استقلال‌طلبی در بحرین

استقلال‌طلبی در بحرین زمانی پدیدار شد كه این منطقه از ۱۸۹۲ م. تحت سلطه كامل بریتانیا درآمد. پیش از این انگلستان از طریق انعقاد قراردادهای گوناگون كوشیده بود تا این سرزمین را تحت حاكمیت خود درآورد. نخستین قیام عمومی بحرین در مارس ۱۸۹۵ بر ضد «شیخ عیسی بن علی‌» نخستین حاكم از سلسله آل‌خلیفه شكل گرفت‌. این قیام با دخالت سرهنگ «آرنولد ویلسون‌» نماینده انگلیس در خلیج فارس سركوب شد و بازداشت و تبعید ناراضیان به «زباره‌» در شمال شبه جزیره قطر را در پی‌داشت و درگیری‌های شدیدی را میان قطر و بحرین بوجود آورد. این امر باعث شد قطر با انعقاد قراردادی خود را تحت الحمایه انگلیس سازد. این رویداد نقطه آغاز بیش از یك قرن كشمكش سیاسی ونظامی میان بحرین وقطر بود.
در سالهای بعد به تدریج افكار عمومی در بحرین به ایران متمایل شد. انقراض سلسله قاجار در ایران و طرح ادعاهای ارضی رژیم پهلوی اول این تمایل را در میان مردم بحرین افزایش داد و از جانب دیگر بر حساسیت انگلیسی‌ها در منطقه افزود وآنان را به تحكیم پایه‌های نفوذ و سلطه خود در بحرین سوق داد.
این رخداد باعث شد انگلیسی‌ها در ۱۹۲۳ م . شیخ عیسی بن علی را بركنار و یكی از كارگزاران خودـ «چارلز بلگریو» ـ را در ۱۹۲۶ به عنوان مشاور امیر بحرین روانه این سرزمین سازند. اقدامات این مشاور كه تصمیم گیرنده اصلی در بحرین بود افزایش نفرت عمومی نسبت به سیاستهای استعماری انگلیس درمنطقه را در پی داشت و «بگلریو» در مواجهه با اولین اعتراض‌آمیز مردم از بحرین خارج شد.
در دوران بعد از جنگ جهانی دوم، تظاهرات فراگیر شد و به جنبش عمومی ضداستعماری تبدیل گردید. انگلستان می‌دانست كه كاهش كنترل بر بحرین، به از دست رفتن سراسر خلیج فارس خواهد انجامید؛ می‌خواست به هر بهایی، قیام مردم بحرین را سركوب كند و در این راه دامن زدن به اختلافات مذهبی را پیشه كرد. میان شیعه و سنی تفرقه ایجاد كرد و زمینه‌های برخورد این دو را بوجود آورد و در دهه ۵۰ م. بحرین را چند بار درآستانه جنگهای خونین داخلی قرار داد.
از طرفی جنگ كانال سوئز و هجوم نظامیان انگلیسی به مصر، سبب افزایش تنفر اعراب خلیج فارس و به ویژه مردم بحرین نسبت به انگلیس و همچنین ترویج احساسات ناسیونالیستی عربی در این كشور گردید، اما این احساسات غالباً توسط پلیس غیربومی بحرین سركوب می‌شد.
از اواسط قرن بیستم ادعاهای تاریخی ایران در مورد حاكمیت بر بحرین جدی شد. مجلس شورای ملی در آبان ۱۳۳۶ لایحه‌ای را تصویب كرد كه به موجب آن بحرین استان چهاردهم ایران اعلام شد و دو كرسی خالی برای نمایندگان «استان چهاردهم‌» در نظر گرفته شد. این اقدام و تهدید ایران در مورد تحریم هر سازمان ومجمع بین‌المللی كه بحرین را به رسمیت بشناسد، موضوع را پیچیده‌ كرد.
اما فشار انگلیس به شاه به دست كشیدن ایران از ادعاهای ارضی‌اش نسبت به بحرین انجامید.
در ۱۳۴۷ شاه طی دیدارش از هندگفت‌: «اگر مردم بحرین مایل نباشند به كشور ما ملحق شوند هرگز به زور متوسل نخواهیم شد و هر كاری كه بتواند اراده مردم بحرین را به نحوی كه نزد همه جهانیان به رسمیت شناخته شود، نشان دهد خوب است‌.»
ایران سعی داشت تا سرنوشت بحرین در یك همه‌پرسی تعیین شود، در حالی كه دولت بحرین وحكومت انگلیس هریك به دلیل آن كه همه پرسی و رجوع به آرای مردم بحرین سبب نفی سلطه آنان از این كشور می‌شد، با آن مخالفت كردند. در نتیجه ایران و انگلستان توافق كردند تا به جای برگزاری همه‌پرسی‌، از سازمان ملل متحد خواسته شود سرنوشت سیاسی این سرزمین را از طریق یك نظرسنجی از میان گروهها و طبقات مختلف تعیین كند.
حكومت بحرین كه تحت نفوذ انگلیس بود برای تأثیرگذاری بر نتیجه نظرخواهی مصمم شد تا ساختار جمعیتی این سرزمین را با اكثریت دادن به عربها دگرگون سازد. در این راستا هزاران فلسطینی و نیروی كار عرب از كشورهای منطقه به بحرین هجوم آوردند.
نظرخواهی از روز ۱۰ فروردین ۱۳۴۹ آغاز شد و مدیر دفتر سازمان ملل در ژنو از سوی «اوتانت‌» ـ دبیركل وقت سازمان ملل ـ مأمور انجام این كار شد. وی پس از پایان مأموریت دوهفته‌ای خود در بحرین گزارش برداشتهای خود از صحبت با مردم و گروه‌های بحرین را كه به ادعای وی از علاقه آنان به استقلال حكایت می‌كرد تسلیم دبیركل نمود.
با اعطای این گزارش، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ۲۷۸ ـ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۴۹ ـ را كه خواسته مردم بحرین را تایید می‌كرد صادر نمود. این قطعنامه به دولتهای ایران و انگلستان ابلاغ شد و به این ترتیب تهران و منامه در ۱۳۵۰ ش. مرزهای دریایی میان خود را تعیین و تصویب كردند و روابط دوجانبه را در همه زمینه‌ها آغاز نمودند. بحرین روز ۲۵ آذر ۱۳۵۰ رسماً عضو سازمان ملل متحد شد و به عنوان یكصد و بیست و نهمین عضو آن درآمد. از آن پس تاریخ ۱۶ دسامبر ـ ۲۵آذر ـ به عنوان روز ملی بحرین شناخته می‌شود.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی