تاریخ میکروبی سینما

بیماری‌‌‌‌های واگیردار از جمله مولفه‌های علم پزشكی است كه در طول تاریخ سینما به وفور مورد استفاده فیلم‌سازان قرار گرفته است البته منظور ما سرماخوردگی و گلودرد نیست، بلكه بیماری‌‌‌‌های واگیرداری است كه به‌راحتی می‌تواند موجب مرگ افراد آن هم در سطح وسیعی شود مثل طاعون یا وبا.
این بیماری‌های واگیردار اغلب دست‌مایه ساخت آثاری در ژانر سینمای فاجعه یا ژانر وحشت و به‌طور كلی ژانر‌‌تریلر بوده است. از سوی دیگر بیماری‌های كشنده و واگیردار یكی از رایج‌‌ترین مولفه‌های فیلم‌‌‌‌های آخرالزمانی است كه در آینده‌ای بعید رخ می‌دهند. در ‌این قبیل آثار، به دلیل شیوع یك بیماری مرگبار شناخته شده یا ناشناخته، دنیا ویران شده و بسیاری از مردم مرده‌اند. در ژانر‌‌تریلر هم با گسترش بیماری و مرگ تعداد زیادی روبه‌رو می‌شویم و قهرمان داستان برای نجات مردم باید به آب و آتش بزند. از سوی دیگر وحشت بیمار شدن یكی از قهرمانان ماجرا به هیجان اصلی داستان اضافه می‌شود تا تماشاگر هیجان و ‌‌ترس را به‌طور توام تجربه كند. در ‌این نوشته به برخی از آثار سینمایی كه چنین بیماری‌‌‌‌هایی را دست‌مایه داستان خود قرار داده‌اند خواهیم پرداخت. با ‌این توضیح واضح كه چنین نوشته‌ای قطعا دربرگیرنده تمام آثار مرتبط نخواهد بود.
● طاعون در سینمای ایران
طاعون محبوب‌‌ترین بیماری واگیردار نزد فیلم‌سازان است! طاعون بیماری بسیار خطرناك و به‌شدت مسری است كه بین انسان و جوندگان به‌خصوص موش مشترك است. این بیماری شاخص قرون وسطی است و یكی از مهم‌ترین علل مرگ‌و‌میرهای گسترده آن دوران محسوب می‌شود. این بیماری به‌خصوص نوع تنفسی آن مهلك است و هنوز هم می‌تواند مرگبار باشد. در طول تاریخ سینما فیلم‌‌‌‌های بسیاری به نوعی از‌ این بیماری‌‌ ترسناك استفاده كرده‌اند و حتی این موضوع به سینمای‌ ایران نیز تسری پیدا كرده است كه می‌توان به بانی‌چاو ساخته احمدرضا گرشاسبی‌اشاره كرد. در زمان حكومت پهلوی و به‌دنبال شیوع طاعون در یكی از روستا‌‌‌‌های كردنشین یك یاغی به‌نام آقابیك با بازی جهانگیر الماسی، با ‌‌ترفندهای خاص، یك پزشك با بازی محمد متوسلانی را برای درمان بیماران با خود به كوهستان می‌برد. این فیلم كه با اقبال خوبی از سوی منتقدان مواجه شد از بیماری طاعون به‌عنوان كلید اصلی تعلیق و غافلگیری داستان استفاده می‌كند تا به واسطه آشنایی پزشك و آقا بیك مضامین مورد نظر خود را طرح كند.
