نوسان بین اقتصاد و هنر

در حرفه طب هم مثل سایر مشاغل اقتصاد نقش مهمی بازی می کند. اما اگر اقتصاد هدف اصلی در کار طب قرار بگیرد این دیگر طب حرفه یی یا حرفه طب نیست بلکه تجارتی است که از طریق طب اعمال می شود. عمده شدن اقتصاد به دو شیوه اعمال می شود. ممکن است طبیب اقتصاد را در نظر بگیرد اما تنها به سود خود نه به سود بیمار، از سوی دیگر ممکن است دولت یا هرکسی که متولی درمان گروهی از بیماران است نیز قبل از کیفیت درمان فقط در سودای کاهش هزینه ها باشد، این هم نوعی آماتوریسم است که «حرفه» طب را بیش از وجه اول مورد تهدید قرار می دهد.
در حرفه طب ارزش های معنوی انسان دوستی، تعهد و اخلاق جایگاه ویژه یی دارند همان گونه که در حرفه های دیگر نظیر مهندسی نیز باید رضای خدا را درنظر داشت و کاری برخلاف اخلاق انجام نداد اما تبدیل حرفه پزشکی به یکی دیگر از راه های خیرات و مبرات و عمده کردن این جنبه بیش از آنچه در هر حرفه یی باید باشد خود نوعی آماتوریسم است که این حرفه را تهدید می کند. کیفیت شیئی یا خدمتی که به صدقه داده شده است به زحمت قابل ارزیابی است. ثبت و امکان بررسی، مهمترین نکاتی هستند که برای کار طب ضریب اطمینان فراهم می سازند. به علاوه طب صدقاتی نوع خاصی از طب را پدید می آورد که امکان خطا در آن بسیار است؛ در شرایط غیرعادی و شاید غیراستاندارد انجام می شود و ارزیابی دقیقی از هزینه ها در آن صورت نمی گیرد. بیهوده نیست وقتی حرفه طب دچار آماتوریسم اقتصادی به نحوی که توضیح دادم شد، آماتوریسم صدقاتی نیز به دنبال می آید.
البته حرفه طب در بهترین حالات خود وقتی به دقت و با ماهرانه ترین شیوه ها به تشخیص می رسد و با کمترین عوارض درمان می کند شانه به شانه هنر می ساید و می توان از «هنر» طبابت نیز به نوعی البته استعاری سخن گفت. اما وقتی زیبایی و هنر هدف عمده طب قرار می گیرند، به نوعی آماتوریسم درمی غلتیم که عوارض آن هیچ کمتر از موارد برشمرده نیست. مثل وقتی که می خواهد فلان عمل جراحی را که توان بالایی می طلبد به بهترین شیوه انجام دهد و این کار را می کند منتها در بیماری که به دلیل یک بیماری زمینه یی چند ماهی بیش زنده نخواهد ماند،
در حرفه طب هم مثل سایر حرفه ها طبیبان باید با یکدیگر به رقابتی سازنده بپردازند. اساساً اگر در هر حرفه یی هیچ تلاشی برای اثبات خود و پیشی گرفتن از دیگران صورت نگیرد، همه چیز در حال سکون خواهد ماند اما اگر طب صرفاً به جهت رقابت انجام شود به نوعی آماتوریسم درمی غلتد و دیگر حرفه طب نیست که نوعی ورزش است و بدتر از آن چیزی است که در ورزش هم مجاز نیست، یعنی تخریب دیگران. کسی که با کورنومتر به اتاق عمل می رود و تنها انگیزه او کاهش زمان عمل در رقابت با همکاری دیگر در آن سوی دنیاست نه به حرفه طب بلکه به نوعی ورزش اشتغال دارد. اما طبیبی که هنوز مدارک بیمار را بررسی نکرده بر کار پزشکان قبل پوزخندی بر لب می آورد نیز به گونه یی از رقابت رومی آورد که حتی در ورزش نیز پسندیده نیست.
در حرفه طب در واقع «جایزه» و«تورنمنت» هیچ جایی ندارد. جایزه پزشک فقط یک احساس غرور از انجام بهینه حرفه یی است (چه بیمار بهبود یابد و چه قابل درمان نباشد). ترغیب پزشکان به کارهای محیرالعقول فردی آن هم در حالی که در کارهای جمعی نواقص بسیار دارند، ترغیب آنان به تحقیقات و اکتشاف آن هم در حالی که در کارهای علمی روزمره مشکلات بیشمار وجود دارد هم مصداق ترجیح «هنر» طب بر حرفه «طب» و البته میل به آماتوریسم است.
البته در کار طب درجات مشخص و مفیدی از «حقیقت» همیشه مورد لزوم هستند. اما هدف در حرفه پزشکی کشف حقیقت نیست. این هم وجه آماتوری دیگری است که در بسیاری از بهترین شرایط در کمین حرفه ماست. کشف حقیقت به هر قیمت و قطع نظر از مفید یا مضر بودن آن موضوع فلسفه است.
بحث های بی پایان و جدل جانفرسا وقتی که اطلاعات کافی هنوز در دست نیست یا زمانی که کشف حقیقت هم گرهی از کار بیمار نمی گشاید اگرچه در آکادمی فلسفه بسیار نیکوست اما جایی در حرفه طب ندارد. طبیبان گاه به نفع بیمار مجبورند چشم بر حقیقت بربندند.
این تنها پزشکان نیستند که برای اجتناب از آماتوریسم باید از درغلتیدن به دامن ورزش و هنر اجتناب کنند، دولت و جامعه نیز باید از فروکاستن حرفه طب تا یک معامله اقتصادی جلوگیری کنند. دانشکده های پزشکی نیز باید از درغلتیدن جامعه پزشکی به آماتوریسم هنری یا فلسفی (که پنهان ترین نوع آماتوریسم است) جلوگیری کنند.
حرفه پزشکی مثل همه حرفه های دیگر فقط راهی است برای امرار معاش، منتها با استفاده از تمام امکانات اقتصادی، هنری، فلسفی و رقابتی. باز هم مثل سایر مشاغل،

دکتر بابک زمانی

منبع : روزنامه اعتماد