دوشنبه, ۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 20 January, 2025
مجله ویستا
تمرکز
یکی از مؤثرترین راههای تقویت حافظه این است که قدرت تمرکز خود را تقویت کنید. اگر هر چه بیشتر، حواس خود را متمرکز کنید، مطالب، موضوعات و خاطرهها، سریعتر و ژرفتر در ذهن شما نقش خواهد بست. از این رو، میخواهیم طرز متمرکز کردن حواس را مطرح کنیم و اعتقاد داریم و امیدواریم با بهکارگیری روشهای پیشنهادی، بعد از مدتی متوجه شوید که قدرت تمرکز شما چندین برابر شده است. معمولاً قدرت تمرکز حواس، بستگی به اراده فرد دارد. مثلاً، وقتی شما شدیداً گرسنه هستید و در رستوران فهرست غذاهای موجود را در اختیارتان قرار میدهند با تمام تمرکز سعی در انتخاب غذای مورد علاقه خود دارید و حواستان به این طرف و آن طرف نمیرود و پریشان نمیشوید.
همچنین زمانی که مطلب مورد علاقه خود را (مطالبی در زمینههای ورزشی، موسیقی، سینما، تئاتر و ...) میخوانید، هیچگونه مشکلی در تمرکز کردن ندارید. بنابراین میبینید که اراده هر فرد میتواند چه تأثیر بسزایی در تمرکز او داشته باشد.
قبل از اینکه روشهای مهم تمرکز را بیان شود باید دید تمرکز یعنی چه و واقعیت تمرکز حواس چیست؟ تمرکز حواس، استعداد ثابت نگاه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری است که به میل و اراده انتخاب شده است و مانع از دقت و توجه روی موضوعات دیگر میشود.
به بیان دیگر، تمرکز یعنی از میان همه تصویرها و فکرهایی که ممکن است در مغز ما نشو و نما پیدا کند، آنهایی را که به نفع موضوع انتخابی ماست دنبال کنیم و آنهایی را که نسبت به هدف ما بیگانهاند کنار بگذاریم. تمرکز عامل مهمی در به خاطرسپاری مطالب است و باید به آن توجه شود. تمرکز دارای مراحلی است که در زیر به توضیح آن میپردازیم.
● اولین مرحله
در هر شرایطی نمیتوان حس خود را متمرکز کرد. اگر میخواهید حواس خود را کاملاً متمرکز کنید باید ابتدا خود را از دنیای خارج مجزا کرده و محیط مناسبی را برای مطالعه انتخاب کنید؛ چنین محیطی باید آرام، روشن، دارای گرمای طبیعی و ساکت باشد. چون هیچ چیز به اندازه سر و صداهای مکرر و خستهکننده برای تمرکز حواس زیان بخش نیست. انتخاب محیط مناسب برای تمرکز کامل به دو دلیل اهمیت دارد: نخست اینکه اگر شرایط آرام و راحتی فراهم نباشد، شما تمرکز لازم برای مطالعه مطالب را نخواهید داشت. دیگر اینکه زمانی که شما هر بار خود را در شرایط مادی یکسانی برای مطالعه قرار میدهید، بازتابی شرطی از تمرکز را ایجاد میکنید. چون ذهن انسان طوری طراحی شده است که هنگامیکه بدن به طور دائم در شرایط مادی یکسان قرار میگیرد، به خودی خود حالتی بیدار، دقیق و متمرکز به خود خواهد گرفت و به نوعی شرطی میشود، بنابراین تمرکز حواس بنابر عادت آسانتر میشود و بالاخره این نکته را هم خوب به خاطر داشته باشید که «محیطی مساعد برای تمرکز حواس انتخاب کنید و خود را به آن محیط عادت دهید.»
