سه شنبه, ۹ بهمن, ۱۴۰۳ / 28 January, 2025
مجله ویستا

نابودی‌ زمین‌ نزدیک‌ است‌


نابودی‌ زمین‌ نزدیک‌ است‌
صدور زندگی‌ بشری‌ به‌ سیارات‌ دیگر یا زندگی‌ در شهرهای‌ افقی‌ چند صد طبقه‌ تنها رویای‌ یك‌ ذهن‌ خلاق‌ به‌ نظر می‌رسید. هنوز هم‌ باور نمی‌كنیم‌ همانگونه‌ كه‌ شاید زمانی‌ كسی‌ به‌ وقوع‌ پیوستن‌ داستان‌های‌ ژول‌ورن‌ را باور نمی‌كرد. اما شاید این‌ روزگار برای‌ بشر كره‌ خاكی‌ دور نباشد. زمانی‌ كه‌ دیگر زیستگاه‌ مناسبی‌ در این‌ كره‌ كوچك‌ ناتوان‌ باقی‌ نمانده‌، حوضچه‌های‌ آبی‌ خشك‌ شده‌اند، گونه‌های‌ مختلف‌ گیاهی‌ و جانداری‌ منقرض‌ شده‌اند جنگل‌ها، مراتع‌، دریاها و... نابود شده‌اند و كره‌ خاكی‌ به‌ كویری‌ بزرگ‌، تشنه‌ و خالی‌ از نشان‌ زندگی‌ تبدیل‌ شده‌ است‌ چاره‌یی‌ نیست‌ مگر اینكه‌ بعد از نابود كردن‌ كامل‌ زیستگاه‌ اجدادی‌ به‌ سراغ‌ سیاره‌های‌ دیگر در كهكشان‌ برویم‌ و خود را با شرایط‌ زیستی‌ سیاره‌یی‌ كه‌ نمی‌شناسیم‌ وفق‌ دهیم‌. شاید باور نكنید و هنوز هم‌ این‌ تصویر را خیال‌بافی‌های‌ كابوس‌ گونه‌ ذهنی‌ خلاق‌ بدانید. اما چه‌ بخواهیم‌ و چه‌ نخواهیم‌ باید باور كنیم‌ بشر امروزی‌ اگر نخواهد روش‌ خودخواهانه‌ زندگی‌اش‌ را تغییر دهد به‌ ناچار روزی‌ نه‌ چندان‌ دور این‌ كابوس‌ رنگ‌ واقعیت‌ خواهد گرفت‌.
گزارش‌ هزار و ۳۰۰ محقق‌ از ۹۵ كشور جهان‌ تحت‌ عنوان‌ «ارزیابی‌ هزاره‌ از اكوسیستم‌» نشان‌ می‌دهد، این‌ روز چندان‌ هم‌ دور نیست‌. كره‌ زمین‌ دیگر تحمل‌ نوع‌ بشر و فعالیت‌هایش‌ را ندارد.
انقلاب‌ صنعتی‌ و بهداشتی‌ طی‌ قرنهای‌ اخیر زندگی‌ نوینی‌ را به‌ نوع‌ بشر نوید می‌داد. پیشرفت‌های‌ بهداشتی‌ امید به‌ زندگی‌ انسان‌ را افزایش‌ داد و تكنولوژی‌های‌ مختلف‌ در صنعت‌ و كشاورزی‌ دسترسی‌ بشر را به‌ غذا و امكانات‌ زندگی‌ بیشتر افزایش‌ داد. جمعیت‌ انسان‌ در زمین‌ ناگهان‌ چندین‌ برابر شد. اما این‌ افزایش‌ جمعیت‌ معمولا با كاهش‌ و تخریب‌ در بخش‌ها و زیستگاه‌های‌ مختلف‌ این‌ كره‌ خاكی‌ همراه‌ بود، به‌ گونه‌یی‌ كه‌ در مدتی‌ كوتاهتر از نیم‌قرن‌ بسیاری‌ از اكوسیستم‌ها چنان‌ تغییر یافتند كه‌ دیگر قابل‌ شناسایی‌ نبودند.
استفاده‌ بی‌امان‌ جامعه‌ انسانی‌ طی‌ ۵۰ سال‌ گذشته‌ از منابع‌ غذایی‌، آب‌شیرین‌، چوب‌، الیاف‌ و سوخت‌ و... انحطاط‌ شدید محیط‌ زیست‌ را به‌ دنبال‌ داشت‌. چرا كه‌ این‌ جمعیت‌ رو به‌ افزایش‌ انسانی‌ نیاز به‌ غذا داشت‌ بنابراین‌ هر روز به‌ زمین‌ زیركشت‌ بیشتری‌ نیاز بود. مراتع‌ و جنگل‌ها تخریب‌ شدند تا زمین‌های‌ كشاورزی‌ شكم‌ انسانها را سیر كنند.
آمارها نشان‌ می‌دهد در حال‌ حاضر بیش‌ از ۲۴ درصد سطح‌ سیاره‌ زمین‌ زیركشت‌ برده‌ شده‌ است‌. طبق‌ این‌ آمار میزان‌ زمین‌هایی‌ كه‌ طی‌ ۶۰ سال‌ گذشته‌ زیر كشت‌ رفته‌اند از كل‌ زمین‌هایی‌ كه‌ طی‌ دو قرن‌ ۱۸ و ۱۹ تحت‌ كشت‌ بوده‌اند، بیشتر است‌.این‌ نوع‌ استفاده‌ از زمین‌ باعث‌ می‌شود كه‌ زیستگاه‌ بسیاری‌ از گونه‌های‌ گیاهی‌ و جانوری‌ تخریب‌ شود و باعث‌ انقراض‌ این‌ گونه‌ها است‌. از سوی‌ دیگر استفاده‌های‌ صنعتی‌ از جنگل‌ها نیز علاوه‌ بر تخریب‌ آنها برای‌ ایجاد كشتگاه‌ باعث‌ عقب‌نشینی‌ جنگل‌ها شده‌اند. كارشناسان‌ معتقدند این‌ نوع‌ تخریب‌ علاوه‌ بر كاهش‌ جنگل‌ها كه‌ به‌ ریه‌های‌ زمین‌ معروفند باعث‌ افزایش‌ آلودگی‌ هوا و گرم‌ شدن‌ زمین‌ می‌شوند. می‌تواند باعث‌ شیوع‌ بیماری‌های‌ مختلف‌ مانند مالاریا یا وبا یا بیماری‌های‌ ناشناخته‌ دیگر شود.
از سوی‌ دیگر كشت‌ و صنعت‌ تنها با بهره‌گیری‌ از خاك‌ امكان‌ پذیر نیست‌. آب‌ نیز نیاز همیشگی‌ بشر برای‌ زندگی‌ است‌. شهرها بزرگ‌ می‌شوند و جمعیت‌ زمین‌ از مرز ۶ میلیارد انسان‌ می‌گذرد انسانهایی‌ كه‌ زندگی‌ آنها وابستگی‌ عمیقی‌ با آب‌ دارد. سفره‌های‌ زیرزمینی‌ و حوضچه‌های‌ آبی‌ یكی‌ پس‌ از دیگری‌ یا خالی‌ می‌شوند یا آلوده‌. آمارها می‌گویند میزان‌ استخراج‌ آب‌ از دریاچه‌ها و رودخانه‌ها طی‌ ۴۰ سال‌ اخیر بیش‌ از دو برابر شده‌ است‌ به‌ گونه‌یی‌ كه‌ انسانها در حال‌ حاضر بیش‌ از ۴۰ تا ۵۰ درصد آب‌ شیرین‌ موجود در كره‌ خاكی‌ را مصرف‌ می‌كنند. این‌ مصرف‌ بی‌رویه‌ به‌ حدی‌ است‌ كه‌ در برخی‌ از اوقات‌ سال‌ رودخانه‌های‌ مهمی‌ نظیر رودخانه‌ نیل‌، رودخانه‌ زرد در چین‌ یا رودخانه‌ كلرادو در امریكا نرسیده‌ به‌ اقیانوس‌ خشك‌ می‌شوند.از سوی‌ دیگر علاوه‌ بر عوامل‌ نام‌ برده‌ شده‌ نباید پیشرفت‌ چشمگیر و شگرف‌ صنعت‌ حمل‌ و نقل‌ را در خاك‌ و آب‌ و هوا فراموش‌ كنیم‌. صنعتی‌ كه‌ دسترسی‌ بشر را به‌ تمامی‌ نقاط‌ دور و نزدیك‌ این‌ كره‌ كوچك‌ فراهم‌ كرد تا جایی‌ نباشد كه‌ از دست‌ بی‌رحمانه‌ اشرف‌ مخلوقات‌ بی‌نصیب‌ مانده‌ باشد.
گونه‌های‌ بیگانه‌ به‌ اكوسیستم‌های‌ مختلف‌ وارد شدند. ورودی‌ كه‌ شرایط‌ ناگواری‌ را برای‌ گونه‌های‌ بومی‌ به‌ همراه‌ داشت‌. واضح‌ترین‌ این‌ خطر را می‌توانیم‌ در نابودی‌ ماهیان‌ خاویار و كیلكای‌ دریای‌ خزر بر اؤر ورود گونه‌های‌ بیگانه‌ ببینیم‌.بررسی‌های‌ این‌ تحقیق‌ نشان‌ می‌دهد بیش‌ از ۱۰ میلیون‌ انواع‌ گونه‌های‌ طبیعی‌ از جمله‌ خود انسان‌ در معرض‌ خطر جدی‌ قرار دارد.
این‌ آمار می‌گویند: بیش‌ از ۹۰ درصد كل‌ وزن‌ ماهی‌های‌ شكارگر اقیانوسها مانند تونا، نیزه‌ ماهی‌ و كوسه‌ها در سالهای‌ اخیر ناپدید شده‌اند. همچنین‌ ۲۵ درصد از گونه‌های‌ پرندگان‌ و ۳۰ درصد از گونه‌های‌ دوزیستان‌ در خطر نابودی‌ قرار دارند.آنچه‌ بشر در پیش‌ روی‌ خود و زمین‌ گذاشته‌ است‌ كم‌ از فاجعه‌یی‌ بزرگ‌ ندارد و باید مطمئن‌ بود كه‌ اگر جنگ‌های‌ اتمی‌ بزودی‌ زمین‌ را به‌ ویرانی‌ نكشند. مطمئنا خیلی‌ زودتر رفتارها و روشهای‌ غلط‌ و خودخواهانه‌ بشر در مقابل‌ محیط‌ زیست‌ طبیعی‌ این‌ كره‌ این‌ نقش‌ را بازی‌ خواهد كرد. انسان‌ خودخواهی‌ كه‌ نه‌ به‌ گونه‌های‌ گیاهی‌ و جانوری‌ دیگر كه‌ حتی‌ به‌ آینده‌ فرزندان‌ خود نیز رحم‌ نكرده‌ است‌.
باید باور كنیم‌ كه‌ اگر بزودی‌ برای‌ جلوگیری‌ از این‌ تخریب‌ عظیم‌ چاره‌یی‌ نیاندیشیم‌ هیچ‌ راه‌ دیگری‌ جز یافتن‌ سیاره‌یی‌ دیگر برای‌ دوباره‌ بنا كردن‌ زندگی‌ بشر وجود نخواهد داشت‌.


رویا كاكاوند