چهارشنبه, ۱۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 5 February, 2025
مجله ویستا
دولت‌های پس از انقلاب
بازرگان به عنوان دبیرکل نهضت آزادی و فردی که در اردوگاه روشنفکران دارای جایگاه ویژه‌یی بود، همچنین به دلیل ویژگی‌های مذهبی‌اش در آن زمان گزینه‌یی مناسب برای تصدی این پست به حساب می‌آمد و وزرای پیشنهادی او نیز اغلب چهره‌هایی مبارز و روشنفکر به حساب می‌آمدند که چندان برای مردم ناآشنا نبودند.وی با انتخاب پنج نفر از اعضای نهضت آزادی نتوانست گرایشات حزبی‌اش را کنار بگذارد. هرچند کسانی که در آن زمان جزو وزرای دولت موقت به حساب می‌آمدند، بعدها به صف منتقدان و مخالفان نظام پیوستند؛ چهره‌هایی همچون احمد صدر حاج سیدجوادی وزیر دادگستری، عباس امیرانتظام سخنگوی دولت، شاپور آذر برزین فرمانده نیروی هوایی و کریم سنجابی به عنوان وزیر خارجه.
هرچند که سنجابی پیش از آن نیز در دولت مصدق در کسوت وزارت ظاهر شده بود و به‌عنوان وزیر فرهنگ دولت مصدق فعالیت می‌کرد و پیش از به پایان رسیدن عمر دولت موقت بازرگان جای خود را به ابراهیم یزدی واگذار کرد.
دولت موقت پس از تسخیر سفارت امریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام درصدد آزاد ساختن گروگان‌ها و حل مشکل به وسیله مذاکرات سیاسی برآمد و از آنجا که این رویکرد دولت موقت با مخالفت‌های شدیدی مواجه شد، دولت موقت بطور دسته‌جمعی استعفا کرد. پس از این استعفا امور اجرایی کشور از سوی امام به شورای انقلاب واگذار شد. اینجا بود که جوانان انقلابی وارد صحنه اجرایی کشور شدند که همانها بعدها در دولت محمد علی رجایی به عنوان وزیران جدید به اولین مجلس شورای اسلامی معرفی شدند.پس از استعفای دولت بازرگان ، نخستین انتخابات ریاست جمهوری توسط علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی که در آن هنگام به عنوان وزیر کشور بر صندلی وزارت تکیه زده بود برگزار شد و ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان رییس جمهور منتخب پس از کش و قوس‌های فراوان محمدعلی رجایی را برای تشکیل کابینه به عنوان نخست وزیر برگزید.انتخاب شهید رجایی به عنوان نخست وزیر چندان خوشایند بنی‌صدر نبود و وی نتوانست این نارضایتی را پنهان کند و در همین راستا با وزرایی همچون میر حسین موسوی وزیر خارجه، محسن نورب
خش وزیر دارایی، احمد توکلی وزیر کار، علی‌اکبر پرورش وزیر آموزش و پرورش که از سوی شهید رجایی معرفی شده بودند مخالفت کرد.
سرانجام اختلافات موجود و عملکرد بنی‌صدر به جایی رسید تا طرح عدم کفایت وی در مجلس مطرح و او از این سمت توسط رهبر فقید انقلاب برکنار شود.پس از بنی‌صدر محمدعلی رجایی به عنوان کاندیدای دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری توانست با رای ۱۳ میلیونی مردم رییس جمهور ملتی شود که او را رییس جمهور مکتبی می‌نامیدند. وی با انتخاب باهنر به عنوان نخست‌وزیر اولین روحانی را برای انتخاب کابینه به مجلس فرستاد. هر چند عمر این دولت کوتاه بود اما وزرایی که این دولت به مجلس پیشنهاد کرد به رغم اینکه چهره‌هایی تازه و جوان بودند، با این همه کسانی بودند که در ماه‌های پس از انقلاب خود را شناسانده بودند و برای مردم چهره‌های ناشناس نبودند. با اینکه این کابینه نیز عمر چندانی نداشت و در تاریخ هشتم شهریور ۱۳۶۰ در انفجار ساختمان نخست‌وزیری، محمدعلی رجایی به همراه نخست وزیرش به شهادت رسیدند.