● طاعون در هالیوود
از جمله مشهور‌ترین آثار سینمای‌هالیوود در‌ این زمینه باید از وحشت در خیابان‌ها متحصول۱۹۵۰ ساخته الیا كازان كارگردان بزرگ تاریخ سینما نام برد. این فیلم كه از كارهای اولیه كازان است ماجرای یك پلیس پزشك با بازی ریچارد ویدمارك است كه متوجه می‌شود یك خلاف‌كار فراری با بازی جك پالانس مبتلا به طاعون در شهر حركت می‌كند و بیماری را انتشار می‌دهد. این فیلم یكی از شاخص‌ترین نوآر‌های خیابانی محسوب می‌شود كه ساختار ساده و مستندگونه‌اش بر هیجان فیلم می‌افزاید. ساختار و فضای فیلم آن‌قدر واقعی است كه تماشاگر خود را در بطن ماجرا احساس كرده و تعلیق ناشی از گسترش طاعون را لمس می‌كند. وحشت در خیابان‌ها گرچه در زمره آثار درجه یك كازان مانند در بارانداز و اتوبوسی به‌نام هوس قرار نمی‌گیرد اما هنوز هم فیلمی‌ دیدنی و پرهیجان به حساب می‌آید كه اصلی‌ترین بازیگر آن خود بیماری طاعون است.
گذرگاه كاساندرا ساخته جورج پان كاسماتوس محصول ۱۹۷۶ یكی دیگر از آثار سینمای فاجعه است كه موضوع آن حول محور شیوع طاعون دور می‌زند. در قطار پر از مسافری طاعون شایع می‌شود. در حالی كه یك پزشك در قطار و پزشك دیگری در قرارگاه درصدد یافتن راه‌حلی برای درمان بیماری هستند، مقامات نظامی ‌قصد دارند قطار و مسافران آلوده را از بین ببرند. نكته اصلی در این فیلم طولانی بازیگران سرشناس و متعدد آن مانند برت لنكس‌تر، ریچارد هریس، سوفیا لورن، لیو اولمان و آوا گاردنر است كه وزن خاصی به‌این فیلم بخشیده است اما غیر از آن گذرگاه كاساندرا فیلمی‌كم‌رمق و آشفته با فیلمنامه‌ای پر از ‌ایراد و كارگردانی ضعیف است كه حتی از پس آفرینش هیجان و اضطراب كه بدیهی‌‌ترین توقع از چنین فیلمی‌ است باز می‌ماند.
اثر بعدی گوشت+خون ساخته كارگردان جنجالی هلندی پل‌ورهوفن محصول سال(۱۹۸۵) است. داستان‌این فیلم كه در قرون وسطی می‌گذرد ماجرای بسیار خشن نبرد میان عده‌ای مزدور را روایت می‌كند كه قصد تصرف قلعه یك لرد را دارند. در دوران شیوع طاعون سپاه مزدوران برای شكستن مقاومت قلعه‌نشینان موش‌های آلوده را وارد قلعه می‌كنند و با‌اینكار سپاهیان داخل قلعه مبتلا به طاعون می‌شوند. بعد‌‌‌‌ها ورهوفن با ساختن روبوكاپ و غریزه اصلی نام خود را به‌عنوان یك كارگردان جنجالی مطرح ساخت به‌نحوی كه دیگر كسی او را با گوشت+خون به‌یاد نمی‌آورد.
فیلم آخر الزمانی سایبرگ ساخته آلبرت پایون محصول ۱۹۸۹ طاعون را عامل نابودی دنیا اعلام می‌كند. در جهانی كه بر اثر طاعون نابود شده است یك مبارز تنها با بازی ژان كلود ون دام برای همراهی زنی استخدام می‌شود كه كلید یافتن درمان است. گرچه فیلم سوژه پرطمطراق و دهان پركنی دارد اما تمام حرف و حدیث‌های آینده نگرانه داستان صرفا محملی برای ساخت صحنه‌های متعدد درگیری است كه برای نمایش قدرت رزمی ون‌دام‌‌ترتیب داده شده است. سایبرگ جز همان صحنه‌های خوش ساخت مبارزات رزمی ‌و فضا‌سازی‌های قابل قبول حرف دیگری برای گفتن ندارد وهرگز حتی تا حد یك فیلم متوسط هم ارتقا نمی‌یابد.

منبع : روزنامه سلامت