● مرحله دوم
در محیطی که انتخاب کردهاید، باید پس از استقرار، علل و عواملی را که موجب تفریح فکر شما میشود کنار بگذارید؛ مثلاً جلوی پنجره اتاق قرار نگیرید، یکی به این علت که نور از مقابل دریافت خواهد شد و دیگر اینکه شما از پنجره مناظر یا افرادی را میبینید که تمرکز شما را به هم میریزند، محل مطالعه باید از صدای رادیو و تلویزیون و رفت و آمد افراد مصون باشد. به طور کلی میتوان گفت همواره باید دو اصل زیر را به خوبی به خاطر بسپارید تا به یک تمرکز مطلوب برسید:
۱) انتخاب محیطی مناسب
۲) حذف علل مادی پریشانی حواس
● مرحله سوم
آیا از نظر بدنی در وضع مناسبی برای انجام یک کار فکری هستید؟ اگر شما دچار خستگی مفرط شدهاید، درصدد تمرکز حواس روی موضوع خاصی برنیایید، زیرا در این شرایط اگر بخواهید تمرکز کنید، بیشتر خود را خسته خواهید کرد.
به کمک جدول زیر وضع بدنی و بهداشتی حافظه خود را علامت گذاری کنید:
ـ تغذیه مناسب با فعالیت فکری
بله خیر
ـ اکسیژن دادن به ششها به طور روزانه و هفتگی
بله خیر
ـ ساعتهای خواب
طبیعی ناکافی
ـ مصرف توتون یا سیگار
خیر زیاد
ـ خستگی عمومی
بله خیر
اگر سه جواب یا بیشتر در ستون چپ داشته باشید، نمیتوانید به آسانی به تمرکز خود امیدوار باشید و قبل از اینکه به دنبال تمرکز باشید باید این علل را برطرف کنید.
● مرحله چهارم
حال میخواهیم شرایط روانی لازم برای ایجاد تمرکز مفید را مطرح کنیم. اگر شما دو ستون در نظر بگیرید و در سمت راست، موارد و موضوعاتی را که تمرکز روی آنها برایتان سخت نیست نوشته و در سمت چپ موضوعاتی را که تمرکز روی آنها برایتان مشکل است بنویسید و روی این موارد فکر کنید، ثابت میشود که تمرکز حواس درباره چیزهایی که به آنها علاقهمند هستید آسان و درباره چیزهایی که آنها را دوست ندارید دشوار است. این امر، خود بیانگر این اصل است که عوامل عاطفی و احساسی نقش بسزایی در فرمان دادن یا ندادن به تمرکز دارد. در اینجا ممکن است بگویید گاهی مجبور هستید درباره موضوعات یا دروسی مطالعه کنید که اصلاً برایتان خوشایند نیست. در این موارد باید سعی کنید اطلاع کافی از فایده مطالعه آن موضوعات به دست آورید تا با حسن نیت پذیرفته شوند و دقیقاً درباره انگیزههایی که شما را وادار به انجام این کوشش میکند، بررسی کنید؛ دیپلمیکه میخواهید بگیرید؛ پژوهشهایی که میخواهید به خوبی انجام دهید؛ موقعیت بسیار درخشانی که آرزو دارید به دست آورید؛ یا اینکه دوست دارید مورد تحسین مقامات بالا واقع شوید و به طور خلاصه آنچه که مراد و هدف شما را تشکیل میدهد و برای رسیدن به آن به مطالعه با تمرکز بالا میپردازید. این تصویر و هدف را باید پیش از شروع به مطالعه به خوبی درک کنید.
● مرحله پنجم
گاهی پیش میآید که شما میخواهید حواس خود را روی خواندن مطلبی متمرکز کنید.
