۹ ماه با اقتصاد ایران

در كشور ما متأسفانه نهادهای اقتصادی كمتر مایلند به ارائه آمارها بپردازند و اگر آمار و ارقامی نیز منتشر می شود معمولاً زمان آنها گذشته است. آنچه در این گزارش مورد توجه قرار گرفته وضعیت اقتصاد ایران از حیث درآمدها و دریافت های دولت و همچنین پرداخت های جاری و عمرانی است.
دریافت ها
در یك نگاه كلی وضعیت عمومی دولت را می توان در دو بخش دریافتها و پرداختها مورد بررسی قرار داد. منظور از دریافت ها ،درآمدهای عمومی، شفاف سازی قیمت انرژی، واگذاری دارایی های سرمایه ای و واگذاری دارایی های مالی می باشد.به بیان ساده تر درآمدهای ناشی از مالیات ها و درآمد نفت بخش عمده دریافت های دولت را تشكیل می دهند.آمار و ارقام مربوط به ۹ ماه گذشته حاكی از آن است كه كل دریافتهای دولت در این مدت در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود ۳۱ درصد رشد داشته است.كل دریافت های دولت تا پایان آذرماه سال جاری برابر ۳۵۷ هزار میلیارد ریال بوده است و این در حالی است كه این میزان در مدت مشابه سال قبل ۱۷۱ هزار میلیارد ریال بوده است.نگاهی به بودجه كل كشور حاكی از آن است كه همه این دریافت ها، درآمدهای واقعی دولت نیست زیرا قسمتی از آن به درآمد مربوط به شفاف سازی قیمت انرژی اختصاص دارد كه در حقیقت درآمدی غیرواقعی است.طی ۹ماه گذشته دولت از محل شفاف سازی قیمت انرژی درآمدی در حدود ۱۰۴ هزار میلیارد ریال برای خود در نظر گرفته است كه اگر این میزان از كل دریافتهای دولت كم شود، درآمد واقعی دولت طی ۹ ماه گذشته به دست خواهد آمد.به این ترتیب می توان مدعی شد كه درآمدهای كل كشور در ۹ ماه گذشته در حدود ۲۵۳ هزار میلیارد ریال می باشد كه اگر قیمت هر دلار را ۸۵۰ تومان در نظر بگیریم این رقم معادل ۳۰ میلیارد دلار خواهد شد. كل درآمدهای واقعی دولت در ۹ ماهه سال ۸۲ معادل ۲۰۰ هزار میلیارد ریال بوده است.آنچه در تحلیل درآمدهای دولت از جایگاه ویژه ای برخوردار است تركیب این درآمدهاست.به عبارت دیگر از آن جا كه اقتصاد ایران اقتصادی تك محصولی است باید دید چقدر از این درآمد ناشی از درآمدهای نفتی و چه میزان آن ناشی از درآمدهای مالیاتی می باشد.بر اساس آمار موجود درآمدهای مالیاتی كشور در ۹ ماهه گذشته بالغ بر ۵۶ هزار میلیارد ریال بوده است كه با توجه به درآمد ۲۵۳ هزار میلیارد ریالی می توان نتیجه گرفت تنها ۲۲ درصد درآمدهای كشور ناشی از درآمدهای مالیاتی می باشد و این در حالی است كه درآمد ناشی از صادرات نفت در ۹ ماهه گذشته بالغ بر ۱۴۴ هزار میلیارد ریال بوده است كه به این ترتیب سهم صادرات نفت خام از كل درآمدهای كشور بالغ بر ۵۶ درصد می باشد.
درآمدهای مالیاتی
درآمدهای مالیاتی دولت به دو بخش مالیات های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شود.همان طور كه ذكر شد كل درآمدهای مالیاتی اعم از مستقیم و غیرمستقیم در نه ماهه سال جاری بالغ بر ۵۶ هزار میلیارد ریال بوده است كه نسبت به اهداف بودجه از عدم تحقق ۱۶ درصدی این درآمدها حكایت می كند.البته درآمدهای مالیاتی كشور در مقایسه با سال گذشته رشد داشته است كه این رشد برابر ۳۶ درصد می باشد.مالیات های مستقیم كه قسمت عمده آن شامل مالیات بردرآمد، مالیات بر شركت ها و مالیات بر ثروت می باشد، در نه ماهه سال جاری به ۳۰ هزار و ۱۸۳ میلیارد ریال رسیده است كه این میزان در مقایسه با سال ۸۲ از رشد حدود ۳۲ درصدی حكایت می كند.گفتنی است كه نسبت مالیات های مستقیم كشور به كل مالیات ها در حدود ۸/۵۳ درصد می باشد و این در حالی است كه این میزان در سال ۱۳۸۲ برابر ۵۵ درصد بوده كه كاهش سهم مالیات های مستقیم در درآمدهای مالیاتی را نشان می دهد.از سوی دیگر مالیات بر شركت ها اعم از دولتی و غیر دولتی از اقلام عمده درآمدهای مالیاتی كشور است.
آمار و ارقام حاكی از آن است كه تا پایان آذرماه سال جاری درآمدهای دولت از محل مالیات بر شركت ها به عددی در حدود ۱۸ هزار و ۳۸۷ میلیارد ریال رسیده است كه در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از رشدی معادل ۳۰ درصد برخوردار می باشد.یكی از نكات قابل توجه در خصوص مالیات بر شركت های دولتی این است كه این بخش از درآمدهای دولت معمولاً در سال های گذشته با عدم تحقق مواجه بوده كه این عدد برای شركت های غیردولتی حدود ۳۳ درصد می باشد.مالیات بر درآمد از اقلام دیگر درآمدهای مالیاتی كشور است؛ به طوری كه تا پایان آذرماه سال جاری حدود ۸ هزار و ۸۶۸ میلیارد ریال از این محل، درآمد نصیب دولت شده است كه در مقایسه با قانون بودجه از عدم تحقق ۱۱ درصد اهداف حكایت می كند.مالیات بر درآمد شاید از جمله مهمترین اقلام مالیاتی برای جامعه باشد زیرا اغلب درآمدهایی كه تحت عنوان مالیات از كارمندان و كارگران اخذ می شود در این ردیف بودجه ای قرار دارد.
آمار حاكی از آن است كه مالیات بر حقوق و مشاغل در ۹ ماهه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از رشدی معادل ۴۲ و ۲۶ درصد برخوردار بوده است.در حالی كه مالیات های مستقیم كشور در ۹ ماهه سال جاری از عملكرد خوبی برخوردار است اما مالیات های غیرمستقیم كه عمدتاً از محل واردات تأمین می شود حاكی از عدم تحقق اهداف دارد.بر اساس قانون بودجه دولت تا پایان آذر ماه سال جاری باید درآمدی در حدود ۲۶ هزار و ۸۵۷ میلیارد ریال از محل واردات كالا درآمد كسب می كرد كه به دلیل عدم واردات اتومبیل از این رقم تنها ۷۱ درصد آن یعنی در حدود ۱۹ هزار و ۱۲۲ میلیارد ریال محقق شده است.
درآمدهای نفتی
شاید جذاب ترین بخش درآمدهای دولت، درآمدهای مربوط به صادرات نفت خام باشد.درآمدهای دولت تا پایان آذرماه سال جاری از محل صادرات نفت خام برابر ۱۵ میلیارد و ۴۶۰ میلیون دلار بوده است كه معادل ریالی این درآمد بالغ بر ۱۳۲ هزار میلیارد ریال می باشد.گفتنی است كه تا پایان آذرماه درآمدهای كشور از محل صادرات نفت خام بالغ بر ۲۱ میلیارد و ۱۹۳ میلیون دلار بوده كه تنها ۱۵ میلیارد و ۴۶۰ میلیون دلار آن سهم خزانه دولت می باشد و مطمئناً مابقی آن باید به حساب ذخیره ارزی واریز شده باشد.
آمار و ارقام حاكی از آن است كه تا پایان آذرماه حدود ۵ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی كشور به حساب ذخیره ارزی واریز شده است.
یكی دیگر از اقلام درآمدی دولت فروش سهام شركت های دولتی است كه به دلیل عدم انسجام در مدیریت بازار بورس و سازمان خصوصی سازی متأسفانه درآمدهای پیش بینی شده از این محل تقریباً محقق نشده است؛ به طوری كه قرار بود تا پایان آذرماه دولت حدود ۹۰۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشد كه از این میزان تنها ۱۳۰ میلیارد تومان محقق شده است و به این ترتیب بخش بزرگی از كسری درآمدهای دولت به عدم فروش سهام شركت های دولتی اختصاص دارد.
پرداخت ها
بخش دوم بررسی وضعیت اقتصادی كشور به مباحث مربوط به هزینه ها اختصاص دارد.هزینه ها نیز به دو بخش هزینه های جاری و هزینه های عمرانی اختصاص پیدا می كند.آمار و ارقام مربوط به عملكرد اقتصادی دولت حاكی است كه خزانه داری كل كشور تا پایان آذرماه امسال مجبور شده تا برای تأمین اعتبارات جاری دستگاه های دولتی مبلغ كلانی در حدود ۱۶۴ هزار میلیارد ریال پرداخت كند كه در مقایسه با قانون بودجه از تحقق ۱۰۳ اهداف حكایت می كند.از كل این مبلغ ۱۸ هزار و ۶۸۴ میلیارد ریال به یارانه كالاهای اساسی و ۸۲ هزار و ۵۳۱ میلیارد ریال نیز به تأمین نیاز دستگاه های ملی اختصاص داشته است.همان طور كه ذكر شد دولت نه تنها تمام هزینه جاری دستگاه های خود را تا پایان آذرماه پرداخت كرده بلكه حدود ۳ درصد نیز مازاد بر بودجه به این دستگاه ها اختصاص داده است كه این امر در خصوص هزینه های عمرانی كه نقش قابل توجهی در افزایش تولید ملی و اشتغالزایی دارند كاملاً معكوس است.در حالی كه بر اساس قانون دولت تا پایان آذرماه باید ۷۴ هزار میلیارد ریال به طرح های عمرانی اختصاص می داد. این رقم در عمل به ۳۹ هزار میلیارد ریال كاهش یافته است كه از تحقق تنها ۵۲ درصد اهداف بودجه حكایت می كند.در پایان می توان گفت كه عدم دقت در تنظیم بودجه های سالیانه باعث شده تا بخشی از درآمدهای دولت طی سال محقق نشود و متأسفانه طرح های عمرانی در این میان بیشترین خسارت را از محل عدم تحقق درآمدها دیده اند.

منبع : مجله پرواز