ماهی‌های سفره هفت‌سین

رییس آموزشكده محیط زیست در آستانه نوروز هشدار داد: شهروندان از رهاسازی ماهیان قرمز در رودخانه‌ها برای جلوگیری از صدمات جبران‌ناپذیر به آبزیان جدا خودداری كرده و این گونه را در محیط‌های آبی بسته همچون استخرها و حوضچه‌ها رها كنند.
دكتر فاضل گفت‌: ماهی طلایی، ماهی حوض با نام علمی Carassius auratus، بومی كشورهایی چون چین، ژاپن، هنگ كنگ، لائوس و ماكائو است كه امروز در اكثر كشورها وجود دارد و حتی تا قاره آمریكا نیز گسترش یافته است.
وی در خصوص نحوه ورود این گونه ماهی‌ها به كشور گفت: این گونه احتمالا یا از طریق تحقیقات جهت مطالعات آزمایشی در فیزیولوژی، بیوشیمی، رفتارشناسی و دیگر موارد در محیط‌های محلی رهاسازی شده، یا به عنوان یك ماهی تزئینی و اكواریومی به دلیل آن كه بسیاری از نواحی كشور در طول سال دارای آب های گرم است و ماهی طلایی كه در استخرهای پرورشی ماهیان تزئینی نگهداری می‌شود، ممكن است به آسانی از طریق دور انداختن یا فرار به آب‌های طبیعی وارد شود یا به طور تصادفی و اتفاقی همراه با گونه‌های مطلوب گرم آبی به داخل كشور راه یابد.
رییس آموزشكده محیط زیست زمان ورود این گونه ماهی به كشور را نامشخص عنوان كرد و گفت: اندازه و حداكثر طول و وزن ثبت‌شده این گونه در ایران ۳۵ سانتیمتر و ۲/۱ كیلوگرم و حداكثر طول و وزن ثبت شده آن در جهان ۵۹ سانتیمتر و ۳ كیلوگرم است.
وی با اشاره به این كه زیستگاه این گونه ماهی آبهای شیرین و تا حدی آب شور، قسمت‌های پایینی رودخانه‌ها، تالابها و دریاچه‌ها، مناطق گرم است، در خصوص رفتار آن گفت: این گونه نسبت به تغییرات شرایط محیطی مثل شوری، گل‌آلودگی، دمای آب، اكسیژن و آلودگی‌های محیطی بسیار مقاوم است و اكثرا زیست در كمتر از ۱۰ متر را ترجیح می‌دهد.
فاضل غذای عمده این ماهی را گیاه عنوان كرد و افزود: اما در رژیم غذایی این گونه، جانوران كف‌زی چون حشرات و سخت‌پوستان نیز مشاهده می‌شود.
وی با اشاره به این كه این ماهی در فصل بهار تولید مثل می‌كند، گفت: این گونه، از اسپرم فقط برای تحریك تكامل تخم استفاده می‌كند (gynogenesis) البته این تحریك می‌تواند توسط اسپرم گونه‌های دیگر آبزیان نیز صورت گیرد. به همین دلیل در برخی نواحی ماده‌ها جمعیت غالب را تشكیل می‌دهند.
رییس آموزشكده محیط زیست افزود: تخم‌های این گونه، لابه‌لای گیاهان آبزی گذاشته می‌شود و از آن‌ها لاروپلاژیك خارج شده و یك جمعیت كوچك این گونه در عرض ۴/۴ - ۴/۱ سال می‌تواند دو برابر و در سن ۴ - ۲ سالگی بالغ شود.
وی در خصوص خطرات ناشی از رهاسازی این گونه در طبیعت و خارج از اكوسیستم خود گفت: ایجاد تغییرات در زیستگاه به طوری كه ماهی طلایی به دلیل تغذیه از گیاهان باعث كاهش و از بین رفتن گیاهان آبزی‌شده و این موجب كاهش پناهگاه لاروها، ماهیان كوچك و همچنین كاهش جمعیت بی‌مهرگان مورد تغذیه دیگر ماهیان اقتصادی دارد. از طرف دیگر ماهی حوض هنگام تغذیه باعث گل‌آلودگی آب می‌شود و این امر سبب كاهش نفوذ نور در آب و توقف رشد گیاهان و در نتیجه خفه شدگی بی‌مهرگان كف‌زی، بازیابی راحت فسفات شده كه این تغییرات به نوبه خود ماهیان بومی را تحت تاثیر قرار داده و موجب كاهش و حتی حذف بعضی از آن‌ها می‌شود.
فاضل بحث رقابت غذایی را یكی دیگر از خطرات ناشی از رهاسازی این ماهی در محل‌های خارج از زیستگاه اصلی عنوان كرد گفت: رقابت غذایی و مكانی ماهی حوض با ماهیان بومی باعث كندی تغذیه و تولید مثل ماهیان بومی می‌شود چرا كه این گونه بسیار مقاوم و فرصت‌طلب است.
وی به توقف رشد دیگر گونه‌ها از طیق سازگاری این‌گونه با محیط و گسترش سریع جمعیت آن‌ها در محیط زیست جدیدشان اشاره كرد و گفت: این امر در دریاچه سیستان قابل مشاهده بود و با توجه به این مهم، این گونه ممكن است گونه‌ای بومی را از طریق جمعیت زیاد خود و كاهش اكسیژن تحت تاثیر قرار دهد.
به گفته این كارشناس محیط زیست تغییرات ژنتیكی به دلیل نوع ویژه تولید مثل ماهی حوض ماده (gynogenesis) و باروری تخم‌ها توسط اسپرم گونه‌های دیگر همچون كپور بدون تركیب ژنتیكی و كاهش موفقیت‌های تولید مثلی دیگر گونه‌ها از دیگر خطرات رهاسازی این ماهی در محل‌های خارج از زیستگاه اصلی و رودخانه‌هاست.
وی با اشاره به احتمال انتقال انگل‌ها و بیماری‌ها از این گونه به محیط گفت: معرفی یك گونه جدید به یك منطقه باعث ورود بیماری‌های جدید از طریق گونه‌های غیربومی شده و این امر موجب از دست رفتن مكانیزیم‌های دفاعی گونه‌های بومی در برابر بیماری‌های بومی می‌شود.
فاضل همچنین تصریح كرد: ماهی طلایی با داشتن بیش از ۳۲ نوع بیماری معروف (۱۵ بیماری انگلی، ۸ بیماری باكتریایی، ۵ بیماری ویروسی، ۲ بیماری خارجی، ۲ بیماری با منشأ نامشخص) تاثیرات منفی بر روی جمعیت گونه‌های بومی دارد. از سوی دیگر نوعی سخت‌پوست با نام علمی Lernaea cyprinaeca اگر چه میزبان اختصاصی ندارد، ولی به نظر می‌رسد كه به طور گسترده‌ای توسط ماهی طلایی گسترش یافته است كه این می‌تواند تاثیرات مخربی بر روی فون ماهیان بومی داشته باشد.
رییس آموزشكده محیط زیست در پایان تاكید كرد: با توجه به این كه ماهی طلایی یا ماهی حوض به صورت پرورشی در كشور تكثیر می‌شود، لذا شهروندان از رهاسازی این گونه غیربومی در رودخانه‌ها برای جلوگیری از صدمات جبران‌ناپذیر به آبزیان جدا خودداری كرده و این گونه را در محیط‌های آبی بسته همچون استخرها و حوضچه‌ها رها كنند.

منبع : سایر منابع