ولی با وجود کوشش فراوان، پس از خواندن هر جمله، دقت شما منحرف میشود و پیشرفتی حاصل نمیکنید و پنج، شش بار مجبورید به عقب برگردید و مطالعه مطالب را برای اینکه آنها را به یکدیگر ارتباط دهید، از سر بگیرید. این امر ممکن است ناشی از علل گوناگونی که تا به حال آنها را تجزیه و تحلیل کردهاید باشد، ولی ممکن است در نتیجه عامل دیگری نیز باشد، به این معنی که شما پایه شناختی کافی برای قرائت این موضوع را ندارید. به عنوان مثال: اگر شما از کودکی بخواهید یک کتاب فلسفی را بخواند و برای شما بازگو کند. او نمیتواند روی مطالب تمرکز کرده و آنچه را خوانده است، بازگو کند چون اطلاعات لازم فلسفی را ندارد، بنابراین به محض خواندن نخستین جمله توجه او به چیز دیگری معطوف میشود. این اصل در مورد تمام افراد مصداق دارد. اگر ما به مطالعه موضوعی بپردازیم که نسبت به آن شناخت کافی نداریم، ذهن ما نمیتواند همه آنچه را که نوشته شده است بفهمد و آن مطالب از مغز فرار میکند به این جهت، هنگامیکه در متمرکز کردن حواس خود روی قرائت موضوع نسبتاً سختی، احساس دشواری میکنید، باید این سؤال را از خود بپرسید که «آیا من شناخت اساسی در مورد موضوع مورد مطالعه دارم یا خیر؟» اگر جواب منفی باشد، بدون تردید باید با خواندن کتابهای مقدماتی به رفع این نقیصه بپردازید.
البته گاهی اوقات، ممکن است تمرکز نداشتن به دلیل نوع جملهبندی یک کتاب باشد؛ یعنی شما نسبت به آن مطلب، اطلاعات کافی دارید، ولی نویسنده کتاب، واژهها و جملههای ثقیل و پر استعاره به کار برده است. شما متوجه معانی آن کلمات نمیشوید که در این حالت نیز دقت و توجه به شما به مخاطره میافتد و بهتر است برای پی بردن به معانی کلمات به یک واژهنامه مراجعه کنید.
● مرحله ششم
▪ چگونه میتوانیم مجذوب موضوعی که باید بخوانیم شویم؟
نخست سعی کنید پیشرفتهایی را که شما از خواندن یک مطلب کردهاید برای خودتان بازگو کنید و از فایده مستقیمی که از مطالعه برای شما حاصل میشود مطلع شوید؛ مثلاً با خواندن کتابی مقدماتی در معرفی فلسفه، متوجه میشوید که این کتاب به شما کمک میکند که بعداً فلان فیلسوف مشهور و آثار او را بهتر بشناسید. سپس برای خود سؤالاتی مطرح بسازید:
برای چه این کتاب نوشته شده است؟ هدف مؤلف از نگارش آن چه بوده است؟ مؤلف آن کیست؟ خلاصه با تجسس در معنی ژرف کتاب یا اثر نویسنده در امر خواندن علاقه بسیار زیادی پیدا خواهید کرد و تمرکز حواس شما در مطالعه آن کتاب آسانتر خواهد شد.
در این باره نباید هرگز از خواندن پیشگفتار و فهرست مطالب غافل شوید. مؤلف در پیشگفتار یا دیباچه کتاب، معمولاً در ضمن چند صفحه سعی میکند که به خواننده علت نوشتن کتاب خود و آن چه را که میخواهد معرفی کرده یا توضیح دهد و یا ثابت کند، بفهماند. فهرست مطالب نیز به شما نگرشی کلی از کتاب میدهد و آن را خلاصه میکند. با خواندن و دوباره خواندن مقدمه، علاقهمندی شما به کتابی که میخواهید بخوانید افزایش مییابد. به این دلیل پیش از آنکه بخواهید توجه خود را روی قرائت موضوعی که دارای دشواری اندکی است متمرکز سازید، باید قاعده ششم را مورد توجه قرار دهید یعنی: کوشش کنید که بر علاقه و توجه فوری خود نسبت به کتابی که میخوانید بیفزایید. اگر یکی از این شش نکته کلیدی را به عمد یا غیرعمد در نظر نمیگیرید، درصدد تمرکز حواس بر نیایید. خلاصه این شش نکته را دوباره یادآوری میکنیم:
۱) محیط مطالعه خود را انتخاب کنید.
۲) علل پراکندگی حواس را از میان بردارید.
