شپش حشره آزاردهنده

● شپش چیست؟
شپش حشرة کوچکی است به رنگ سفید مایل به خاکستری تیره یا روشن، که دارای دهانی مخصوص مکیدن خون، دو شاخک، سه جفت پای کوتاه یا چنگال است.
تولید مثل شپش از طریق تخم‌گذاری می‌باشد. تخم شپش سفید رنگ و کوچک است و رشک نامیده می شود. شپش این تخمها را به درز لباسها و یا به موها می‌چسباند.
شپش در مو و لباس زندگی می‌کند و فقط به خاطر تغذیه به روی سطح بدن می‌آید و خودش را به پوست بدن می‌چسباند و خون می‌مکد. مکیدن خون باعث خارش در محل گزش می‌شود.
▪ پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید:
سه چیز نباید مشترک باشد: حوله، شانه و مسواک
▪ محل زندگی شپش کجاست؟
ـ در سر: لابه‌لای موهای سر، بیشتر پشت گوشها و پشت سر و پس گردن.
ـ در لباسها: بخصوص درز لباسها.
▪ راه انتقال شپش
لباسها و وسایل شخصی: زیرپیراهن، روسری، کلاه، دیگر لباسها، شانه، برس، تل سر و گل سر، وسایل خواب هم می‌تواند عامل انتقال شپش باشد.
● چرا شپش مضر است؟
چون شپش به پوست بدن چسبیده، خون را می‌مکد و موجب اذیت و آزار می‌گردد. جای مکیدن خون ایجاد خارش می‌کند. خارش میتواند زمینة بروز زردزخم را فراهم نماید. شپش تن باعث انتقال بعضی از بیماریهای خطرناک مثل تیفوس می‌شود.
شپش به سرعت از افراد آلوده به دیگر افراد منتقل می‌شود.
● چگونه می‌توان از آلودگی به شپش جلوگیری کرد؟
▪ بدن و موی سر خود را با شستشوی مرتب تمیز نگهدارید.
▪ موهای خود را هر روز شانه کنید.
▪ شانه و برس خود را تمیز نگه دارید.
▪ لباسها و ملحفه‌ها را با دست یا ماشین لباسشویی شسته و در آفتاب یا خشک‌کن، خوب خشک کنید.
▪ هرگز از لباسها و وسایل شخصی دیگران مانند شانه، برس، روسری، کلاه، گل سر، تل سر و کش سر استفاده نکنید.
▪ اگر متوجه وجود شپش در نزد خود و یا دیگران شدید بلافاصله به معلم یا والدینتان اطلاع دهید.
● برای رهایی از شپش چه کارهایی می‌توان کرد؟
▪ در صورت دیدن شپش در سر یا بدن خود و یا خارش مداوم و شدید سر یا بدن، فوراً به معلم یا پدر و مادرتان اطلاع دهید.
▪ داروهای داده شده را طبق دستور مصرف نمایید.
▪ ملحفه و لباسها را مرتب شسته و در آفتاب خشک کرده و اتو کنید.
▪ مرتب حمام کنید.
▪ با یک شانه دندانه ریز، موهای خود را شانه کنید و سپس شانه را تمیز نمایید.
▪ موها را روزانه شانه کنید.
▪ مرتب حمام کنید.
▪ هرگز از وسایل شخصی دیگران استفاده نکنید.
● شپش
شپش یک حشره موذی و انگلی خونخوار است که بیشتر در موی سر و بدن انسان و درز لباس زندگی میکند و از خون انسان تغذیه می‌نماید، بهمین دلیل ایجاد خارش نمودهو ممکن است با ایجاد خراش در ناحیه آلوده میکروب‌ها وارد پوست شوند و بدنبال آن عفونتهای پوستی و از جمله زردزخم ایجاد شود.
به تخم شپش رشک می‌گویند که سفید رنگ بوده و به دیوار موها می‌چسبد.
هر شپش ماده بالغ برای تولید مثل در ماه تعداد ۳۰۰-۲۵۰ تخم می‌گذارد و بعد می‌میرد. شپش سر لابلای موها و بر روی پوست سر مخصوصاً‌ناحیه پشت گوش و پشت سر زندگی می‌کند. شپش سر در کودکان سنین دبستان شایع‌تر است ولی در همه گروههای سنی ممکن است دیده شود. سن، جنس، نژاد، وضعیت اقتصادی، اجتماعی بر شدت شیوع آلودگی دخالت دارد و تاثیر می‌گذارد.
شپش تن بر روی بدن زندگی نموده و ایجاد خراش و خارش می‌کند که در اثر آلودگی می‌تواند منجر به عفونت گردد. شپش بدن به تغییرات درجه حرارت حساس می‌باشد بطوریکه درجه حرارت بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد را نمی‌تواند حل کند.
● راههای انتقال آلودگی:
▪ انتقال شپش از فرد آلوده به شخص دیگر در اثر تماس مستقیم
▪ تماس با اشیاء آلوده مثل حوله، شانه، کلاه، روسری، مقنعه، رختخواب، بالش و … که در واقع تماس غیر مستقیم می‌باشد.
● بیماریهایی که از طریق شپش به انسان منتقل می‌شوند کدامند؟
عبارتند از بیماری تیفوس، زردزخم، طاعون و تب راجعه
● طریقه درمان:
▪ طرز استفاده از شامپو گامابنزن (لیندان) ۱ درصد
موها را خیس می‌کنیم بعد دو قاشق غذاخوری از شامپو را روی موها ریخته و طوری ماساژ می‌دهیم که به ریشه موها و پوست سر مالیده شود. بعد می‌گذاریم تا به مدت ۵-۴ دقیقه شامپو روی سر بماند سپس با شانه‌ای که به سرکه آغشته شده موها را شانه می‌زنیم تا رشک‌ها از موها جدا شوند و بعد سر را شسته و خشک می‌کنیم لازم است یک هفته بعد الی ۱۰ روز بعد این کار تکرار شود.
▪ طرز استفاده از لوسیون پرمترین ۵/۰ درصد
برای این منظور موها را شسته داده و خشک می‌کنیم آنگاه لوسیون را روی موها مالیده و ماساژ می‌دهیم تا به پوست سر برسد. بعد می‌گذاریم تا مدت ۱۲-۸ ساعت بماند سپس با شانه آغشته به سرکه موها را شانه می‌زنیم تا رشک جدا شود و موها را شستشو داده و خشک می‌کنیم. لازم است یک هفته تا ۱۰ روز بعد نیز این کار تکرار شود. برای درمان آلودگی به شپش تن، دارو باید از گردن به پائین به تمام نقاط بدن مالیده شود و بعد از ۲۴-۱۲ ساعت بدن را شستشو دهیم.
● روش کنترل و پیشگیری:
▪ رعایت بهداشت فردی و استحمام حداقل هفته ای یکبار
▪ آموزش بهداشت عمومی به دانش‌آموزان و اولیاء‌ و تمیز نگه داشتن محیط زندگی
▪ شانه زدن موها در هوای آزاد روزی چند مرتبه
▪ شستن و اطو کشیدن لباس‌های آلوده و یا جوشانیدن آنها به مدت نیم ساعت
▪ عدم استفاده از وسائل شخصی دیگران (برس، شانه، روسری، مقنعه، کلاه و لباس و …)
▪ از بین بردن رشک و شپش در لباس‌ها و وسایل شخصی مبتلایان بطور همزمان
▪ رفع آلودگی از همه افراد خانواده بطور همزمان
▪ بیماریابی و گزارش سریع موارد آلوده به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی
● نکته مهم:
ـ درمان در آلودگی شپش حتماً‌ باید بصورت جمعی و همگانی باشد زیرا اگر فرد درمان هم بشود در صورت تماس با فرد آلوده یک یا دو هفته بعد مجدداً مبتلا میگردد.
ـ کودکان آلوده به شپش اغلب دچار بیقراری میشوند.

منبع : مرکز بهداشت شهرستان شیراز