وقتی است که مردم در مقابل استبدادی قدرتمند به پا می‌خیزند. می‌دانند که تعدادشان کمتر است اما نمی‌توانند در مقابل مخالفان ساکت بنشینند. شیعیان بر مقبره‌های امامان و فرزندانشان‌ فاتحه (دعایی اسلامی) می‌خوانند. بسیاری از شیعیان به زیارت مقبره‌های امامان مهم می‌روند و نزد خدا دعا می‌کنند که به نام امام حسین محبوب، آنان بتوانند بر مشکلات خود فائق آیند. بین شیعیان سه گروه اصلی داریم: امامی، زیدی و اسماعیلی. امامی، بزرگ‌ترین فرقه‌ شیعه، به اثنی‌عشری (دوازده‌تایی) مشهور است. امامیان سه خلیفه‌ اولی را که اهل سنت قبول دارند، قبول ندارند (ابوبکر، عمر و عثمان). به باور آنان علی امام اول بود و پس از علی امامان در خاندان علی و فاطمه ادامه یافتند (فاطمه تنها دختر پیامبر بود که پس از او زنده ماند و علی همسر او و پدر نوه‌های پیامبر بود). امامیان باور دارند که امام دوازدهم محمدالمهدی است و او را «امام غایب» می‌دانند. اثنی‌عشریون معتقدند غایت پنهان شده زیرا نمرده و به غیبت رفته است و هنوز حاکم بر احوال انسانی است. آ‌نها در ضمن باور دارند که او روزی باز می‌گردد. امامی‌ها به اختیار آزاد انسانی باور دارند چراکه خدا امامان را برای راهنمایی مردم فرستاده و در نتیجه مردم می‌توانند آزادانه راه درست را انتخاب کنند. امامان اعضای خانواده پیامبر هستند و در نتیجه انسان‌ها نمی‌توانند در انتخاب امام اشتباه کنند. در باور اسلام شیعه، بازگشت امام دوازدهم به زمین موفقیت اسلام و اعتلای توحید را رقم می‌زند و قضاوت نهایی خداوند خواهد بود، باوری همگام با بازگشت عیسی مسیح نزد مسیحیان یا فرا رسیدن ناجی نزد یهودیان. گرچه تفاوت‌هایی دینی بین شیعه‌ها و سنی‌ها موجود است اما امکانی بسیار واقعی برای همزیستی سازنده‌ آنها نیز هست. من مانند بسیاری دیگر مسلمانان پدری سنی و مادری شیعه داشتم. هنگام رشد یافتن ما، سنی‌ها و شیعه‌ها در صلح با یکدیگر زندگی می‌کردند. ماه اسلامی محرم مورد احترام هر دوی سنی‌ها و شیعه‌ها بود. اما در دهه‌ ۱۹۸۰ در زمان دیکتاتوری ژنرال ضیا، کارزاری شرورانه برای ایجاد تفرقه بین مسلمانان پاکستان و در واقع مسلمانان تمام جهان شروع شد. سنی و شیعه را به جان یکدیگر انداختند.
یاد روزهایی می‌افتم که در سال ۱۹۸۱ در زندان مرکزی کراچی،‌ زندانی سیاسی بودم. یکی از نگهبانان زندان که برایم غذا می‌آورد، می‌گفت می‌ترسد. شنیده بود که خانواده‌ای شیعه‌مذهب به خیابانی که خانه‌ او در آن است، نقل مکان کرده. او می‌گفت: «می‌دانی که شیعیان، بچه‌ها را می‌خورند. تمام روز کودکم را در خانه زندانی می‌کنم تا شیعیان نتوانند او را بدزدند و بکشند و بخورند.» امام مسجد محل این حرف را به او زده بود. جالب اینجاست که این همگام با «تهمت خونی» است که در طول تاریخ در بخش‌هایی از اروپا وسیعا پذیرفته شده: که یهودیان خون فرزندان مسیحی را می‌نوشند. من همیشه متعجبم که این افسانه‌های هراسناک چگونه به اسم خدا پراکنده می‌شوند. نسل‌هاست که تبلیغاتی مهلک علیه شیعیان پراکنده می‌کنند. در سال ۱۹۷۹ انقلابی موفق در ایران درگرفت که رهبر آن از رهبران مذهبی شیعیان بود، آیت‌الله روح‌الله خمینی. هراسی در گرفت که شیعیان در سایر کشورهای مسلمان نیز به پا می‌خیزند. برای مقابله با گسترش انقلاب ایران، نیروهای ضیا‌ءالحق طرحی ریختند تا شیعیان را شیطانی جلوه دهند و شیعه و سنی را به جان یکدیگر اندازند. اینجاست که می‌توانیم انگیزه‌ سیاسی غیردینی برای تشویق تخاصم بین دو شاخه‌ دینی اسلام را مشاهده کنیم. (در جنگ داخلی و فرقه‌ای معاصر در عراق نیز قضیه بی‌شک چیزی جز این نیست.)

بی‌نظیر بوتو
ترجمه‌: آرش عزیزی
آنچه خواندید بخشی از آخرین کتاب بی‌نظیر بوتو، سیاستمدار فقید پاکستانی با عنوان «آشتی: اسلام، دموکراسی و غرب» است که در روزهای زوج هفته در صفحه کتاب اندیشه کارگزاران منتشر می‌شود. ترجمه‌های قرآن این بخش از الهی قمشه‌ای است.

منبع : روزنامه کارگزاران