۳) از نظر بدنی سالم باشید.
۴) هدف خود را درک کنید.
۵) شناختهای اساسی را به دست آورید.
۶) علاقه فوری خود را افزایش دهید.
امید است با به کارگیری شش اصل مهم تمرکز، هرگز در خواندن مطالب درسی یا غیر درسی دچار مشکل نشوید و مطالب را به خوبی به خاطر بسپارید و در مواقع لزوم براحتی از آن مطالب بهره گیرید.
همچنین زمانی که مطلب مورد علاقه خود را (مطالبی در زمینههای ورزشی، موسیقی، سینما، تئاتر و ...) میخوانید، هیچگونه مشکلی در تمرکز کردن ندارید. بنابراین میبینید که اراده هر فرد میتواند چه تأثیر بسزایی در تمرکز او داشته باشد.
قبل از اینکه روشهای مهم تمرکز را بیان شود باید دید تمرکز یعنی چه و واقعیت تمرکز حواس چیست؟ تمرکز حواس، استعداد ثابت نگاه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری است که به میل و اراده انتخاب شده است و مانع از دقت و توجه روی موضوعات دیگر میشود.
به بیان دیگر، تمرکز یعنی از میان همه تصویرها و فکرهایی که ممکن است در مغز ما نشو و نما پیدا کند، آنهایی را که به نفع موضوع انتخابی ماست دنبال کنیم و آنهایی را که نسبت به هدف ما بیگانهاند کنار بگذاریم. تمرکز عامل مهمی در به خاطرسپاری مطالب است و باید به آن توجه شود. تمرکز دارای مراحلی است که در زیر به توضیح آن میپردازیم.
● اولین مرحله
در هر شرایطی نمیتوان حس خود را متمرکز کرد. اگر میخواهید حواس خود را کاملاً متمرکز کنید باید ابتدا خود را از دنیای خارج مجزا کرده و محیط مناسبی را برای مطالعه انتخاب کنید؛ چنین محیطی باید آرام، روشن، دارای گرمای طبیعی و ساکت باشد. چون هیچ چیز به اندازه سر و صداهای مکرر و خستهکننده برای تمرکز حواس زیان بخش نیست. انتخاب محیط مناسب برای تمرکز کامل به دو دلیل اهمیت دارد: نخست اینکه اگر شرایط آرام و راحتی فراهم نباشد، شما تمرکز لازم برای مطالعه مطالب را نخواهید داشت. دیگر اینکه زمانی که شما هر بار خود را در شرایط مادی یکسانی برای مطالعه قرار میدهید، بازتابی شرطی از تمرکز را ایجاد میکنید. چون ذهن انسان طوری طراحی شده است که هنگامیکه بدن به طور دائم در شرایط مادی یکسان قرار میگیرد، به خودی خود حالتی بیدار، دقیق و متمرکز به خود خواهد گرفت و به نوعی شرطی میشود، بنابراین تمرکز حواس بنابر عادت آسانتر میشود و بالاخره این نکته را هم خوب به خاطر داشته باشید که «محیطی مساعد برای تمرکز حواس انتخاب کنید و خود را به آن محیط عادت دهید.»
● مرحله دوم
در محیطی که انتخاب کردهاید، باید پس از استقرار، علل و عواملی را که موجب تفریح فکر شما میشود کنار بگذارید؛ مثلاً جلوی پنجره اتاق قرار نگیرید، یکی به این علت که نور از مقابل دریافت خواهد شد و دیگر اینکه شما از پنجره مناظر یا افرادی را میبینید که تمرکز شما را به هم میریزند، محل مطالعه باید از صدای رادیو و تلویزیون و رفت و آمد افراد مصون باشد. به طور کلی میتوان گفت همواره باید دو اصل زیر را به خوبی به خاطر بسپارید تا به یک تمرکز مطلوب برسید:
۱) انتخاب محیطی مناسب
۲) حذف علل مادی پریشانی حواس
● مرحله سوم
آیا از نظر بدنی در وضع مناسبی برای انجام یک کار فکری هستید؟ اگر شما دچار خستگی مفرط شدهاید، درصدد تمرکز حواس روی موضوع خاصی برنیایید، زیرا در این شرایط اگر بخواهید تمرکز کنید، بیشتر خود را خسته خواهید کرد.
