فرهنگ توصیفی روانشناسی

● درباره فرهنگ توصیفی روانشناسی
روانشناسی، یكی از دانش های محبوب و مورد علاقه اكثریت افراد جامعه است. كافی است كه به آمارهای ورودی مشتاقان تحصیل در رشته روانشناسی (یا رشته های مرتبط با آن)، یا خیل عظیم كتاب های عامیانه یا تخصصی كه در ارتباط با این دانش منتشر شده است یا می شود توجه كنیم، تا به این مهم پی ببریم. به نظر شما، در این دانش چه راز و رمزی نهفته است كه چنین طیف گسترده ای از علاقه مندان را به خود جذب كرده و می كند؟
به نظرم جمله كوتاه فرانك برونو، در پاسخ به این سئوال كمك مان كند: «ما اصطلاحات روانشناسی را نه تنها برای تبیین رفتار دیگران، كه برای تبیین رفتار خودمان نیز به كار می بریم». (ص ۷) تحلیل و تبیینی كه ما از رفتار خود و دیگری به دست می دهیم، هسته مركزی تعامل ما را با جهان درون و بیرون، مشخص می كند. البته نباید از نظر دور داشت كه گفتار نیز در كنار رفتار، بر چنین تلقی ای، تاثیر بسزایی دارد. به عنوان مثال، زمانی كه با دوستان خود هستیم، گذشته از حركات صورت و بدن كه نشان دهنده نیات و روحیات درونمان است، این بیان و كلمات هستند كه نقش اصلی را در انتقال احساس و عقایدمان ایفا می كنند.
بیانمان بر عواطف و باورها و مقصودهایمان مبتنی است. ما به آنچه احساس می كنیم و باور داریم، در جهت درونی كردن و انتقال آن تلاش می كنیم. در این میان، دیگران در نتیجه عمل و گفتار درست است كه به ما اعتماد كرده، احساس آرامش می كنند و به ما نزدیك می شوند. در نتیجه، هرچه دیده و یا شنیده می شود، بر كسی كه آن را می بیند و یا می شنود، اثر گذاشته، آن را برای خود تفسیر كرده و نتیجه گیری می كند.
به گفته فیلسوف شهیر اسپانیایی «شرافت و بی شرافتی در سلامی نیست كه به كار می بریم، هر نوع یا هر فرد سلام خاص خود را دارد، بلكه در شیوه یا از آن مهمتر در هدفی است كه از آن استفاده می كنیم». (درد جاودانگی / میگل د. اونامونو / ترجمه بهاءالدین خرمشاهی / انتشارات ناهید / چاپ چهارم ۱۳۸۰) این است جاذبه روانشناسی، یعنی تجزیه و تحلیل رفتار و گفتار موجودی بسیار پیچیده ای به نام انسان.
فرانك برونو، در فرهنگ «توصیفی روانشناسی»، تمام اصطلاحات روانشناسی را به كار نبرده، بلكه صرفاً مجموعه گزیده ای از واژه ها و اصطلاحات كلیدی روانشناسی را كه بسیار به كار برده می شود، آورده است. به عقیده او «این اصطلاحات بارها در متون مقدماتی استاندارد و در كتاب های عام و گفت وگوهای روزمره به كار می روند». (ص ۸) در این كتاب، هر اصطلاح مهم، در سه بخش عرضه شده است: ۱- تعریف ۲- نمونه ۳- پیوندها. در بخش تعریف، معنی یا معانی اصلی واژه به صورت خلاصه و دقیق بیان شده است. در بخش نمونه، برای هر یك از تعریف های واژه ها و اصطلاحات، مصداق های عینی و واقعی آورده شده است. در بخش پیوندها، ارتباط هر یك از واژه ها و اصطلاحات با دیگر وجوه تفكر روانشناسی روشن شده است. از دیگر ویژگی های این فرهنگ می توان به نمایه مباحث، معرفی مختصر شخصیت های برجسته، نمایه نام ها، نمایه موضوعی و واژه نامه روانشناسی انگلیسی- فارسی اشاره كرد. برای درك بهتر این فرهنگ، با هم نگاهی به یكی از مدخل های آن می اندازیم:
● شیوه فرزند پروری parental style
▪ تعریف: شیوه فرزندپروری انگاره خاص رفتار والدی خاص با كودكی خاص است.
▪ نمونه: رالف چهل و دوساله با پسر دوازده ساله اش رفتار سختگیرانه و سلطه جویانه و پرتوقع دارد. با دختر هفت ساله اش ملایم و پذیرا رفتار می كند و از او توقعی ندارد. شیوه فرزندپروری رالف در مورد پسرش مستبدانه و در مورد دخترش سهل گیرانه است.
▪ پیوندها: شیوه فرزندپروری معمولاً به دو بعد مستقل تقسیم می شود. بعد اول را می توان مستبدانه- سهل گیرانه نامید. در نمونه بالا دو شق افراطی این بعد را روشن كردیم. در حد واسط بین این دو شق شیوه ای به نام شیوه آزادمنشانه قرار دارد كه شیوه ای است معقول مابین این دو شق افراطی.
بعد دوم را می توان پذیرنده - طردكننده نامید. مشخصه شیوه پذیرنده عشق و علاقه بدون قید و شرط شدید و ابراز محبت های خود به خودی است. مشخصه شیوه طردكننده حفظ فاصله عاطفی و سردی است.

فرانك برونو
ترجمه: فرزانه طاهری و مهشید یاسایی
انتشارات ناهید
چاپ سوم
با تجدید نظر: ۱۳۸۴
علیرضا جاوید

منبع : روزنامه شرق