یکشنبه, ۱۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 2 February, 2025
مجله ویستا

سیاست در خانه ملت


سیاست در خانه ملت
به هر حال بیش از دو سال دیگر از فعالیت مجلس هفتم باقی مانده و فراكسیون بندی ها و دسته بندی های جدید نمایندگان، نقش جدی را در معادلات سیاسی كشور ایفا خواهد كرد .از این رو به بررسی دسته بندی های و فراكسیون های سیاسی مجلس خواهیم پرداخت تا علل عدم رأی اعتماد كامل به كابینه پیشنهادی احمدی نژاد و برخورد و تعامل آتی با اعضای این دولت بیشتر نمایان شود.
شكل گیری فراكسیون های هفتم
مجلس هفتم علی رغم شاكله غیرسیاسی آن، در ابتدا فراكسیون های مختلفی را تشكیل داد. فراكسیون اصول گرایان، وفاق و كارآمدی، خط امام (ره)، ایرانیان، تعاون، فرهنگیان، مطبوعات و روزنامه نگاران، ورزش و جوانان، توسعه روستایی و كشاورزی از جمله این فراكسیون ها بود كه البته نام آنها هم حاكی از جهت گیری غیرسیاسی اكثر این تشكل ها را دارد. علی رغم وجود تمامی این فراكسیون ها، می توان به راحتی ادعا كرد كه اسامی تمامی نمایندگان در یكی از سه فراكسیون اصول گرایان، وفاق و كارآمدی و خط امام (ره) (اقلیت) می گنجد. تصوری كه فعالیت های سیاسی مجلس ششم در اذهان عمومی به وجود آورده بود، وجود تصمیم گیری های نمایندگان براساس مصالح و تشخیص های فراكسیونی و سیاسی در مجلس هفتم را نیز تقویت می كرد. در زمان مجلس ششم علی رغم وجود فراكسیون اقلیت، مجمع روحانیون، همبستگی، كار و ... ، فراكسیون مشاركت با بیش از ۱۵۰ عضو ثابت همواره حرف آخر را در تمام تصمیم گیری ها می زد. این نوع كار تشكیلاتی كه اغلب بر مبنای مصالح سیاسی و جناحی شكل می گرفت همواره با اعتراض سایر نمایندگان مجلس همراه بود اما فراكسیون مشاركت بویژه در دو سال فعالیت مجلس ششم تمامی تصمیمات خود را از طریق مصوبات درون فراكسیون در صحن علنی مجلس پیش می برد .از همین رو هیچ استیضاحی در مجلس ششم به سرانجام نرسید. همین امر باعث شد فراكسیون دوم خرداد به تدریج از هم بپاشد و فراكسیون جدیدی تحت عنوان فراكسیون اعتدال و با محوریت مجمع روحانیون و حتی با حضور برخی اعضای اقلیت مجلس ششم شكل بگیرد. پس از تشكیل اولین جلسه رسمی مجلس هفتم و بنابر آنچه از قبل مشخص شده بود، غلامعلی حداد عادل رئیس و محمدرضا باهنر و محمدحسین ابوترابی فرد نواب رئیس موقت مجلس شدند.در انتخابات هیأت رئیسه دائم هم محسن كوهكن، احمد ناطق نوری، حسن نوعی اقدم، حمیدرضا حاجی بابایی، علیرضا زاكانی، حسین سبحانی، موسی قربانی، جهانبخش محبی نیا و نهایتاً سیداحمد موسوی به عنوان دیگر اعضای هیأت رئیسه برگزیده شدند تا سهم فراكسیون اقلیت مجلس ششم در هیأت رئیسه به بالاترین حد ممكن برسد. تنها تفاوت انتخابات موقت با دائم، جایگزینی موسی قربانی به جای الیاس نادران بود.اما تركیب كمیسیون ها هم جالب به نظر می رسید. علاءالدین بروجردی معاون اسبق وزارت خارجه رئیس كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی شد تا همراه با دیگر اعضای سابق این وزارتخانه همچون محمود محمدی، كاظم جلالی و منوچهر متكی كمیسیونی تخصصی را تشكیل دهند.ریاست كمیسیون حقوقی و قضایی را نیز سیدتقی محصل همدانی كه سه دوره نمایندگی مجلس را بر عهده داشت بر عهده گرفت تا همراه با سید فضل ا... موسوی، موسی قربانی و سید محمد مهدی طباطبایی شیرازی اداره این كمیسیون را برعهده گیرند.ریاست كمیسیون بهداشت و درمان در اختیار دكتر امیدوار رضایی برادر محسن رضایی قرار گرفت تا فراكسیون وفاق و كارآمدی پس از ابوترابی، دومین عضو خود را در میان سطوح بالای مدیریتی مجلس قرار داده باشد. ضمن این كه پیرمؤذن نماینده دوم خردادی اردبیل هم مخبر این كمیسیون شد.علی اكبر آقایی كه زمانی معاون پارلمانی وزیر راه و ترابری بود و در مجلس ششم هم به عنوان نماینده سلماس حضور مثبتی را داشت در مجلس هفتم به ریاست كمیسیون عمران رسید و ولی ا... آذروش هم كه از دوم خردادی های مجلس ششم بود بار دیگر مخبر این كمیسیون شد.
كمیسیون آموزش و تحقیقات هم در اختیار علی عباسپور تهرانی فرد كه از نزدیكان دكتر جاسبی و استاد دانشگاه صنعتی شریف می باشد قرار گرفت و علی زادگان و فاطمه آجرلو هم به عنوان منتخبان این كمیسیون برگزیده شدند.كمیسیون اجتماعی نیز ابتدا در اختیار محمدباقر بهرامی نماینده دوره پنجم اسدآباد و سپس مصری قرار گرفت تا محمدرضا باهنر و حمید بهرامی احمدی به عنوان اعضای عادی در جلسات این كمیسیون حضور یابند. یكی از استراتژیك ترین كمیسیون های مجلس در ادوار مختلف، كمیسیون اقتصادی است.این كمیسیون كه گمانه زنی هایی در خصوص ریاست آن تا پیش از انتخابات هیأت رئیسه ایجاد كرده بود داوود دانش جعفری نماینده تهران را به عنوان رئیس خود شناخت. اما سال بعد شاهی عربلو عنوان رئیس این كمیسیون را به خود اختصاص داد. در آغاز به كار مجلس هفتم هم تصور ها بر تشكیل فراكسیون های منسجم و فعالیت های اكثریت اصول گرای مجلس بود اما در فاصله اندكی فراكسیون وفاق و كارآمدی كه خود را نماینده جریان سوم می دانستند با محوریت میرمحمدی نماینده قم تشكیل شد. این جریان كه سعی داشت خود را مستقل از شورای هماهنگی معرفی كند با حدود ۵۰ عضو و با محوریت رضا طلایی نیك، امیدوار رضایی، مرتضی موسوی، پاك نژاد، دانش منفرد، علی احمدی، عادل آذر، اسلامی كار خود را آغاز كرد. هر چند كه این فراكسیون مواضع نزدیك تری به فراكسیون اصول گرایان دارد اما در برخی موارد نیز همگرایی هایی را با فراكسیون اقلیت نیز داشته است.
پایه های تشكیل فراكسیون اصول گرایان نیز در جلساتی كه قبل از تشكیل مجلس و در سالن همایش های صدا و سیما برگزار می شد شكل گرفت. این فراكسیون كه پرتعدادترین و قوی ترین فراكسیون مجلس هفتم می باشد در سال اول با عضویت عماد افروغ، محمدرضا باهنر، احمد توكلی، احمد بلوكیان، رسولی نژاد، حسن سبحانی نیا، دانش جعفری، سیدآبادی، عبداللهی، منوچهر متكی، غلامرضا مصباحی، فاكر، حسین فدایی، یحیوی ، نیكفر، نجابت، احمدناطق نوری، محمدرضا میرتاج الدینی، حسین مظفر، محسن كوهكن، موسوی قربانی و نفیسه فیاض بخش شكل گرفت و ریاست آن نیز به عهده محمدرضا باهنر قرار گرفت.سومین فراكسیون مهم مجلس فراكسیون اقلیت بود كه پس از مدت كوتاهی به فراكسیون خط امام (ره) تغییر نام داد. این فراكسیون كه اكثر اعضایش را نمایندگان مجلس هفتم تشكیل می دهند، حداكثر توان جذب ۵۰ نفر را داشته است كه بیشتر آنها عناصری غیرفعال هستند. قدرت ا... علیخانی، اسماعیل گرامی مقدم، نور الدین پیرمؤذن، تابش، ولی ا... شجاع پوریان، نوروز زاده، ایرج ندیمی، بیژن شهبازخانی از فعالان این فراكسیون به حساب می آیند. برخی از این افراد هم كه صلاحیتشان مورد تأیید شورای نگهبان نبود به موجب حكم حكومتی مقام معظم رهبری در جریان انتخابات مجلس هفتم وارد شدند.
فراكسیون ها و مرزبندی های جدید
فراكسیون اصول گرایان در استیضاح احمد خرم، رأی اعتماد به محمد رحمتی و عدم رأی اعتماد به صادق بناب در زمان دولت سید محمد خاتمی، تقریباً یكدست عمل كرد اما رأی اعتماد به كابینه محمود احمدی نژاد نشان داد كه نمایندگان مجلس چندان سیاسی و در قالب فراكسیونی عمل نمی كنند. انتخابات ریاست جمهوری با واكنش های متفاوتی از سوی نمایندگان مواجه شد. ورود به این بحث با نطق آتشین الیاس نادران آغاز شد. نطق نادران كه حاوی انتقادات جدی علیه هاشمی رفسنجانی و كارگزاران بود با جنجال های زیادی همراه بود. برخی از اصول گرایان این نطق را حرف رسمی اصول گرایان و برخی دیگر آن را نظرات شخصی نادران دانستند. پس از آن موارد مشابهی مشاهده شد كه بیشتر در مورد حمایت و یا انتقاد از هاشمی رفسنجانی بود. پس از مدتی گروهی از روحانیون مجلس كه اكثراً هم عضو فراكسیون اصول گرایان بودند، پس از جلسات متعدد به حمایت از هاشمی پرداختند و از سوی دیگر حدود ۱۰۰ تن از نمایندگان به دیدار هاشمی رفتند. نمایندگان مجلس نیز به حمایت از كاندیداهای مختلفی پرداختند. بسیاری از نمایندگان تهران به ویژه اعضای جمعیت ایثارگران به حمایت از قالیباف پرداختند. افرادی نظیر ریاضی، نفیسه فیاض بخش، كاتوزیان، اختری و حسین مظفر از علی لاریجانی حمایت كردند. فراكسیون اقلیت نیز از كروبی، معین و هاشمی حمایت نمودند.
پس از انتخابات اصولگرایان از رأی آوردن احمدی نژاد خوشحال به نظر می رسیدند. تحلیلگران سیاسی نیز احتمال می دادند كه قطعاً تمامی اعضای كابینه پیشنهادی احمدی نژاد موفق به راهیابی به دولت خواهند شد. اما پس از معرفی لیست پیشنهادی رئیس جمهور زمزمه مخالفت با چند تن از چهره های پیشنهادی به گوش رسید.
بسیاری بر این باور بودند كه اقلیت بار اصلی مخالفت با كابینه را بر دوش خواهد كشید. روز اول هم بیژن شهباز خانی نماینده اصلاح طلب ملایر در مخالفت با كل كابینه صحبت كرد اما گویی این اولین و آخرین مخالفت اقلیت بود كه احتمال بدون هماهنگی بودن آن را نیز مطرح كردند. این سكوت اقلیت به حدی سنگین بود كه صدای سرمقاله نویس روزنامه شرق هم درآمد و در گزارشی تلویحاً، فراكسیون خط امام را ، اقلیت بی خاصیت خواند . اعضای فراكسیون اقلیت نیز ساكت نماند و در جوابیه ای به این روزنامه، سیاست خود را سیاست سكوت خواندند. حتی زمانی كه ولی ا... شجاع پوریان عضو برجسته این فراكسیون قصد مخالفت با صفارهرندی وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد را داشت با مخالفت اعضای فراكسیون مواجه شد و بالاخره با پا در میانی تابش از تصمیم خود منصرف شد. البته پیش بینی ها این بود كه اقلیت در راستای القای بحث یكدست شدن مجلس و دولت به تمامی وزرا رأی مثبت داده و علت سكوتش هم همین امر بوده است.
البته پس از داستان رأی اعتماد كابینه شورای مركزی فراكسیون اقلیت تشكیل جلسه داده و پس از سازماندهی و كمیته بندی های جدید، تصمیم گرفت نقش فعال تری را در مجلس هفتم ایفا كند. این فراكسیون در چند وقت اخیر دو بیانیه سیاسی را نیز صادر نموده است.
اما تعجب برانگیزتر از سكوت اقلیت، سكوت فراكسیون وفاق و كارآمدی بود. اكثر اعضای این فراكسیون نیز نه در مخالفت و نه در موافقت با وزرا نه بیانیه ای دادند و نه صحبتی كردند. تنها طلایی نیك مخبر این فراكسیون در دفاع از وزیر صنایع نظرات خود را اعلام داشت.
اما فراكسیون اكثریت در جریان رأی اعتماد كاملاً متفاوت عمل كرد. بازیگران اصلی صحنه رأی اعتماد وزرا چه در مخالفت و چه در موافقت با وزرای پیشنهادی اعضای این فراكسیون بودند. حسن سبحانی، عماد افروغ، الیاس نادران و حسین دهقان از جمله منتقدین شناخته شده كابینه بودند. در مقابل چهره های منتقد كه اكثراً نزدیك به اصول گرایان تحول خواه بودند، اصول گرایان سنتی و نزدیك به محمدرضا باهنر به حمایت از دولت پرداختند. هر چند كه این اختلاف سلایق همواره بین این دو طیف اصول گرایان وجود داشته اما نمونه بارز آن در جریان رأی اعتماد به وزرای كابینه مشاهده شد. انتخابات جدید هیأت رئیسه فراكسیون اصول گرایان نیز كه اخیراً برگزار شد در برگیرنده نكات قابل توجهی بود. فضای این فراكسیون كه در گذشته به سمت سنتی ها نزدیك بود، با تغییرات جدید صورت گرفته به جریان تحول خواه گرایش پیدا كرده است و احتمال تداوم این تغییرات در انتخابات هیأت رئیسه آینده نیز وجود دارد. زاكانی، تمدن، حاجی بابایی، ابطحی، هدایتخواه، بزرگیان، ریاضی، فرهنگی و ایمانی از جمله افرادی بودند كه وارد شورای مركزی شدند. هر چند كه در این میان اصول گرایان وابسته به شورای هماهنگی (طیف سنتی) هنوز هم موقعیت خوبی دارند اما عدم انتخاب موسوی قربانی و احمد ناطق نوری كمی برای كارشناسان سیاسی سؤال برانگیز بود. نكته قابل توجه دیگر حذف برخی از نمایندگان طرفدار هاشمی رفسنجانی از شورای مركزی این فراكسیون بود كه در این میان می توان به حذف كلهر، عبد اللهی و تیمور علی عسگری اشاره كرد. در این میان تنها قدرت ا... ایمانی توانست به شورای مركزی راه پیدا كند. در هر حال ۱۵۰ نماینده اصول گرا از بین ۹۳ كاندیدا، ۳۱ نفر را به عنوان شورای مركزی خود انتخاب كردند. انتخاباتی كه اگر چه درون فراكسیون اكثریت انجام شد اما رقابت دو طیف فكری را به همراه داشت. انتخابات هیأت رئیسه فراكسیون اصولگرایان نیز با ابقاء رئیس سابق یعنی محمدرضا باهنر برگزار شد.باهنر تنها كاندیدای ریاست فراكسیون اصولگرایان بود و موفق شد از مجموع ۲۷ رأی، ۲۶ رأی را از آن خود كند تا در آستانه شروع مجدد فعالیت های شورای هماهنگی جایگاه خود را در مجلس تثبیت كند.در جمع نواب رییس نیز تغییری حاصل نشد تا همچنان فاكر و توكلی با ۲۶ و ۲۴ رأی نواب رئیس اول و دوم باشند. البته كاندیدای دیگری برای این سمت وجود نداشت.محمدرضا میرتاج الدینی، ستار هدایتخواه و حسین نجابت نیز به عنوان منشی انتخاب شدند و محمد دهقان نماینده چناران و طرقبه نیز با رأی اعضای شورای مركزی اصولگرایان، كارپرداز فراكسیون شد. به هر حال مرزبندی های جدید در فراكسیون های مجلس تغییرپذیرند و واقعاً همانگونه كه مجلس در داستان رأی اعتماد نشان داد، عملكردی غیرقابل پیش بینی خواهد داشت.
منبع : روزنامه همشهری