به کمک جدول زیر وضع بدنی و بهداشتی حافظه خود را علامت گذاری کنید:
ـ تغذیه مناسب با فعالیت فکری
بله خیر
ـ اکسیژن دادن به ششها به طور روزانه و هفتگی
بله خیر
ـ ساعتهای خواب
طبیعی ناکافی
ـ مصرف توتون یا سیگار
خیر زیاد
ـ خستگی عمومی
بله خیر
اگر سه جواب یا بیشتر در ستون چپ داشته باشید، نمیتوانید به آسانی به تمرکز خود امیدوار باشید و قبل از اینکه به دنبال تمرکز باشید باید این علل را برطرف کنید.
● مرحله چهارم
حال میخواهیم شرایط روانی لازم برای ایجاد تمرکز مفید را مطرح کنیم. اگر شما دو ستون در نظر بگیرید و در سمت راست، موارد و موضوعاتی را که تمرکز روی آنها برایتان سخت نیست نوشته و در سمت چپ موضوعاتی را که تمرکز روی آنها برایتان مشکل است بنویسید و روی این موارد فکر کنید، ثابت میشود که تمرکز حواس درباره چیزهایی که به آنها علاقهمند هستید آسان و درباره چیزهایی که آنها را دوست ندارید دشوار است. این امر، خود بیانگر این اصل است که عوامل عاطفی و احساسی نقش بسزایی در فرمان دادن یا ندادن به تمرکز دارد. در اینجا ممکن است بگویید گاهی مجبور هستید درباره موضوعات یا دروسی مطالعه کنید که اصلاً برایتان خوشایند نیست. در این موارد باید سعی کنید اطلاع کافی از فایده مطالعه آن موضوعات به دست آورید تا با حسن نیت پذیرفته شوند و دقیقاً درباره انگیزههایی که شما را وادار به انجام این کوشش میکند، بررسی کنید؛ دیپلمیکه میخواهید بگیرید؛ پژوهشهایی که میخواهید به خوبی انجام دهید؛ موقعیت بسیار درخشانی که آرزو دارید به دست آورید؛ یا اینکه دوست دارید مورد تحسین مقامات بالا واقع شوید و به طور خلاصه آنچه که مراد و هدف شما را تشکیل میدهد و برای رسیدن به آن به مطالعه با تمرکز بالا میپردازید. این تصویر و هدف را باید پیش از شروع به مطالعه به خوبی درک کنید.
● مرحله پنجم
گاهی پیش میآید که شما میخواهید حواس خود را روی خواندن مطلبی متمرکز کنید.
ولی با وجود کوشش فراوان، پس از خواندن هر جمله، دقت شما منحرف میشود و پیشرفتی حاصل نمیکنید و پنج، شش بار مجبورید به عقب برگردید و مطالعه مطالب را برای اینکه آنها را به یکدیگر ارتباط دهید، از سر بگیرید. این امر ممکن است ناشی از علل گوناگونی که تا به حال آنها را تجزیه و تحلیل کردهاید باشد، ولی ممکن است در نتیجه عامل دیگری نیز باشد، به این معنی که شما پایه شناختی کافی برای قرائت این موضوع را ندارید. به عنوان مثال: اگر شما از کودکی بخواهید یک کتاب فلسفی را بخواند و برای شما بازگو کند. او نمیتواند روی مطالب تمرکز کرده و آنچه را خوانده است، بازگو کند چون اطلاعات لازم فلسفی را ندارد، بنابراین به محض خواندن نخستین جمله توجه او به چیز دیگری معطوف میشود. این اصل در مورد تمام افراد مصداق دارد. اگر ما به مطالعه موضوعی بپردازیم که نسبت به آن شناخت کافی نداریم، ذهن ما نمیتواند همه آنچه را که نوشته شده است بفهمد و آن مطالب از مغز فرار میکند به این جهت، هنگامیکه در متمرکز کردن حواس خود روی قرائت موضوع نسبتاً سختی، احساس دشواری میکنید، باید این سؤال را از خود بپرسید که «آیا من شناخت اساسی در مورد موضوع مورد مطالعه دارم یا خیر؟» اگر جواب منفی باشد، بدون تردید باید با خواندن کتابهای مقدماتی به رفع این نقیصه بپردازید.