کابینه‌هایی که پس از ترور شهید رجایی، دومین رییس جمهوری ایران بر سر کار آمدند و آیت‌الله مهدوی کنی نخست وزیر دولت موقت پس از ترور شهید رجایی میرحسین موسوی نخست وزیر دولت آیت‌الله خامنه‌یی، علی‌اکبرهاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی ریاست آنها را بر عهده داشتند، در اولین گام، همواره کوشیدند با نگاه داشتن بیشتر وزیران قبلی مانع از تغییرات جدی و گسترده بشوند.پس از ترور شهید رجایی، با موافقت امام خمینی(ره)، آیت‌الله سید علی خامنه‌یی کاندیدای ریاست جمهوری شد و از سوی مردم برگزیده شد. وی میرحسین موسوی را به عنوان نخست‌وزیر مامور تشکیل کابینه کرد.در دولت اول میرحسین موسوی که در سال۶۱ به مجلس معرفی شد تنها سه وزیر جدید و بدون سابقه یعنی سرهنگ سلیمی، احمد توکلی و علی‌اکبر ولایتی به چشم می‌خوردند که این دو نفر یعنی توکلی و ولایتی پیش از این برای تصدی لیست وزارت و نخست‌وزیری معرفی شده بودند و چهره‌های ناشناخته‌یی نبودند. توکلی به عنوان وزیر کار در دولت بنی‌صدر از سوی شهید رجایی معرفی‌شده بود و ولایتی نیز برای تصدی پست نخست‌وزیری به مجلس پیشنهاد شده بود و مجلس با آن مخالفت کرده بود.سرهنگ سلیمی، احمد توکلی و علی‌اکبر ولایتی برای تصدی در وزارتخانه‌های دفاع، کار و امور خارجه انتخاب شده بودند و بقیه وزرا در دولت‌های گذشته سابقه وزارت داشتند.موسوی در آن زمان به علت گرایشات دو گانه نیروهای خط امام کابینه‌یی ائتلافی از نیروهای چپ و راست تشکیل داد و به همین جهت از چهره‌هایی همچون عسگراولادی، ناطق‌نوری ، ولایتی، توکلی و مرتضی نبوی استفاده کرد هر چند کابینه از نیروهای بارز جریان چپ از جمله سید محمد خاتمی، بهزاد نبوی و محمد علی نجفی نیز بی‌نصیب نبود.
کابینه دوم موسوی بیشتر به جناح چپ نزدیک شد و به جای ناطق‌نوری، توکلی و مرتضی نبوی چهره‌های جدیدی همچون محتشمی‌پور، سرحدی‌زاده و غرضی نشستند.
اما در اواخر عمر این دولت و آغاز دهه دوم جمهوری اسلامی با رحلت بنیانگذار نظام و انتخاب آیت‌الله خامنه‌یی به عنوان رهبر از سوی مجلس خبرگان، دولت موسوی از ۱۴ خرداد ۶۸ تا ۶ مرداد همان سال اداره کشور را به دست داشت و پس از آن علی‌اکبر هاشمی بهرمانی رفسنجانی از سوی مردم به عنوان رییس جمهور انتخاب گردید.
بعد از بازنگری قانون اساسی و حذف پست نخست‌وزیری، تمامی اختیارات نخست‌وزیر به رییس جمهوری اعطا شد.از همین رو نخستین کابینه‌یی که از سوی هاشمی رفسنجانی به مجلس معرفی شد تنها دو چهره جدید با خود داشت که این دو کازرونی و فلاحیان وزیران مسکن و اطلاعات بودند و بقیه وزیران در دولت‌های پیشین سابقه وزارت داشتند. هر چند کابینه هاشمی تفاوت‌های فراوانی با دولت‌های پیشین خود داشت، عملکرد این افراد در دولت هاشمی به گونه‌یی بود که بعدها نام تکنوکرات‌ها را بر آنها نهادند.
از آنجا که دیدگاه اقتصادی هاشمی با اینگونه افراد نزدیکی فراوانی داشت وی تصمیم گرفت افراد نزدیک به این تفکر را از کابینه قبلی در دولت خود حفظ کند و چون در آن زمان مجلس در دست جناح چپ بود، هاشمی نیز همچون میرحسین موسوی تصمیم گرفت کابینه‌یی ائتلافی تشکیل دهد. هر چند این رویه در دولت دوم وی و به دلیل نزدیکی مجلس چهارم به جناح راست ادامه نیافت.
اما پس از هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی به عنوان پنجمین رییس جمهور و با رای بالای مردم برگزیده شد. وی که بعد از انتخابات دوم خرداد ۷۶ دولت خود را به مجلس معرفی کرد، افرادی همچون حسین مظفر، عطاءالله مهاجرانی، محمد شریعتمداری، علی‌شمخانی، حجتی، جهانگیری، عبدالعلی‌زاده، خرازی، بی‌طرف، دری‌نجف‌آبادی و مرتضی حاجی را که پیش از این سابقه وزارت نداشتند به عنوان وزرای خود به مجلس معرفی کرد اما همگی این افراد پیش از این در مدیریت‌های مختلف ، استانداری و معاونت وزارتخانه‌های گوناگون دارای سابقه بودند.
دولت خاتمی بر خلاف دولت پیش از خود که شعار توسعه اقتصادی در صدر برنامه‌های آن قرار گرفته بود شعار توسعه سیاسی را مد نظر قرار داد و بر اساس همین محور وزرایش را انتخاب کرد.اما محمود احمدی‌نژاد که پیش از این سمت، به عنوان استاندار اردبیل و شهردار تهران خدمت می‌کرد با شعار کابینه۷۰ میلیونی و دولتی عدالتخواه توانست در دور دوم انتخابات با غلبه بر سردار سازندگی، ششمین رییس جمهور ایران شود.وی پس از گذشت چیزی حدود ۵۰ روز از پیروزی‌اش، کابینه‌یی را به مجلس معرفی کرد که بهت و حیرت نه تنها اصحاب سیاست، بلکه مردم را نیز در پی داشت.در کابینه وی نه تنها چهره‌های شاخصی دیده نمی‌شدند بلکه نام بسیاری از آنها برای اولین بار بود که به گوش می‌رسید.
در میان هجده وزیر وی تنها دو نفر سابقه وزارت دارند که یکی از آنها محمد رحمتی با سابقه کمتر از یک سال وزارت و دیگری محمد سعیدی‌کیا با سابقه ۱۳سال وزارت است. از دیگر وزرای پیشنهادی او به مجلس چهار تن معاون وزیر بودند که این افراد منوچهر متکی، داود دانش‌جعفری، علی سعیدلو و علی‌اکبر اشعری بودند که در جلسه رای اعتماد به وزرای دولت، سعیدلو وزارت نفت و اشعری آموزش پرورش نتوانستند از مجلس رای اعتماد بگیرند.
علاوه بر این به نظر می‌رسد نیمی از وزرای احمدی‌نژاد هیچ‌گونه سابقه‌یی در وزارتخانه‌یی که برای تصدی آن انتخاب شده‌اند، نداشته‌اند. در شرایط فعلی تنها باید منتظر ماند و اجازه داد تا عملکرد دولت جدید مشخص شود. از آنجا که پیشینه‌یی از سوابق این افراد وجود ندارد، سیاست صبر و حوصله بهترین سیاست است تا آینده روشن کند که عملکرد این دولت متفاوت چگونه خواهد بود. داستان دولت‌های جمهوری اسلامی داستانی پر از فراز و فرود است و شاید در آینده هم همچنان داستانی کشدار و پر حادثه باشد.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست