همه چیز درباره ضدآفتاب

در یونان باستان از روغن زیتون به عنوان ضدآفتاب استفاده می‌کردند که البته چندان فایده‌ای به همراه نداشته است. در اوایل قرن بیستم میلتون بلیک، دانشمند استرالیایی، ایده‌هایی برای تولید ضدآفتاب داشت که باوجود تلاش زیاد هرگز به مرحله تولید نرسید.
در سال ۱۹۳۸ یک دانشجوی سوئیسی نوعی ضدآفتاب اولیه را در حجم کم ابداع کرد. او که خودش در حین صعود به قله دچار آفتاب‌سوختگی شدید شده بود، نام ضدآفتاب خود را پماد گلاسیر (یخچال) گذاشت. آزمایش‌های اخیر روی نمونه‌های کمی‌ که از این پماد قدیمی ‌به جا مانده بود نشان داد که این ضدآفتاب اولیه دارای اس.پی.اف معادل ۲ بوده است.
اما ضدآفتاب به طور رسمی ‌در سال ۱۹۴۴ و در بحبوحه جنگ جهانی دوم متولد شد. از آنجایی که سربازان در جبهه‌های جنگ دچار آفتاب‌سوختگی شدید می‌شدند، یک داروساز به نام بنجامین گرین سعی کرد تا دارویی برای پیشگیری از آفتاب‌سوختگی پیدا کند و موفق به انجام این کار نیز شد. جالب اینکه او این ماده را برای اولین بار روی پوست سر خودش که طاس بود امتحان کرد.
● چه کسانی باید از ضدآفتاب استفاده کنند؟
آفتاب، دلچسب و وسوسه‌انگیز است و خیلی‌ها را به سمت خود می‌کشد. اما تمام پرتوهای خورشید دلچسب نیستند. پرتوهای فرابنفش موجب آسیب پوست می‌شوند و تیره شدن پوست ـ یا اصطلاحا برنزه شدن ـ و همچنین آفتاب‌سوختگی، هر دو از اثرهای مشهود و کوتاه‌مدت این آسیب به حساب می‌آیند. در بلندمدت، سروکله لکه‌ها روی پوست پیدا می‌شود، بعد کم‌کم چین و چروک‌های عمقی شکل می‌گیرد و با تکرار این اتفاقات، پوست به سمت سرطانی شدن پیش می‌رود.
اگر به هر دلیلی مجبور باشید بخشی از وقت خود را طی روز بیرون از خانه و زیر آفتاب بگذارنید، باید از این مواد استفاده کنید. حتی اگر پوست‌تان تیره باشد و بتوانید مدت زمان زیادی را زیر آفتاب، بدون سوختن دوام بیاورید، باز هم نباید از ضدآفتاب غافل شوید. فارغ از اینکه پوست شما از چه نوعی است، نور خورشید می‌تواند به اعماق آن نفوذ کند و دی.ان.ای سلول‌های پوستی را از بین ببرد. این آسیب می‌تواند در نهایت به سرطان پوست منجر شود.
نور خورشید کودکان را بیشتر از بزرگسالان تهدید می‌کند و به همین دلیل آنها به حمایت و حفاظت بیشتری نیاز دارند. کودکان و نوجوانانی که سابقه دو نوبت آفتاب‌سوختگی همراه با تاول را داشته باشند، احتمال ابتلایشان به سرطان پوست در آینده به شکل معنی‌داری بیشتر خواهد بود.
بچه‌های زیر ۶ ماه نباید در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرند چون پوست‌شان بسیار آسیب‌پذیر است. در مورد نوزادان استفاده از ضدآفتاب‌ توصیه نمی‌شود مگر اینکه به هیچ عنوان نتوانیم از مواجهه آنها با نور مستقیم خورشید جلوگیری کنیم یا نتوانیم پوست آنها را به طور کامل بپوشانیم. در این صورت مقدار کمی‌از ضدآفتاب را روی مناطق باز پوست‌شان ـ مثلا دست و گوش ـ می‌مالیم و البته منتظر می‌مانیم که ببینیم آیا واکنش حساسیتی ایجاد می‌شود یا نه.
● معیار محافظتی اس.پی.اف (SPF) چیست؟
تمام محصولات ضدآفتاب دارای معیار اس.پی.اف هستند. این شاخص نشان‌دهنده میزان حفاظتی است که محصول مورد‌ نظر در برابر پرتوهای فرابنفش نوع B به عمل می‌آورد. هر چه این عدد بیشتر باشد میزان حفاظت نیز بیشتر خواهد بود. در حال حاضر هیچ درجه‌بندی تعریف‌شده‌ای در رابطه با میزان محافظت این محصولات در برابر پرتوهای فرابنفش نوع A وجود ندارد.
به یاد داشته باشید نمی‌شود بر مبنای اس.پی.اف قضاوت کرد که تا چند ساعت می‌شود زیر آفتاب ماند. برای مثال اگر شما از محصولی با اس.پی.اف ۳۰ استفاده کنید و دیگری از محصولی با اس.پی.اف ۱۵ استفاده کند، به این معنی نیست که شما می‌توانید زمانی معادل ۲ برابر شخص دوم در آفتاب بمانید. در واقع، اس.پی.اف ۱۵ یعنی اینکه این محصول حدود ۹۳ درصد از پرتوهای فرابنفش را فیلتر می‌کند و اس.پی.اف ۳۰ حدود ۹۷ درصد را. چون میزان اثربخشی ضدآفتاب‌ها به مرور زمان کم می‌شود، احتمالا باگذشت زمان میزان اختلاف این دو کمتر هم می‌شود.
گذشته از شاخص اس.پی.اف، بر مبنای واکنش پوست هم نمی‌شود قضاوت کرد که تا چند ساعت می‌توان در زیر آفتاب باقی ماند. چرا که ممکن است ۲۴ ساعت طول بکشد تا آفتاب‌سوختگی خودش را نشان بدهد.
● ضدآفتاب‌ها چطور عمل می‌کنند؟
اشعه ماورابنفش بخش نامریی نور خورشید است که به پوست آسیب می‌رساند. سه نوع پرتو فرابنفش ـ بر حسب طول موج ـ در نور خورشید وجود دارد که تنها دو نوع A و B آن می‌توانند از جو زمین عبور کنند و به پوست ما برسند. این پرتوها عوارض خطرناکی ایجاد می‌کنند که شدیدترین آنها سرطان پوست است. ضدآفتاب‌ها موادی هستند که وقتی روی پوست استعمال می‌شوند، این پرتوهای خطرناک را یا جذب می‌کنند، یا برگشت می‌دهند یا آنها را پراکنده می‌کنند. ضدآفتاب‌ها به دو شکل از پوست ما محفاظت می‌کنند؛ فیزیکی و شیمیایی.
▪ ضدآفتاب‌های فیزیکی: این ضدآفتاب‌ها یک لایه مات روی سطح بدن شکل می‌دهند و پرتوهای فرابنفش را قبل از اینکه بتوانند به پوست برسند و از آن عبور کنند، بازتاب می‌دهند یا پراکنده می‌کنند. در ترکیب این ضدآفتاب‌ها موادی چون اکسید روی و دی‌اکسید تیتانیم به کار رفته که هم فرابنفش نوع A و هم فرابنفش نوع B را برمی‌گرداند. انواع اولیه این نوع ضدآفتاب‌ها وقتی که روی پوست مالیده می‌شود، سفیدرنگ باقی می‌ماند اما انواع جدید تقریبا هم‌رنگ پوست هستند و کمتر جلب‌توجه می‌کنند.
▪ ضدآفتاب‌های شیمیایی: این نوع ضدآفتاب‌ها پرتو فرابنفش را قبل از اینکه بتواند آسیبی به پوست وارد کند به خود جذب می‌کنند. در ترکیب شیمیایی آنها موادی چون آووبنزون (جذب‌کننده فرابنفش A) و اوکسی‌بنزون (جذب‌کننده فرابنفش B) به کار رفته است. در بعضی از انواع جدید، ماده مکسوریل مورد استفاده قرار گرفته که هم پرتوهای A و هم پرتوهای B را به خود جذب می‌کند.
آیا استفاده از ضدآفتاب‌ برای محافظت از پوست کافی است؟
هیچ ضدآفتابی نمی‌تواند تمام پرتوهای فرابنفش را بلوک کند. پس نمی‌شود ضدآفتاب‌ را به عنوان تنها عامل حفاظتی قلمداد کرد. محدود کردن ساعاتی که در آفتاب هستید یا رعایت پوشش کامل بدن نیز به همان اندازه مهم است. بهتر است به منظور برخورداری از یک حفاظت کامل در برابر نور خورشید، هر سه روش زیر را اجرا کنید:
۱) بین ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر در معرض آفتاب قرار نگیرید. پرتوهای خورشید در این ساعات به حداکثر می‌رسد. سعی کنید برنامه‌های خود را طوری تنظیم کنید که در این ساعات در هوای آزاد و زیر آفتاب نباشید. اگر بیرون بودید، به دنبال سایه و هر نوع سایه‌بان ممکن باشید.
۲ ) تا می‌توانید خود را بپوشانید. لباس‌تان باید طوری باشد که دست و پا را به خوبی بپوشاند. بافت پارچه باید از نوع متراکم باشد و حداقل نور را از خود عبور بدهد. کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی را هم فراموش نکنید.
۳) ضد آفتاب‌ را به طور متناوب و دست‌ و ‌دلبازانه مصرف کنید. هنگام استعمال ضد آفتاب‌ روی پوست، خست به خرج ندهید.
نیم ساعت قبل از بیرون رفتن، آن را روی پوست خود بمالید و هر ۲ ساعت یک‌بار تجدیدش کنید. حتی در روزهای ابری هم آن را فراموش نکنید.
پرتوهای فرابنفش می‌توانند از ابرها به‌ راحتی عبور کنند.
● آیا ضدآفتاب‌ سال گذشته به درد امسال هم می‌خورد؟
فرآیند تولید ضدآفتاب‌ها معمولا به شکلی است که این محصولات می‌توانند تا سه سال قدرت خود را حفظ کنند و از بین نروند. یعنی شما می‌توانید از ضدآفتابی که تابستان گذشته خریده‌اید، امسال نیز استفاده کنید. اما به یاد داشته باشید که اگر به اندازه کافی از محصول خریداری‌شده استفاده کنید، دیگر بعید است که چیزی از آن برای سال بعد هم باقی بماند. روی بسیاری از ضدآفتاب‌ها تاریخ انقضا ذکر شده که باید به آن توجه شود. اگر صرفا تاریخ تولید روی محصول ثبت شده بود، دقت کنید که بیش از سه سال از آن تاریخ نگذشته باشد.
● چه چیزی اثربخشی ضدآفتاب را کم می‌کند؟
اینکه ضدآفتابی که شما استفاده کرده‌اید تا چه اندازه می‌تواند اثربخش باشد به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع پوست، میزان و نوع ضدآفتاب، فواصل استفاده از ضدآفتاب و شدت پرتوهای فرابنفش. به علاوه، عوامل زیادی هستند که موجب کاهش تاثیر ضدآفتاب می‌شوند. بعضی از مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:
▪ رطوبت بالا
▪ تعریق
▪ خشک کردن پوست با حوله
▪ شنا یا هر نوع تماس با آب

منبع : روزنامه سلامت