البته گاهی اوقات، ممکن است تمرکز نداشتن به دلیل نوع جملهبندی یک کتاب باشد؛ یعنی شما نسبت به آن مطلب، اطلاعات کافی دارید، ولی نویسنده کتاب، واژهها و جملههای ثقیل و پر استعاره به کار برده است. شما متوجه معانی آن کلمات نمیشوید که در این حالت نیز دقت و توجه به شما به مخاطره میافتد و بهتر است برای پی بردن به معانی کلمات به یک واژهنامه مراجعه کنید.
● مرحله ششم
▪ چگونه میتوانیم مجذوب موضوعی که باید بخوانیم شویم؟
نخست سعی کنید پیشرفتهایی را که شما از خواندن یک مطلب کردهاید برای خودتان بازگو کنید و از فایده مستقیمی که از مطالعه برای شما حاصل میشود مطلع شوید؛ مثلاً با خواندن کتابی مقدماتی در معرفی فلسفه، متوجه میشوید که این کتاب به شما کمک میکند که بعداً فلان فیلسوف مشهور و آثار او را بهتر بشناسید. سپس برای خود سؤالاتی مطرح بسازید:
برای چه این کتاب نوشته شده است؟ هدف مؤلف از نگارش آن چه بوده است؟ مؤلف آن کیست؟ خلاصه با تجسس در معنی ژرف کتاب یا اثر نویسنده در امر خواندن علاقه بسیار زیادی پیدا خواهید کرد و تمرکز حواس شما در مطالعه آن کتاب آسانتر خواهد شد.
در این باره نباید هرگز از خواندن پیشگفتار و فهرست مطالب غافل شوید. مؤلف در پیشگفتار یا دیباچه کتاب، معمولاً در ضمن چند صفحه سعی میکند که به خواننده علت نوشتن کتاب خود و آن چه را که میخواهد معرفی کرده یا توضیح دهد و یا ثابت کند، بفهماند. فهرست مطالب نیز به شما نگرشی کلی از کتاب میدهد و آن را خلاصه میکند. با خواندن و دوباره خواندن مقدمه، علاقهمندی شما به کتابی که میخواهید بخوانید افزایش مییابد. به این دلیل پیش از آنکه بخواهید توجه خود را روی قرائت موضوعی که دارای دشواری اندکی است متمرکز سازید، باید قاعده ششم را مورد توجه قرار دهید یعنی: کوشش کنید که بر علاقه و توجه فوری خود نسبت به کتابی که میخوانید بیفزایید. اگر یکی از این شش نکته کلیدی را به عمد یا غیرعمد در نظر نمیگیرید، درصدد تمرکز حواس بر نیایید. خلاصه این شش نکته را دوباره یادآوری میکنیم:
۱) محیط مطالعه خود را انتخاب کنید.
۲) علل پراکندگی حواس را از میان بردارید.
۳) از نظر بدنی سالم باشید.
۴) هدف خود را درک کنید.
۵) شناختهای اساسی را به دست آورید.
۶) علاقه فوری خود را افزایش دهید.
امید است با به کارگیری شش اصل مهم تمرکز، هرگز در خواندن مطالب درسی یا غیر درسی دچار مشکل نشوید و مطالب را به خوبی به خاطر بسپارید و در مواقع لزوم براحتی از آن مطالب بهره گیرید.
منبع : روزنامه اطلاعات
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست